میزگرد ایرنا/ حل معضل كودك آزاری نیازمند پژوهش، آموزش و فرهنگ سازی

به گزارش ایرنا، صاحبنظران علوم اجتماعی معتقدند كودك آزاری به عنوان یك معضل اجتماعی جامعه امروز زائیده فقر اقتصادی و فرهنگی در قالب های مختلف به ویژه در خانواده های از هم گسیخته روانی مشاهده می شود.
در تعریف این آسیب اجتماعی گفته شده، به هرگونه فعل یا ترك فعلی كه باعث آزار روحی و جسمی و ایجاد آثار ماندگار در وجود یك طفل شود كودك آزاری می گویند و به عبارت دیگر كودك آزاری عبارت است از آسیب یا تهدید سلامت جسم و روان یا تهدید سعادت و رفاه و بهزیستی كودك.
خشونت علیه كودكان و زنان همیشه از بدترین انواع خشونت های خانگی مطرح بوده و علل و عوامل شكل گیری و راههای جلوگیری از آن یكی از موضوعات مورد توجه در بین تحلیلگران و پژوهشگران علوم اجتماعی و جامعه شناسان بوده است.
شماری از جامعه شناسان و روانشناسان بر این باورند كه فشارهای زندگی مدرن و صنعتی، مشكلات اقتصادی و معیشتی و عدم توانایی افراد برای مقابله با معضلات و به تعبیری عدم برخورداری از مهارت های زندگی موجب رشد خشونت در جامعه شده است.
افزون بر این ، كاهش آستانه تحمل افراد جامعه، عدم توان كنترل بر رفتار و گفتار در زمان بروز عصبانیت و هیجانات، موجب بروز حوادث ناشی از درگیری های خیابانی و خشونت های خانگی شده است.
از جمله قربانیان خشونت های خانگی كه جزو بی دفاع ترین ها محسوب می شوند، كودكانی هستند كه قربانی خشونت و بی ثباتی والدین خود می شوند و زخم های این بی مبالاتی ها و رفتارهای غیر انسانی بر تن و روحشان اثری ماندگار و قابل مشاهده می گذارد.
امروز گوش شهروندان به خبرهای ناگوار و هولناكی از كودك آزاری كه هرازچندگاهی به عنوان نخست رسانه ها تبدیل می شود، عادت كرده است ولی كارشناسان درصدد یافتن چرایی این رفتارها و راهكارهای كاهش آن هستند.
امسال اخباری تكان دهنده از این دست از جمله آزار و قتل آتنا دختر هفت ساله پارس آبادی و آزار و قتل اهورا پسر 2 ساله به دست پدرخوانده خود در رسانه ها منتشر شد و بشدت احساسات مردم را جریحه دار كرد.
همچنین در ماه گذشته خبر كودك آزاری دختر پنج ساله با نام «سارینا» در سمنان بر نگرانی های جامعه افزود؛ به طوری كه این دختربچه علاوه بر جراحت بسیار زیاد، درحال خفگی به بیمارستان امیرالمومنین انتقال یافت.
«ستایش»، «آتنا»، «بنیتا» ، «اهورا» و «سارینا» كودكانی هستند كه اذیت و آزار آنان طی چند ماه اخیر افكار عمومی را بشدت تحت تاثیر قرار داده و جامعه را در شوك چرایی افزایش خشونت و ناامنی علیه كودكان فرو برده است.
كودكانی كه مورد آزار قرار گرفته اند، آسیب دیده اند و حتی كشته شده اند اگرچه این مشكل در تمام كشورهای دنیا مشاهده می شود و مختص جامعه ما نیست اما مثل هر مشكل دیگری باید راهكارهایی برای جلوگیری از آن اندیشیده شود.
كودكان به علت ویژگی هایی كه از نظر سنی دارند، بسیار آسیب پذیرهستند و نیاز به حمایت و مراقبت ما دارند اما گاهی بزرگسالان به دلایل مختلف به جای حمایت و مواظبت از كودكان آنان را مورد آزار قرار خود قرار می دهند.
دوران كودكی دوران رشد و شكل گیری شخصیت است. انواع كودك آزاری در این سال های حساس و مهم به رشد و سلامت كودكان آسیب های جدی می رساند. كودكان آزاردیده در همه جنبه های رشد اعم از جسمی، ذهنی، روانی و اجتماعی با مشكلات و نارسایی های فراوان رو به رو خواهند شد.
به گفته كارشناسان،اولین و بهترین راه جلوگیری از این آسیب اجتماعی آموزش است. خانواده ‌ها باید اطلاعات و درك صحیحی در مورد وجود خطراتی كه از نظر آزار جسمی و جنسی فرزندان را تهدید می ‌كند، داشته باشند.
خشونت علیه كودكان و كودك آزاری مانند هر رفتار دیگری علتی دارد لذا باید سعی كنیم علت آن را پیدا كنیم و با برطرف كردن آن، كودك آزاری را كاهش دهیم و جامعه ای امن برای كودكانمان ایجاد كنیم.
بنا به آمار صندوق كودكان سازمان ملل متحد، اكنون 300 میلیون كودك در جهان با خشونت بزرگ می‌شوند.
مجمع عمومی سازمان ملل متحد به منظور رعایت حقوق كودكان و بر پایه نظر صندوق كودكان سازمان ملل متحد(یونیسف) پیمان نامه حقوق كودك را در 1989 میلادی تصویب كرد كه این پیمان نامه به حقوقی چون «حق حیات، كسب هویت، حق زیستن با والدین، حق ابراز عقیده، آزادی تفكر و مذهب و حق تفریح و بازی برای كودكان» اشاره دارد و كشورهایی كه به آن می پیوندند، باید بكوشند تا شرایط رفاهی، حقوقی، آموزشی و پرورشی كودكان را بر پایه این پیمان نامه ارتقا دهند.
خبرگزاری جمهوری اسلامی استان سمنان در همین ارتباط میزگردی با عنوان ' راهكارهای كاهش كودك آزاری در جامعه ' یا حضور امیر بینایی مدیركل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری سمنان، هاجر اندرخور معاون اجتماعی اداره كل بهزیستی استان ، مجتبی رجب پور استاد دانشگاه و محبوبه قدس كارشناس مسوول مداخله و اورژانس اداره كل بهزیستی استان سمنان برگزار كرد.
بر اساس آمار اداره سلامت كودكان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی 18 درصد والدین ایرانی بر این باور هستند كه تنبیه بدنی در تربیت كودكان نقش عمده داشته و آنان را تنبیه بدنی می كنند و بیش از 70 درصد والدین كودكان خود را تنبیه كلامی می كنند.
همچنین بر اساس آمار امور اجتماعی سازمان بهزیستی كشور اغلب موارد كودك آزاری را همسایه ها و اقوام كودك به اورژانس اجتماعی با شماره 123 ، اطلاع می دهند.
** جایگاه كودك تاكنون در جامعه شناخته نشده است
مدیركل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری سمنان بابیان این كه جایگاه كودك هنوز به خوبی در جامعه شناخته نشده، گفت: كودك آزاری یكی از مصادیق آسیب های اجتماعی است.
امیر بینایی ممانعت از دویدن كودكان در مدرسه و آپارتمان را نوعی اذیت آنان برشمرد و افزود: اگر كمی با دقت بنگریم ،كودك آزاری در جای جای زندگی آنان وجود دارد.
وی تغییر 100درصدی ساختار فكری جامعه را از جمله راهكارهای كاهش آسیب های اجتماعی بخصوص كودك آزاری برشمرد .
بینایی خاطرنشان كرد: در بیشتر موارد تناقض آمار در زمینه آسیب های اجتماعی وجود دارد و آمار اعلام شده صحت ندارد.
مدیركل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری سمنان فقر، بیكاری ،نبود آموزش، نبود عدالت اجتماعی را از جمله عوامل اصلی ایجاد آسیب اجتماعی دانست و نبود نظارت و كنترل، نبود مركز راهبردی برای جهت دهی ،نبود سیستم پایش و تحلیل آمار را از چالش های سر راه كنترل آسیب های اجتماعی برشمرد.
بینایی تشكیل پرونده رشد برای بررسی رشد تحصیلی، جسمی، فرهنگی، خانوادگی تغذیه و بهداشت برای 10 هزار دانش آموز در 15 منطقه استان را اقدامات در دست اجرا برای مقابله با آسیب های اجتماعی برشمرد.
وی با تاكید بر این كه آمارهای مربوط به آسیب های اجتماعی نباید رسانه ای شود و باید در دستگاه های اجرایی مربوطه با نگاه كارشناسی مورد بررسی قرار گیرد، اضافه كرد : بیان آمار نه تنها مشكلی را حل نمی كند و بلكه ذهن مردم را درگیر و جز ایجاد گمراهی ،از بین رفتن قبح موضوع و ایجاد بحران در جامعه پیامد دیگری ندارد.
بینایی با بیان این كه برای حل مشكل باید ریشه یابی شود ، ورود كارهای پژوهشی و علمی را در حوزه شناسایی كودك آزاری موثر دانست.
مدیركل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری سمنان با تاكید بر این كه بررسی آسیب های اجتماعی نباید تك بعدی باشد و باید تمام عوامل زمینه سازی و ایجاد آسیب های اجتماعی مورد بررسی قرار گیرد، گفت : برای نتیجه گیری و حل مشكل باید تمام دستگاه های اجرایی و سازمان های مردم نهاد عملكرد گروهی داشته باشند و از جزیره ای عمل كردن بپرهیزند.
وی عامل اصلی ناكامی در كسب نتیجه مطلوب در كاهش آسیب های اجتماعی را نبود هم افزایی دستگاه های اجرایی، نبود قوانین موثر و دارای ابهام دانست و افزود : برای حل مشكلات نیاز به یك عزم ملی است كه ساختارها درهم كوبیده و دوباره ساخته شود.
**رسانه ها راهكارهای مقابله با كودك آزاری را برای مردم اطلاع رسانی كنند
مدرس دانشگاه و عضو بخش درمان شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان سمنان در این میزگرد ایرنا با بیان این كه با سرعت تبادل اطلاعات در عصر حاضر ممانعت از ارایه آمار تبعات زیادی را به همراه دارد ، افزود : یكی از راهكارهای كاهش آسیب اجتماعی بررسی آن در بعد اجتماعی است.
مجتبی رجب پوربا بیان این كه همه موضوعات پژوهشی با اتفاقاتی كه در جامعه رخ می دهد ارتباط زمانی دارد، تصریح كرد : اگر آسیب های اجتماعی در بعد اجتماعی مورد بررسی قرار نگیرد به صورت علمی هم به موضوع پرداخته نمی شود.
وی با بیان این كه جامعه نسبت به آسیب های اجتماعی و كودك آزاری حساس است، اظهار داشت:برای آن كه مانع فرافكنی و شایعه در جامعه شویم باید رسانه ها موضوع و راهكارهای مقابله با آن را برای مردم روشن كنند.
رجب پور آشنایی نداشتن كودكان و والدین نسبت به حقوق خود، نبود آموزش مناسب و نبود اطلاع رسانی كافی را از عوامل ایجاد آسیب های اجتماعی دانست و آموزش به والدین درباره نحوه برخورد با كودكان و به كودكان نحوه هم افزایی با جامعه و غریبه ها را فارغ از جنبه های هیجانی ازعوامل مهم در كاهش آسیب های اجتماعی مانند آزار جسمی و جنسی كودكان برشمرد.
وی با بیان این كه از نظر روانشناسی زندگی كودك با یكی از والدین در محیط بدون تنش بهتر از زندگی كودك با هر 2 والد در محیط پرتنش است، افزود : مهارت آموزی و تقویت بنیان خانواده سالم نقش موثری در پیشگیری از آسیب های اجتماعی بخصوص كودك آزاری دارد.
این استاد دانشگاه با اشاره به این كه پیشگیری از كودك آزاری بهتر از درمان است، گفت: پیشگری باید در سه سطح اولیه ثانویه وثالث انجام شود.
وی آموزش ساختار و اساس خانواده برای ایجاد یك خانواده سالم بدون تنش،حفظ حق و حقوق والدین و فرزند و صحیح بودن روابط والدین با هم را پیشگیری اولیه دانست و اظهار داشت : اگر ساختار اجتماعی و اقتصادی جامعه مشكل نداشته باشد دیگر با پدیده شوم كودك آزاری روبه رو نخواهیم شد.
وی آموزش به كودكان در معرض خطر را پیشگیری ثانویه برشمرد و اضافه كرد : كودكان طلاق یا كودكان دارای معلولیت و دارای والدین معتاد و خانواده های دچار فقر فرهنگی و اقتصادی در این گروه قرار می گیرند كه باید برای این گروه آموزش ویژه تر و مرتبط برای پیشگیری انجام شود.
رجب پور حل نشدن مشكل و بحران خانواده های دارای ریسك را نقطه عطف ایجاد آسیب های اجتماعی از جمله كودك آزاری دانست.
** كودك آزاری در والدین معتاد بیشتر است
كارشناس مسوول مداخله و اورژانس اداره كل بهزیستی سمنان ازاقدامات انجام شده به وسیله سازمان بهزیسی برای مقابله با كودك آزاری را راه اندازی اورژانس اجتماعی یاسامانه 123 درسال 83 در كشور برشمرد و گفت : این سامانه در سال 87 در چهار شهرستان سمنان، دامغان، شاهرود و گرمسارهم راه اندازی شد.
محبوبه قدس با بیان این كه بیشتر موارد كودك آزاری گزارش شده به سامانه به علت اعتیاد و به خصوص مصرف شیشه ، طلاق والدین و كتك به وسیله ناپدری یا نامادری است ، یادآورشد :در گذشته نوع كودك آزاری به شدت امروز نبوده و با تذكر به والدین مسایل حل می شد و بیشتر موارد گزارش شده مربوط به رها كردن كودك بود.
وی اضافه كرد : در صورت گزارش كودك آزاری به دادستان و قوه قضاییه اعلام می شود و پزشك قانونی كودك را از لحاظ آزارهای جسمی و جنسی مورد بررسی قرار می دهد و با توجه به نتیجه تحقیقات برای ادامه زندگی كودك با والدین یا در مراكز نگهداری كودكان سازمان تصمیم گیری می شود.
كارشناس مسوول مداخله و اورژانس اداره كل بهزیستی استان سمنان توزیع مراكز اورژانس كودكان، آموزش به كودكان و والدین آن ها در مهدكودك ها با موضوع های فرزندپروری،بدن من، آموزش به مربیان ، طراحی بروشور برای اطلاع رسانی را از جمله اقدامات بهزیستی برای مقابله با كودك آزاری برشمرد.
وی آموزش تربیتی را از سوی این سازمان كافی ندانست،تصریح كرد: باید دستگاه های دیگر مانند آموزش و پرورش ، رسانه ها و صدا و سیما حساسیت بیشتر در فرهنگ سازی در جامعه سهیم باشند تا آموزش بیشتر شود.
**مشكلات اقتصادی، فشار و استرس كار والدین در افزایش كودك آزاری تاثیرگذار است
معاون اجتماعی اداره كل بهزیستی استان سمنان با بیان این كه كودك آزاری طیف وسیعی دارد كه كتك زدن، غفلت از تحصیل و آزار روانی مانند غفلت و طردكردن نمونه هایی از آن است، گفت: برای بررسی و ارایه راهكار اساسی برای مقوله كودك آزاری برگزاری چندین نشست كارشناسانه ضروری است.
هاجر اندرخور با تاكید بر برخورد جدی تر قوه قضاییه در این ارتباط افزود: با توجه به اهمیت موضوع اگر لازم است دادگاه ویژه كودكان برای بررسی تخصصی مسایل مربوط به كودك تشكیل شود.
اندرخور مشكلات اقتصادی، فشار و استرس كار را عوامل كودك آزاری برشمرد و گفت : برای ریشه كن شدن كودك آزاری باید در جامعه فرهنگ سازی و كودكان به حقوق خود آشنا شوند.
معاون اجتماعی اداره كل بهزیستی استان سمنان با بیان این كه بیشتر پدر و مادر ها و حتی قشر تحصیل كرده مشكلات اعصاب و روان دارند كه موجب كودك آزاری می شود، گفت: ازدواج درست و غیر هیجانی ،آموزش فرزند پروری، مشاور قبل از ازدواج را از اقدامات پیشگیرانه از آسیب های اجتماعی است.
اندرخور با تاكید بر این كه انعكاس آمار و اخبار مربوط به آسیب های اجتماعی باید درست و نتیجه گرا باشد، خاطرنشان كرد: در هر اتفاق بررسی چرایی ،ریشه و عوامل بروز باید در اولویت اعلام آمار قرار گیرد.
وی آماری از كودك آزاری در سمنان ارایه نگرد.
وی بیان این كه كودك آزاری بسیاری در جامعه رخ می دهد كه فقط برخی از آن به بهزیستی گزارش می شود، گفت : متاسفانه در برخی مواقع در مدت زمان ارایه گزارش بهزیستی به دادگستری برای پیگیری كودك آزاری والدین از شهر مهاجرت كرده و دیگر قابلیت پیداشدن و پیگیری ندارد.
این مسوول اداره كل بهزیستی اضافه كرد : به تازگی امضای تفاهم نامه همكاری چهارجانبه بین قوه قضاییه، بهزیستی، اورژانس پزشكی و اجتماعی در دستور كاراست تا رسیدگی به مشكلات بهتر و سریع تر انجام شود.
اندرخور وضعیت اقتصادی و فقر را مهم ترین عامل آسیب اجتماعی به خصوص كودك آزاری برشمرد و افزود: رویكرد این اداره كل كمك به اقتصاد و رفع موانع روانی خانواده های زیر چتر بهزیستی برای ماندن كودك در خانواده است.
وی اظهار داشت : در مواردی كه شدت آسیب به كودك زیاد است و یا والدین صلاحیت نگهداری از كودك را ندارد كودكان بی سرپرست و بد سرپرست زیر چتر بهزیستی و در مراكز ساماندهی كودكان نگهداری می شوند.
معاون اجتماعی اداره كل بهزیستی استان سمنان با اشاره به مواردی كه كودك آزاری به وسیله نامادری یا ناپدری صورت می گیرد، یادآورشد: در كشور برای برخورد با این افراد قوانین وجود دارد ولی لازم است اجرای قوانین در چارچوب و با جدیت بیشتر اجرا شود.
وی با اشاره به برخی نارسایی در قوانین برخورد باكودك آزاری رفع نواقص قانونی را خواستار شد و گفت: مواردی وجود دارد كه بعد ازطی مراحل قانونی و صدور حكم كودك به خانواده برمی گردد ولی مدتی بعد با شدت آسیب بیشتر به بهزیستی بازگشت داده می شوند.
وی سخت گیری در اجرای قوانین را از جمله راهكارهای مانع تكرار كودك آزاری به وسیله والدین دانست و اضافه كرد : اگر برخورد قانونی با كودك آزاران شدت یابد خود عامل مانع و سد برخورد نامناسب با كودكان می شود.
7339/7342/6026
*میزگرد: محمدرضا یوسف نژاد- الناز ملكی ** انتشار دهنده :جانعلی فتحی