از مغازه اسباب بازی فروشی كه بیرون آمدم دستان فرزندم را محكم در دستانم فشردم و در شادی و ذوق كودكانه او از اسباب بازی جدید شریك شدم؛ با لبخندی بر لب، به چهره شاد و ذوق زده فرزندم نگاه می كردم و غرق در ذوق مادرانه بودم كه ناگاه پسرك با آن چهره جدی و عبوس جلویم ایستاد و گفت 'یه آدامس بخر'.
با تعجب به چهره اش خیره شدم، نه التماسی در چهره اش بود و نه ترحمی می طلبید؛ قاطع و محكم حرفش را تكرار كرد 'یه آدامس بخر'.
لبخندی كه چند لحظه پیش بر لبانم نقش بسته بود به یكباره خشكید، تمام خبرها و گفته های مسئولان در مورد كودكان كار از جلوی چشمانم گذر كرد؛ مافیای بهره كشی از كودكان كار در تصوراتم قد علم كرد، به یاد آوردم كه از كودكان كار نباید چیزی خرید و خودم را اینگونه توجیه كردم كه درآمد این بچه ها، جیب بزرگترهایی را پر می كند كه این كودكان را بازیچه خود قرار داده اند.
در این افكار بودم كه پسرك با لحن طلبكارانه تری گفت 'می خری یا نه' و من هم غرق در این افكار گفتم 'نه ممنون'، نگاهم را از چشمان نافذش دزدیدم و راهم را كج كردم.
دنبالم آمد و گفت 'پولت رو برای اسباب بازی به این گرونی خرج می كنی اما یه بسته آدامس نم یخری'، من كه تا آن موقع كودكان كار را با رفتار ملتمسانه و حرف های ترحم برانگیز دیده بودم، از لحن طلبكارانه این پسرك عصبی شدم و نتوانستم با منطق و استدلال پاسخش را بدهم و فقط این جمله را بر لب آوردم 'احتیاجی به آدامس ندارم'؛ پسرك هم بعد از شنیدن این جواب، نگاه سردی به من و فرزندم انداخت و رفت.
با رفتن او به كودكم نگاه كردم، همچنان غرق در لذت خرید اسباب بازی جدیدش بود، لحظه ای درنگ كردم انگار چیزی در اعماق وجودم مرا سرزنش می كرد كه چرا با خرید بسته ای آدامس دل یك كودك را شاد نكرده بودم، اما می دانستم همین ترحم ها و دلسوزی های آنی است كه به پدیده كودكان كار در جامعه ما دامن می زند و آن را گسترش می دهد.
تا مدت ها چهره سرد و نگاه بی احساس آن پسرك در جلوی چشمانم بود و آرزو كردم ای كاش روزی فرا رسد كه هرگز كودكی، در بازار كار، كودكی اش را به حراج نگذارد.
این اتفاق بهانه ای برای پرس و جو راجع به وضعیت كودكان كار شد، با یك كارشناس مسائل اجتماعی هم كلام شدم.
محمد پورهاشمی، كودكان كار را این گونه تعریف كرد: كودكان كار، كودكانی هستند كه پیش از رسیدن به سن قانونی به ناچار وارد بازار كار می شوند و این امر به عنوان یك معضل اجتماعی، آسیب های روانی و جسمانی زیادی را برای آنها به دنبال دارد.
وی ادامه داد: خیابان و اماكن پرتردد جایگاهی برای امرار معاش و كسب درآمد كودكان كار است كه باید هر روز برای باقی ماندن در این فضا با چالش های متعددی مقابله كنند و خود را به آب و آتش بزنند.
وی افزود: كودكان كار در بهترین سنین رشد و آموزش، از كسب مهارت ها و تحصیل علم باز می مانند و با انواع آسیب های اجتماعی و بزهكاری روبرو شده و در معرض انواع بیماری ها، سوء استفاده جنسی، اعتیاد و قاچاق مواد مخدر قرار می گیرند.
با بررسی هایی كه انجام دادم متوجه شدم، طبق مصوبات 12 دستگاه اداری باید در موضوع كودكان كار ورود داشته باشند، اما تنها سازمان بهزیستی به صورت جدی پیگیر این موضوع است.
از معاون امور اجتماعی اداره كل بهزیستی استان همدان شمار كودكان كار این استان را جویا شدم. جمشید شیران اظهار كرد: از ابتدای سال جاری تا پایان آبان ماه 94 كودك كار در همدان شناسایی شدند كه 94 درصد آنها پسر هستند.
وی با بیان اینكه اكثر كودكان كار شناسایی شده، بومی همدان هستند، افزود: این كودكان توسط مددكار یا روانشناس شناسایی شده و به مركز آموزشی كودك و خانواده فرستاده می شوند.
شیران ادامه داد: در مركز آموزشی كودك و خانواده، از والدین كودكان كار دعوت می‌شود و روانشناس مركز، آنها را از وجود خطراتی همچون اعتیاد و تعرض جنسی كودكان مطلع می كند.
معاون امور اجتماعی بهزیستی استان همدان با اشاره به اینكه در سال گذشته 123 كودك كار در استان شناسایی شد، بیان كرد: كودكانی كه سرپرست موثر ندارند، به مراكز شبه خانواده فرستاده می شوند.
وی توضیح داد: اغلب این مراكز شبه خانواده به صورت خیریه و هیات امنایی راه اندازی شده اند و با نظارت و حمایت بهزیستی فعالیت می كنند.
وی معتقد است: حالا كه پدیده كودكان كار در جامعه وجود دارد و طیف گسترده ای را تشكیل می دهد، شاید بهتر باشد به جای روش قهری و نگاه تهدید محور به كودكان كار، رویكرد مناسبی برای حمایت اجتماعی از این كودكان در پیش گیریم و به فكر ارائه خدمات مشاوره ای مددكاری به آنان باشیم تا با مداخله بهنگام به سمت رشد جسمی روانی و متعادلی سوق داده شوند و آسیب های ناشی از كار كودكان در جامعه كاهش یابد.
مدیركل بهزیستی استان همدان نیز در این خصوص گفت: شناسایی كودكان كار توسط كلینیك های اصلی مددكاری، تیم های سیار در مناطق حاشیه شهر و آسیب پذیر انجام می شود و اورژانس اجتماعی و تیم های مددكاری وارد عمل می شوند.
حمیدرضا الوند با بیان اینكه كودكان كار همدان بیشتر در مناطق حاشیه ای یا مركزی مستقر هستند، گفت: در صورتی كه پدر این كودكان شغل مناسبی نداشته باشند از طریق بهزیستی به مراكز فنی و حرفه ای معرفی می شوند و بعد از گذراندن دوره آموزشی به آنها تسهیلات بانكی به عنوان سرمایه اولیه ارائه می شود.
مدیركل بهزیستی استان همدان ابراز كرد: خدمات روان شناسی و برنامه های آموزشی برای كودكان كار و خانواده‌های آنان برگزار می شود تا با ارائه خدمات مشاوره‌ای مددكاری، مداخله بهنگام به سمت رشد جسمی روانی و متعادلی سوق داده شوند.
الوند خاطرنشان كرد: برنامه های بهزیستی استان به صورت فوریتی، بهنگام و تخصصی انجام می‌شود به طوری كه با مداخله موثر و به موقع می‌توانیم آسیب های ناشی از كودكان كار را در جامعه كاهش دهیم.
وی با اشاره به اجرای طرح توزیع بسته های حمایتی آموزشی 'مهرانه' در آستانه سال تحصیلی جاری برای كودكان كار و خیابانی همدان، گفت: در قالب این طرح به كودكان كار همدان بسته های حمایتی آموزشی در راستای توانمندسازی روانی و اجتماعی این كودكان ارائه شد.
وی ادامه داد: حمایت های مالی می تواند بسیاری از كودكان كار را به آغوش مدرسه بازگرداند و ارتباط با مدرسه آنها را از حضور و كار در خیابان دور نگه دارد؛ لذا وسایل كمك آموزشی، بهداشتی و ملزومات تحصیل این دانش آموزان تحت عنوان طرح مهرانه تامین می شود.
وی با بیان اینكه این طرح سال های گذشته نیز در استان همدان اجرا می شد، گفت: امسال این طرح منسجم تر و گسترده تر از قبل اجرایی و بسته های حمایتی و آموزشی به كودك كار شناسایی شده در همدان، ارائه شد.
مدیركل بهزیستی استان همدان بر نقش خیران در پیشبرد اهداف این طرح تاكید و اضافه كرد: خیران استان همدان توجه ویژه ای به موضوع تحصیل كودكان كار داشته اند و بهزیستی با توجه به اینكه این كودكان را شناسایی كرده و نیاز واقعی آنها را می سنجد، این امكان را دارد كه كمك های خیران را در بخش هایی كه خود خیر ترجیح می دهد هزینه كنند.
وی تصریح كرد: كودكان كار شناسایی شده همدان، در طول سال تحصیلی نیز از خدمات حمایتی، مشاوره ای و مددكاری بهزیستی برخوردار هستند.
1181/2090
گزارش از الهام تدین**انتشار دهنده: سعید زارع كندجانی
همدان - ایرنا- 'كار' بن بست رویاهای كودكانی است كه شور و شادی دوران كودكی را در هیاهوی بازار و پیچ و خم های كاسبی گم می كنند و با اندام نحیف به مقابله با فراز و نشیب های دنیای بزرگسالان می روند.