به گزارش ایرنا، چلنگری یا همان آهنگری سنتی یكی از صنایع دستی سنتی ایرانیان و حرفه ای است كه با تغییر شكل فلزات، ابزارآلات مورد نیاز مانند داس، چكش، تیشه، قندشكن، میخ های بلند، چاقو، انبر، انواع قفل و دیگر وسایل مورد نیاز را ساخته و تامین می كند.
در مجموع به فرایند فرم دادن مفتول ها و ورقه های فلزی با تكنیك حرارت دادن فلز و كوفتن آن جهت ساخت انواع محصولاتی نظیر داس، چكش، نعل و زنگوله چهارپایان و ...آهنگری سنتی یا چلنگری می گویند.
ابزار كار آهنگر بومی از چند پُتك سبك و سنگین، سَندان، چكش، قلم، گیره و تغاری سفالین و پر از آب و در نهایت كوره ای گلی و دَم متصل به آن جهت هوادهی به زغال و تنظیم حرارت كوره، تشكیل می شود و اساس كار بر حرارات دادن فلزات به وسیله كوره آهنگری و كوبیدن آن بوسیله چكش های مخصوص تا رسیدن محصول به فرم دلخواه است.
شهرستان نهاوند یكی از مهمترین مراكز تولیدات آهنگری سنتی در استان و حتی غرب كشور بشمار می رفته و در گذشته هایی نه چندان دور، این صنعت در محله بازار رواج و حتی محله ای به نام آهنگران و مسگران وجود داشت.
در گذر زمان، توسعه زندگی شهری از یك سو و گسترش فناوری جدید كه منجر به تولیدات ماشینی برای رفع نیازهای بشر شد، شاهد افول صنعت چلنگری بوده ایم؛ به گونه ای كه با خانه نشین شدن و مرگ فعالان این صنعت، دیگر كسی تمایل به ادامه این حرفه نداشته و چراغ چلنگری رو به خاموشی است.
در این میان به نظر می رسد كه نسیم امیدی در حال وزیدن است و متولیان امر تلاش دارند نگذارند این صنعت كه با فرهنگ ایرانیان آمیخته است به دست فراموشی سپرده شود.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نهاوند در این رابطه به خبرنگار ایرنا گفت: آهنگران قدیمی نهاوند با استفاده از وسایلی ساده نظیر انبر و چكش به تولید ابزارآلات مورد نیاز مردم مانند قپان، قندچین، انبر، زنجیر، داس، بیل، كلنگ و نعل می پرداختند كه به این نوع آهنگری در سبك سنتی چلنگری می گویند.
محسن جانجان افزود: شهرستان نهاوند یكی از مراكز مهم صنعت آهنگری بوده و در گذشته رونق خوبی در بازارهای این شهر وجود داشته است؛ به گونه ای كه هنگام عبور از بازار سنتی آن، صدای ضربات پتك بر روی سندان شنیده می شد.
وی گفت: اما متاسفانه امروز در شهرستان نهاوند از میان خیل آهنگران سنتی، فقط یك نفر آن هم در یكی از محلات قدیمی شهر این شغل را ادامه می دهد و ابزارهایی صنعتی سبك مانند قفل، كلید، چاقو، قندگیر و دیگر ابزارها را با استفاده از روش های یاد شده، تولید می كند.
وی ادامه داد: فرد یاد شده در یكی از روستاهای این شهرستان زندگی می كرد و چند ماهی است كه مغازه كوچكی كه مربوط به میراث فرهنگی است، در اختیار وی قرار داده شده تا وی بتواند كار خود را توسعه داده و به این صنعت رونق بیشتری بخشد.
جانجان اضافه كرد: باتوجه به اینكه مشاغل سنتی جز جدایی ناپذیر میراث فرهنگی و آداب و رسوم هر مرز و بومی محسوب می شود، انتظار می رود با برنامه ریزی اساسی و پیگیری های لازم، در جهت حفظ و رونق حرفه چلنگری اقدام جدی به عمل آید.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نهاوند اظهار كرد: با توجه به اینكه این صنعت در حال منسوخ شدن است و این صنعتگر در سطح استان تنها كسی است كه تا كنون توانسته با وجود مشكلات فراوان فعالیت خود را ادامه دهد، لذا ما تا حد امكان از او حمایت كرده ایم.
وی اضافه كرد: اگرچه با گسترش فناوری های نوین، صنایع قدیمی و دستی در حال از بین رفتن است، اما هنوز افرادی هستند كه با عشق و علاقه این سنت های دیرینه را زنده نگهداشته اند و با وجود همه مشكلات همچنان به فعالیت خود ادامه می دهند.
عزیز تركاشوند تنها كسی است كه در شهر نهاوند این روزها همچنان به حرفه چلنگری مشغول است و علاوه بر تعمیر اسلحه های شكاری مجاز، ابزار آلات فلزی را با روش های قدیمی می سازد؛ ابزارهایی كه برخی نمونه های آن در اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری همدان در معرض دید علاقه مندان است.
وی در رابطه با سابقه فعالیت خود در این رشته به خبرنگار ایرنا گفت: من به عنوان هفتمین نسل از خانواده ای كه در این صنعت فعالیت داشته است، میراث دار 300 سال فعالیت در رشته چلنگری هستم و علاقه زیادی به این كار دارم.
این چلنگر كهنه كار اضافه كرد: این هنر صنعت در گذشته رونق بیشتری داشت و مشتریان زیادی از گوشه و كنار برای ما سفارش می دادند. اما انجام این كار امروزه به لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه نیست و فقط علاقه باعث شده است كه من به این كار همچنان ادامه دهم.
وی تاكید كرد: بدون تردید چنانچه امكانات بیشتری به لحاظ فضای فیزیكی در اختیارم قرار بگیرد، قادر خواهم بود این كار را توسعه دهم.
تركاشوند در خصوص ادامه این حرفه توسط فرزندان خود اظهار كرد: فرزندانم در شرایط فعلی راضی نیستند این صنعت را ادامه دهند؛ چراكه اعتقاد دارند انجام این كار نمی تواند پاسخگوی مخارج زندگی باشد و فناوری های امروزی موجب افول چلنگری شده اند.
وی اضافه كرد: البته من به این كار به عنوان یك منبع درآمد نگاه نمی كنم و مخارج زندگی را با فعالیت های دیگری همچون تعمیر لوازم الكتریكی و یا بنایی تامین می كنم؛ اما در عین حال اگر این كار مقرون به صرفه نباشد من هم با مشكل مواجه می شوم و قادر نخواهم بود دیگر به فعالیت خود ادامه بدهم.
این چلنگر نهاوندی ادامه داد: تا سال گذشته در روستای 'میان آبه' ساكن بودم و برای رونق كسب و كار به شهر آمدم و به پیشنهاد رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، مغازه كوچكی از سوی این اداره در اختیارم گذاشته شد.
وی با تقدیر از این عملكرد اداره میراث فرهنگی نهاوند و بیان اینكه فضایی كه در اختیارم قرار گرفته است پاسخگوی نیاز شغل چلنگری نیست، اضافه كرد: به دلیل كمبود فضا بسیاری از وسایل كارم را به این محل انتقال نداده ام و كارها به خوبی پیش نمی رود.
این هنرمند صنعتگر اظهار كرد: برای گسترش فعالیت در این رشته، نیازمند دریافت تسهیلات هستم تا بتوانم در مركز شهر مستقر شوم و كارها را در فضایی بهتر ادامه بدهم؛ در غیر این صورت دیر یا زود چراغ چلنگری نهاوند خاموش می شود.
تركاشوند در رابطه با سوابق خود اظهار كرد: تاكنون در چندین نمایشگاه در سطح استان همدان شركت كرده و ابزارهای دست ساز خود همچون چاقو، اسلحه، میخ طویله، میخ های سركج، انبر و قفل های دو سر قدیمی كه برای درهای چوبی از آن استفاده می شد را ارائه كرده ام.
وی اضافه كرد: اما همه اینها نتوانسته است برای من مشتری جلب كند و من ناچار به ساخت كلید روی آورده ام؛ در حالیكه اگر امكانات لازم در اختیارم قرار بگیرد، می توانم در زمینه تولید و تعمیر اسلحه های قدیمی نیز كارهای خوبی ارایه كنم.
وی خواستار حمایت های بیشتر مسئولان امر از این هنر صنعت شد و گفت: تحقق این مهم می تواند چراغ چلنگری را در این شهرستان و استان روشن نگه دارد و چه بسا باعث احیای این صنعت شود.
به گزارش ایرنا، اگرچه در مواردی نفس هنرهای دستی و سنتی به شماره افتاده است و تن هنرمندان این صنایع رنجور و خسته شده است، اما هستند كسانی كه برای احیا صنایع دستی كه معرف ذوق و خلاقیت های یك قوم است، همچنان تلاش می كنند تا چراغ حجره هایشان خاموش نشود.
در اینچنین شرایطی باید برای پاسخ به نیازهای مادی و معنوی این قشر، متولیان امر بیش از پیش وارد عرصه شده و با حمایت های مادی و معنوی خود، نگذارند این هنرها كه حاصل قرن ها تلاش اقوام مختلف ایرانی هستند، به بوته فراموشی سپرده شوند.
7275/2090
گزارش از: وحید سیفی**انتشار دهنده: سعید زارع كدجانی
همدان - ایرنا- چلنگری هنر صنعت شكل دادن به فلزات، روزگاری نه چندان دور رونق داشت؛ اما در سایه پیشرفت های نوین، این صنعت در حال ركود بوده و نسل جدید با آن غریبه است و چراغ آن در نهاوند كه زمانی از خاستگاه های این هنر بشمار می رفت، تنها با فعالیت یك نفر روشن است.