مرگ تدریجی رشته های دبیرستانی زیر سایه پزشك شدن

بر اساس اعلام سازمان سنجش كشور ، در كنكور سراسری سال جاری كه نتایج نهائی آن اواخر شهریور اعلام شد در مجموع تعداد 929 هزار و 791 داوطلب ثبت‌ نام كرده بودند كه از این تعداد 580 هزار و 301 نفر داوطلب گروه آزمایشی علوم تجربی بودند .
سهم گروه آزمایشی علوم ریاضی و فنی 148 هزار و 429 نفر ، علوم انسانی 184 هزار و 122 نفر ، هنر 10 هزار و 458 نفر زبان های خارجی هم 6 هزار و 454 نفر بود.
این در حالی است كه برای كنكور سال 95 كه قبول شدگانش سال دوم دانشگاه را پشت سر می گذارند در مجموع 860 هزار و 109 نفر ثبت نام كرده بودند كه سهم علوم تجربی در آن 519 هزار و 488 نفر بود ، علوم ریاضی و فنی سهم 162 هزار و 879 نفری داشت ، علوم انسانی 161 هزار و 500 نفر را به خود جلب كرده بود ، از گروه آزمایشی هنر 9 هزار و 881 نفر ثبت نام كرده بودند و سهم زبان های خارجی هم 6 هزار و 361 نفر بود.
بررسی دقیق این آمار نشان می دهد تنها در یك سال ، آمار شركت كنندگان در رشته علوم تجربی 60 هزار و 813 نفر افزایش داشت و در مقابل 14 هزار و 757 نفر از آمار گروه آزمایشی ریاضی و فنی به عنوان مهم ترین گروه تحصیلی كه نقش بنیادین در توسعه كشور دارد ، كم شده است .
نگاهی به شركت كنندگان كنكور در سال 90 و مقایسه آن با سال 96 بیش از هر چیزی نشانگر كوچ محسوس جمعیت دانش آموزی به سمت گروه علوم تجربی و خالی شدن سهم علوم ریاضی و فنی است .
بر اساس آمار سازمان سنجس ، یك میلیون و 138 هزار نفر در كنكور سراسری سال 90 ثبت نام كرده بودند كه كه سهم علوم تجربی از آن 442 هزار نفر ، علوم ریاضی و فنی 284 هزار نفر ، انسانی 376 هزار نفر، هنر 20 هزار نفر و زبان های خارجی هم 16 هزار نفر بود.
در حالی كه در كنكور سال 90 نسبت شركت كنندگان علوم تجربی به كل دانش آموزان شركت كننده تنها 39 درصد بود ، در سال جاری به حدود 63 درصد رسید این در حالی است كه سهم گروه آزمایشی علوم ریاضی و فنی از 42 درصد در سال 90 به حدود 16 درصد در سال جاری كاهش یافته است .
همچنین در سال 90 نسبت دانش آموزان شركت كننده در رشته علوم انسانی در كنكور سراسری 33 درصد بود كه در سال جاری به كمتر از 20 درصد رسید ، سهم 4.6 درصدی گروه هنر به كمتر از 1.2 درصد كاهش یافت و سهم زبان های خارجی هم از 4.4 درصد در سال 90 هم اكنون به حدود هفت دهم درصد رسید.
** قمار بزرگ
مهسا هدایتی دانش آموز متوسطه دوم در شهر ساری ، مركز استان مازندران است . او با وجود معدل 20 در سال اول متوسطه و استعداد و نبوغش در رشته ریاضی ، رشته تجربی را برای ادامه تحصیل در مقطع متوسطه دوم انتخاب كرده است.
این دانش آموز نخبه به خبرنگار ایرنا گفت كه با وجود این كه مشاوران تحصیلی او را تشویق و ترغیب كردند تا در رشته ریاضی ادامه تحصیل بدهد ، اما با توجه به تجربه برادر بزرگترش كه اكنون با داشتن مدرك مهندسی عمران ، بیكار است ، تصمیم گرفته است در رشته تجربی درس بخواند تا به سرنوشت برادرش دچار نشود.
او با این كه اذعان دارد در دبیرستانی كه درس می خواند كلاس های تجربی با تراكم دانش آموز مواجه است و در مقابل جمعیت بسیار كمی در كلاس های ریاضی حضور دارند ، ولی تاكید دارد كه آینده نگری پس از فارغ التحصیل شدن از دانشگاه او را مجاب كرده است همه سختی های ادامه تحصیل در رشته تجربی را به جان بخرد .
این دانش آموز امیدوار است كه در كنكور سراسری در رشته پزشكی قبول شود و علتش را هم علاوه بر درآمد بالا ، موقعیت و منزلت این رشته تحصیلی می داند ، رشته ای كه به گفته مهسا ' علاوه بر این كه در خانواده و میان مردم وجهه دارد ، اطمینان دارم كه كه بیكار نمی مانم '.
این دانش آموز ساروی گفت : بسیاری از اطرافیان و دوستان خانوادگی ام پس از فارغ التحصیلی در رشته های پزشكی ، جذب بیمارستان ها و یا دانشگاه شدند و یا حتی با ایجاد مطب برای خود ایجاد اشتغال كردند و درآمد خوبی هم دارند در حالی كه برادرم با آن همه زحمت اكنون بیكار است .
نگاه مهسا و دیگر دانش آموزانی كه به امید قبولی در رشته پزشكی به گروه علوم تجربی می روند بی شباهت به نگاه قماربازان نیست كه بیشترشان بازنده می شوند تا یك نفر برنده شود.
قائم مقام وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشكی اخیرا اعلام كرده است كه از 164 هزار فارغ التحصیل رشته پزشكی ، دندانپزشكی و داروسازی ، حدود 15 هزار نفر هم اكنون در این رشته فعالیتی ندارند.
این تنها بخشی از تعبیر نشدن رویای این دسته از دانش آموزان است . باخت اصلی این گروه از دانش آموزان پس از اعلام نتایج كنكور سراسری مشخص می شود ، نتایجی كه در سال های اخیر ثابت كرده است تنها كمتر از 2 درصد دانش آموزان گروه علوم تجربی به رشته پزشكی ، دندانپزشكی و داروسازی راه می یابند و بقیه كسانی كه به امید این رشته در كنكور شركت می كنند ، بازنده هستند.
** كشتار استعدادها
صدیقه رحیمی دختر 20 ساله بابلی است كه به اصرار خانواده علیرغم میل خود در رشته تجربی درس خوانده و دیپلم گرفته است . او به خبرنگار ایرنا گفت : به علت نبود ظرفیت زیاد در رشته های مرتبط با علوم تجربی ، 2 سال است پشت كنكور هستم.
این دختر جوان به هزینه های زیادی كه صرف كلاس كنكور و كتاب های تست كرده است اشاره كرده و افزود : رد شدن در كنكور به مدت 2 سال و عبارت پشت كنكوری از نظر روانی خیلی به هم ریختگی در من ایجاد كرده اما به خاطر بیكاران رشته های ریاضی كه اطرافم هستند ، تا قبولی در كنكور به تلاشم ادامه خواهم داد.
این جوان پشت كنكوری با ابراز تاسف از تلف شدن 2 سال از عمرش ، گفت : باید در مورد تغییر نگاه ها به رشته های مختلف تحصیلی دانشگاهی فرهنگ سازی شود ضمن اینكه دولت هم باید به رشته های دیگر در مورد بازار كار و درآمد پر و بال بیشتری بدهد.
رحیمی تضمین اشتغال پس از اتمام تحصیل را از جمله دلایل خود برای كنكور پزشكی عنوان كرد و گفت : در بین آشنایان و اقوام بیشتر فارغ التحصیلان رشته های دیگر موفق به یافتن شغل مناسب نشده اند در حالی كه پزشكان با خیال راحت و بدون دغدغه اشتغال ، درس می خوانند و شرایط درآمدی امروز پزشكان بزرگترین تضمین برای بازار كار و درآمد آنان است.
** مشتی نمونه خروار
شقایق نائیجیان ، بانوی 26 ساله آملی و دارای مدرك مهندسی شیمی از دانشگاه صنعتی اصفهان كه هم اكنون بیكار است ، خودش را آئینه عبرت برای افراد خانواده و فامیل می داند.
این دانش آموخته بیكار به خبرنگار ایرنا گفت : من یكی از سه دانش آموز در استان مازندران بودم كه امتحان نهایی پیش دانشگاهی را در رشته ریاضی با معدل 20 گذراندم ولی با یك محاسبه اشتباه ، عمرم و هزینه هایی كه برایم كردند ، تلف شده است.
وی توضیح داد : سالی كه من در كنكور شركت كردم با توجه به نظام آموزشی حاكم به راحتی می توانستم در رشته تجربی شركت كنم و با معدل بالا و كنكور در بهترین دانشگاهها در رشته پزشكی قبول شوم.
او افزود : با وجود اصرار بسیار خانواده و مشاوران انتخاب رشته برای انتخاب رشته تجربی و بعد ها پزشكی ، اما به دلیل علاقه بسیار به مسائل شیمی و پتروشیمی و بخصوص نفت ، رشته مهندسی شیمی را انتخاب كردم و در اولین سال شركت در آزمون سراسری در دانشگاه صنعتی اصفهان قبول شدم .
نائیجیان گفت : همكلاسی های مدرسه ام با وجود معدل پایین تر از من به رشته تجربی رفته و اكنون پس از فارغ التحصیلی در بهترین بیمارستان ها و یا داروخانه ها و با درآمد بسیار بالا مشغول فعالیت هستند ، در حالی كه اكثر هم قطارانم در دانشگاه اكنون بیكار و یا مشغول به كار در زمینه های غیر تخصصی خودشان هستند .
وی كه هم اكنون در مقطع ارشد در دانشگاه بهشهر در حال ادامه تحصیل است ، افزود : اكنون هم به دلیل بیكاری و نا امید از یافتن شغل، در حال ادامه تحصیل هستم تا شاید با مدرك بالاتر برایم فرجی حاصل شود .
او گفت : تا كنون به بسیاری از كاریابی ها و حتی به تعداد زیادی از شركت ها ی خصوصی مراجعه كردم ، اما اداره خانوادگی شركت ها جایی برای امثال ما باقی نگذاشته است .
نائیجیان كه اكنون ازدواج هم كرده است ، بیان كرد : اگر می دانستم نتیجه سال ها درس خواندن ، خانه نشینی ، دوری از خانواده و هزینه های زیاد است ، بدون ادامه تحصیل خانه نشینی و شوهر داری می كردم و حتی حاضر نمی شدم دبیرستان را هم تمام كنم .
** درآمد و اشتغال ، اولویت نخست
یك كارشناس انتخاب رشته در كنكور به ایرنا گفت : درآمد و اشتغال از مهم ترین محور های تغییر انتخاب رشته ها و تغییر تمایل انتخاب كنندگان در سال های اخیر است .
علی نائیجی افزود : درآمد بالای رشته های پزشكی ، سبك زندگی جامعه پزشكان و همچنین ظرفیت فراوان اشتغال در این حوزه از مهم ترین عوامل روی آوردن دانش آموزان به این رشته در چند سال اخیر است .
وی با بیان اینكه بازار كاری هم برای زیرشاخه های رشته ریاضی و انسانی در یك دهه گذشته ایجاد نشده است ، اظهار كرد : خانواده ها اصرار زیادی بر تحصیل فرزندشان در رشته تجربی برای پزشك شدن دارند تا دغدغه ای برای اشتغال نداشته باشند.
این كارشناس بخشی از این اصرار و تاكید خانواده ها را تاثیر گرفته از فرهنگ سنتی برای پزشك شدن فرزندانشان و همچنین عدم اطلاع خانواده ها از ظرفیت در گروه پزشكی دانست و گفت : رونق طرح سلامت و همچنین افزایش ظرفیت كادر وزارت بهداشت برای تامین نیروی این طرح ، به تغییر تمایل از رشته های متفاوت به تجربی بیشتر دامن زده است .
نائیجی تاكید كرد : تبلیغات رسانه ای و یكسونگری وزارت بهداشت نسبت به جذب فارغ التحصیلان پزشكی در طرح سلامت و نیاز به نیروی انسانی ، توسعه متوازن رشته های موجود در آموزش و پرورش را دچار مشكلات زیادی كرده است .
این كارشناس انتخاب رشته به نبود تناسب در بازار كار برای فارغ التحصیلان رشته مهندسی اشاره كرد و افزود : فقدان ورود سرمایه گذاری خارجی و صنعت به كشور منجر به بیكاری مهندسان و یا خروج از كشور آنها می شود .
نائیجی همچنین ضعف در ارائه اطلس شغلی در كشور از سوی وزارت علوم ، سازمان آمار و همچنین نهادهای مرتبط برای شناسایی نیاز نیروی كار كشور را از دغدغه های مهم در انتخاب رشته دانست .
وی به ضعف آموزش و پرورش در این زمینه اشاره كرد و ادامه داد : با توجه به استقرار نظام جدید آموزش و پرورش بر اساس سند تحول بنیادین هیچگونه برنامه ای جهت ایجاد زیرساخت ها در مدارس برای ایجاد انگیزه و نیرویی كارآفرین و خلاق در رشته های مختلف صورت نگرفته است .
او گفت : ارتباط طولی وعرضی هم میان اهداف آموزش و پرورش در دوره های تحصیلی وجود ندارد تا دورنمای تحصیلی برای هدایت دانش آموزان ترسیم كند .
نائیجی افزود : امسال هم با توجه به برآورد اولیه آمار دانش آموزان با توجه به ساختار شغلی كشور و بیكاری رشته های مهندسی و همچنین انسانی ، شاهد كوچ بیشتر دانش آموزان به رشته تجربی بودیم .
** اخلاق بیكاری
به اعتقاد كارشناسان ، بیكاری و دغدغه اشتغال در چند سال گذشته در همه حوزه های زندگی ایرانی ها تاثیر گذاشته است و در این میان رشته های تحصیلی به عنوان بزرگ ترین آوردگاه برای قدم نهادن در راه آینده ای مطلوب بیش از هر چیزی دیگر از موضوع بیكاری تاثیر پذیرفته است.
از طرفی ، كاهش فرصت های شغلی و به زبان روشن بیكار ماندن بسیاری از تحصیل كردگان رشته های مهندسی و علوم انسانی ، این كوچ را توجیه پذیرتر از هر زمان دیگر كرده است . فقدان جذب نیرو در صنایع بزرگ و ركود در بازار مسكن و دیگر عوامل ، به بیكاری در بیشتر رشته های مهندسی دامن زده است .
همین امر باعث شده كه رشته تجربی و زیر شاخه های آن بخصوص رشته پزشكی، دندان پزشكی و داروسازی به دلیل خود اتكائی شغلی و درآمد بالا از استقبال بیشتری برخوردار شوند، زیرا خانواده ها و دانش آموزان پزشك شدن را راه علاجی برای نجات از بیماری بیكاری می دانند .
مزایای اقتصادی و اشتغال از یك سو و مزایای اجتماعی و فرهنگی و ارزشی كه رشته های تجربی بخصوص پزشكی با خود به همراه دارند از سوی دیگر ، در چند سال اخیر منجر به گرایش سیل عظیمی از جوانان در حال تحصیل به سوی رشته های علوم تجربی شده است .
برای درك بیشتر این موضوع فقط كافی است دفعه بعد كه لغات 'آقای دكتر' یا 'خانم دكتر' را به كار بردید ، به مزایا و معنایی كه برای این واژه‌ها در پستوی مغزتان نهان است كمی دقت كنید .
مجموع این مسائل باعث شده تاكید بسیاری از داوطلبان و بسیاری از خانواده‌ها در علوم تجربی روی رشته های پزشكی باشد به نحوی كه بعضی از خانواده‌ها فرزندان خود را از همان سالیان آغازین ورودشان به مدرسه در موسسه‌های مختلف ثبت‌نام می‌كنند ، آنان را در فشرده‌ترین برنامه‌های آموزشی قرار می‌دهند تا فرزندشان بتواند سال‌ها بعد در ماراتن كنكور پیروز شود و شانس پزشك شدن برای فراهم آمدن زندگی مرفه و بی دغدغه افزایش یابد.
رفع این مشكل نیازمند همت همه جانبه است . نباید انتظار داشت با ایجاد محدودیت در انتخاب رشته های تحصیلی ، مشكل حل می شود . حل نشدن ریشه ای این مشكل سبب می شود تا به عقده فروخورده تبدیل شده و یك جائی سر باز كند.
خبرنگار : رضا غلامی ** انتشار دهنده : حسن فلاحتی
7335/1654