به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبر ایرنا، بازار جهانی اسلحه از جمله بزرگترین تجارت های سودآور است كه بسیاری از كشورهای پیشرفته به آن چشم امید دارند. در این میان كشورهای غربی و از جمله ایالات متحده آمریكا از مهمترین بازیگران این عرصه هستند كه به علت گستردگی تولیدات توانسته است حجم وسیعی از تقاضای كشورها را جذب كنند.
این سود سرشار كه در گرو تولید و عرضه اسلحه است در بسیاری موارد عامل گسترش بحران در منطقه شده است به همین دلیل برخی تولیدكنندگان نه تنها تمایلی برای پایان دادن به تنش میان كشورها ندارند بلكه تلاش می كنند بحران ها را عمیق و طولانی تر كنند.
در این میان مولفه هایی همچون وضعیت راهبردی خلیج فارس، درآمد حاصل از منابع طبیعی به ویژه نفت و روابط حساس دولت ها در خاورمیانه، این منطقه را به منبع خوبی برای تشدید بحران و جذب تولیدات صنایع نظامی جهان تبدیل كرده است.
** بازار جهانی تسلیحات
بازار اسلحه ، تجارتی به بزرگی درگیری های بی پایان كشورها و نگرانی های امنیتی آن ها است. براساس دیدگاه واقع گرایی كه چارچوب اصلی سیاست های دولت ها را تشكیل می دهد، قدرت جوهره اصلی حفظ امنیت و ادامه بقای كشورها را تشكیل می دهد. برخی كشورها قدرت را در داشتن تسلیحات پیشرفته و گرانقیمت ارزیابی می كنند و امید دارند با پر كردن زرادخانه های خود، احساس امنیت را برای حاكمان و شهروندان به ارمغان بیاورند.
بنابر گزارش موسسه بین المللی تحقیقات صلح استكهلم(SIPRI) در سال 2016 كشورهای جهان بیش از 1.5 تریلیون دلاررا برای خرید سلاح اختصاص دادند. اكنون پنج كشوری كه بیشترین میزان فروش تسلیحات جنگی را در جهان در اختیار خود دارند كشورهای ایالات متحده، روسیه، چین، فرانسه و آلمان هستند كه بیشتر از 74 درصد از كل فروش تسلیحات در جهان را دارند.
تحلیلگران اعتقاد دارند به دلیل نبود ابزارهای مناسب برای كنترل تسلیحات در مناطق گوناگون جهان، به ویژه كشورهای آسیایی زرادخانه های تسلیحاتی خود را به شدت توسعه می دهند. هند در بین سال های 2012 تا 2016 بزرگترین واردكننده سلاح سنگین در جهان بوده است به گونه ای كه تنها 13 درصد واردات سلاح در جهان به دهلی نو اختصاص داشت كه بسیار بیشتر از رقیبان منطقه ای آن یعنی پاكستان و چین بوده است. چین ظرفیت فراوانی را برای تولید یا خرید تسلیحات دارد اما هند به شدت به فناوری تسلیحات وارداتی از روسیه، ایالات متحده و حتی كره جنوبی و رژیم صهیونیستی متكی است.
در میان كشورهای آفریقایی نیز، الجزایر بزرگترین وارد كننده اسلحه است كه بیش از 45 درصد واردات اسلحه این قاره را به خود اختصاص داده است. سودان و اتیوپی نیز بزرگترین وارد كنندگان اسلحه در صحرای آفریقا بوده اند.
در سال 2015 ایالات متحده درصدر كشورهای فروشنده سلاح در جهان قرار گرفت. پژوهش كنگره آمریكا در زمینه فروش تسلیحات متعارف از سال 2010 تا 2015 نشان داده است در این سال ها آمریكا و فرانسه در صدر كشورهای صادركننده اسلحه بودند. پس از این كشورها نیز روسیه، چین، سوئد، ایتالیا، آلمان، تركیه بریتانیا نیز از فروشندگان مهم اسلحه بودند.
در سال 2015 متحدان واشنگتن در خاورمیانه مهمترین خریدار تسلیحات آمریكایی بوده اند. قطر بیشتر از 17 و مصر با 12 میلیارد دلار در رتبه اول و دوم خریداران قرار داشتند. عربستان سعودی نیز با بیش از 8 میلیارد دلار در رتبه سوم قرار داشت.
** خاورمیانه موتور محرك تجارت اسلحه
میزان تقاضا برای خرید تسلیحات جنگی به علت نوع نگاه كشورهای حوزه خاورمیانه به موضوع امنیت و افزایش تمایل آن ها برای خرید سلاح، افزایش چشمگیری پیدا كرده است. شبكه خبری «الجزیره» در گزارشی در این زمینه نوشت میزان تقاضا برای خرید سلاح سنگین با رشدی بسیار زیاد به بالاترین میزان آن از زمان جنگ سرد تاكنون رسیده است. علت عمده این افزایش نیز به درخواست كشورهای خاورمیانه مربوط می شود.
پژوهشگر موسسه تحقیقات صلح در سوئد براین اعتقاد است در سال های اخیر با وجود كاهش قیمت جهانی نفت از میزان سفارش های تسلیحاتی كشورهای منطقه كاهش نیافته است زیرا این كشورها سلاح های جنگی را برای برخورد با چالش های منطقه ای، حیاتی می دانند. عربستان سعودی و امارات متحده عربی در این زمینه پیشتاز هستند. یكی از مهمترین اگیزه های آن ها نیز دخالت در كشور همسایه (یمن) بوده است.
براساس پژوهش موسسه صلح استكهلم ارزیابی آمار بین سال های 2012 تا 2016 نشان می دهد میزان درخواست كشورهای خاورمیانه برای سلاح های جنگی از 26 درصد به بیش از 86 درصد افزایش یافته است. این اعداد نشان می دهد كه تنها در مدت 5 سال تقاضا برای خرید تسلیحات بیش از دو برابر افزایش داشته است.
بر اساس این گزارش پس از هند، عربستان سعودی دومین كشور وارد كننده سلاح در جهان بین سال های 2012 تا 2016 بوده است. آمار نشان می دهند میزان درخواست ریاض برای سلاح نسبت به 5 ساله پیش از آن (از سال 2007 تا 2011 )بیش از 210 درصد رشد داشته است. تسلیحات خریداری شده از سوی قطر كه یكی از همسایگان عربستان سعودی است نیز در این دوره زمانی بیشتر از 245 درصد رشد كرد.
به طور كلی بیشتر كشورهای خاورمیانه نیز واردات تسلیحات خود را افزایش داده اند و كشورهای عضو شورای همكاری خلیج فارس در كل بیشتر از میانگین منطقه خرید تسلیحاتی داشته اند.
روزنامه گاردین در زمینه افزایش سرعت مسابقه تسلیحاتی در جهان نوشت اگرچه در 5 سال گذشته بر میزان خریدهای تسلیحاتی كشورهای جهان افزوده شده است اما این موضوع در مورد خاورمیانه بیش از دیگر مناطق به چشم می خورد. كشورهای این منطقه جغرافیایی موجب رونق فوق العاده این تجارت شده اند.
به نوشته این روزنامه با وجود خریدهای ده ها میلیارد دلاری كشورهای عربی حوزه خلیج فارس اما ایران تنها حدود 1.2 درصد از خریدهای تسلیحاتی در منطقه خاورمیانه را انجام داده است. مهمترین خرید ایران نیز تهیه سیستم دفاع موشكی اس 300 از روسیه بود كه مهمترین خرید تسلیحاتی تهران را از سال 2007 تشكیل می داد.
به نظر می رسد روند افزایش خریدهای كلان دولت های عربی در جوامع آن ها نیز بازخورد افزایشی داشته است. به نوشته بخش انگلیسی نشریه الشرق الاوسط تمایل برای خرید اسلحه در بین شهروندان و یا معامله غیرقانونی آن در فضای مجازی نیز افزایش چشمگیری داشته است.
تارنمای نشریه «فوكوس» در زمینه افزایش خریدهای تسلیحاتی آنلاین در كشورهای عربی، با اشاره به پژوهش موسسه «رند» مدعی شد در این روند افزایش تقاضا، ایالات متحده منبع تامین بیش از 60 درصد از این سلاح های غیرقانونی بود و كمتر از 25 درصد آن نیز از اروپا تامین شده اند.
**بازاریابی ترامپ برای سلاح های آمریكایی
سیاست برخی كشورها از جمله آمریكا افزایش فروش تسلیحاتی با تشدید بحران ها است. رونق صنایع تسلیحاتی ایالات متحده بر پایه نگاه به داخل رئیس جمهوری آمریكا، در زمره اهداف ترامپ قرار دارد.
تارنمای موسسه پژوهشی «گلوبال ریسرچ» در گزارشی یكی از اهداف سفرهای ترامپ را افزایش فروش تسلیحاتی دانست كه عاملی برای نابودی امنیت و صلح در جهان است. این گزارش نوشت سفر وی به شرق آسیا نیز در همین راستا و برای تحریك كشورهای آن منطقه به انجام خریدهای تسلیحاتی جدید از واشنگتن بوده است.
این گزارش افزود: فروش های تسلیحاتی هنگفت آمریكا با سفر ترامپ به عربستان سعودی كلید خورد. در آن زمان ملك سلمان پادشاه عربستان 110 میلیارد دلار از تانك، بمب و هواپیما را كه بهترین ابزارها برای كشتن انسان ها است را خریداری كرد. ترامپ در دومین سفر مهم خود به آسیا هم در كره جنوبی، لحن سخنان خود را تند كرد اما نه برای ایجاد صلح بلكه برای تهدید پیونگ یانگ و رهبر كره شمالی. در حالی كه بیش از 80 درصد مردم كره جنوبی خواهان صلح با همسایه شمالی خود هستند اما ترامپ در این كشور میلیاردها دلار فروش تسلیحاتی داشت.
به نوشته گاردین سه مشتری مهم ایالات متحده در سال گذشته عربستان سعودی، امارات متحده عربی و تركیه بودند. آمریكا به 100 كشور جهان سلاح صادر می كند. این تسلیحات گوناگون هستند و از جنگنده های تهاجمی پیشرفته با قابلیت پرتاب موشك كروز تا دیگر سلاح های هدایت شونده را در بر می گیرند.
پژوهشم**9130**1601** خبرنگار: حسین عباسی نسب، انتشاردهنده: شهناز حسنی
ایرنا پژوهش، كانالی برای انعكاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearch همراه شوید.
تهران- ایرنا- نگرش كشورهای جهان به موضوع قدرت و امنیت باعث افزایش فوق العاده رونق در بازار جهانی تجارت اسلحه شده است در این میان توسعه زرادخانه های كشورهای عربی حوزه خلیج فارس، موتور محرك صنایع تسلیحاتی جهان شده است.
