«رضا اكبری نوری» روز یكشنبه در گفت و گو با خبرنگار سیاسی ایرنا اظهار داشت: قانون یا برنامه ای كه ابلاغ می شود با پی گیری و استمرار توسط همه اركان جامعه، جاری، نهادینه شده به گفتمان تبدیل می شود و به تبع آن اجرای آن هم تضمین می شود.
دستیار وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در امور حقوق شهروندی با اشاره به این كه برخی فكر می كردند منشور حقوق شهروندی صرفا یك نمایش است، تاكید كرد: دولت و شخص رئیس جمهوری می توانند با پی گیری های مستمر و ارایه گزارش به مردم نشان دهند كه تا چه اندازه در این امر جدی هستند و این جدیت در تحقق اهداف منشور را نیز در عمل نشان دهند كه البته برگزاری اجلاس سالانه گزارش ملی حقوق شهروندی بخشی از این جدیت است كه به فرهنگ سازی در جامعه نیز كمك می كند.
به اعتقاد عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی تهران جنوب، هر چقدر مردم در جاری شدن، مطالبه و پی گیری آن چه كه در منشور حقوق شهروندی آمده است جدی تر باشند، طبیعتا می توان به شكل عمیق تر و عینی تر آن را در جامعه نهادینه و به گفتمان تبدیل كرد.
*فیلترینگ نباید به آزادی های اساسی و برابری مردم لطمه وارد كند
دستیار وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در امور حقوق شهروندی با تاكید بر این كه باید حواسمان باشد و مراقب باشیم كه فیلترینگ به آزادی های اساسی و برابری مردم نباید لطمه وارد كند، تصریح كرد: زمانی كه در مورد فیلترینگ فكر می كنند و می خواهند اقدام كنند باید به محدود شدن آزادی های مردم هم فكر كرده تا در حداقل تعارض با حقوق اساسی ملت در منشور حقوق شهروندی باشد.
دستیار وزیر ارتباطات در امور حقوق شهروندی حق استفاده و دسترسی به ارتباطات ایمن و امن و جریان آزاد اطلاعات از حقوق ملت كه در منشور حقوق شهروندی آمده است عنوان كرد و گفت: مردم حق دارند آگاه باشند كه دولت سال آینده بودجه خود را به كجا، چقدر و چگونه تخصیص داده است.
اكبری نوری منشور حقوق شهروندی را به عنوان یك مفهوم امروزی و ناشی از توسعه یافتگی می داند و معتقد است كه لازم بود حقوق و قوانین مربوط به شهروندان ذیل یك مفهوم مشخص، گردآوری و تجمیع شود.
دستیار وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در امور حقوق شهروندی «آگاهی بخشی» را از نقاط كلیدی تدوین حقوق شهروندی برشمرد و تصریح كرد: مطالبه مردمی در جامعه شكل گرفته است و مردم می توانند دولت را هم وادار كنند كه حقوق آنها را ایفا كند.
*فرایند شهروند شدن آموختنی است
دستیار وزیر ارتباطات در امور حقوق شهروندی با تاكید بر این كه فرایند شهروند شدن آموختنی است، اذعان كرد كه در این فرایند، شهروندان یاد می گیرند كه چگونه در یك رابطه حق و تكلیف خود و دیگران را رعایت كنند.
اكبری نوری با انتقاد از این كه سال های زیادی را برای شهروند كردن افراد جامعه از دست داده ایم و اكنون نیز یك آموزش مستمر و جامع و فراگیر در این زمینه وجود ندارد، بر ضرورت تدوین «نظام آموزش شهروندی» تاكید كرد و گفت: راهبری این برنامه باید توسط وزارت آموزش و پرورش انجام شود، ولی در اجرای آن نباید وارد شود.
***مشروح این گفت و گو درباره تدوین و ضمات اجرای منشور حقوق شهروندی ، محدودسازی (فیلترینگ) اینترنت و حقوق اساسی مردم با «رضا اكبری نوری» دستیار وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در امور حقوق شهروندی به شرح زیر است:
** ایرنا: در شرایطی كه فصل سوم قانون اساسی تحت عنوان فصل حقوق ملت اصول متعددی را به رعایت حقوق شهروندان اختصاص داده است، اساسا ضرورت نگارش، تدوین و ابلاغ «منشورحقوق شهروندی» در دولت یازدهم بر چه مبنایی شكل گرفت؟
تقریبا تمام مفاد منشور حقوق شهروندی در قانون اساسی، قوانین موضوعه و مقررات جاری كشور مانند قانون مدنی و ... وجود دارد؛ ما یك سری مفاد قانونی داریم كه همه این ها را به عنوان حق ملت و یا حق شهروندی هم می شناسیم، اما یكپارچه و متحد ذیل یك مفهوم مشخصی نبودند.
با تدوین منشور حقوق شهروندی چند اتفاق مهم افتاد؛ پیش از تدوین و ابلاغ، مفهوم حقوق شهروندی در اذهان و زبان مردم و مسئولان كشور وجود نداشت؛ هر چند كه قوانین وجود دارد، اما لازم بود حقوق و قوانین ذیل یك مفهوم مشخصی گردآوری و تجمیع شود؛ اطلاق حقوق شهروندی به عنوان یك مفهوم امروزی، ناشی از توسعه یافتگی است كه تدوین مفاد حقوقی ذیل آن، بسیار مهم و اثربخش بود. این نكته حرف درستی است و ما هم در تدوین منشور به آن اذعان كرده ایم و در انتهای آن نیز برای هر بندی از منشور مراجع مربوطه مشخص شده است.
ما برای جاری شدن مفهوم حقوق ملت در جامعه نیاز داشتیم این مفهوم در یك قالب مشخص و معین قرار بگیرد؛ امروز یك مفهوم انتخاب شده است، قوانین گردآوری شده، به طوری كه در بسیاری از موارد به جایی كه استناد شود كه فلان ماده یا فلان تبصره از فلان قانون، اكنون می گوییم به استناد و بر اساس حقوق شهروندی فلان حق یا تكلیف را داریم؛ حتی این كه در حال حاضر مطلع شده ایم برخی دادگاه ها به بندهای منشور حقوق شهروندی ارجاع داده و حكم هم صادر كرده اند، این بسیار ارزشمند است.
** ایرنا: مزیت تدوین منشور حقوق شهروندی نسبت به سایر قوانین حقوق ملت چیست؟
یكی از مزیت های اهمیت در تدوین حقوق شهروندی، بحث «آگاهی بخشی» است؛ آگاهی بخشی نقطه كلیدی تدوین حقوق شهروندی بود؛ مفاد و قوانین جداگانه ای در زمینه حقوق ملت داشتیم، اما مردم اطلاع و آگاهی كامل نداشتند كه از آنها برخوردار هستند؛ تدوین و تجمیع این حقوق از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است و به مردم كمك می كند تا از آنچه كه به عنوان حق برای آنها در قوانین بالادستی، جاری و موضوعه در نظر گرفته شده، ادراك درستی داشته باشند كه قطعا به تبع آن روند مطالبه در جامعه صورت می گیرد.
**ایرنا: رئیس جمهوری در اجلاس ملی گزارش حقوق شهروندی بر ضرورت ایجاد یك «گفتمان ملی» در جامعه برای نهادینه كردن حقوق شهروندی تاكید كرد؛ به نظر شما این مهم از كجا آغاز می شود؟ حاكمیت مردم و نهادهای اجتماعی هر كدام چه نقشی دارند؟
امروز مطالبه مردمی در جامعه شكل گرفته است، اكنون مردم بر اساس حقوق شهروندی می توانند در درجه اول دولت را مورد مطالبه قرار دهند و مدعی شوند كه بر اساس آن چه خود دولت ابلاغ كرده است دارای چه حقوقی هستند و دولت را هم وادار كنند كه حقوق آنها را ایفا كند و یا در صدد استیفای حقوق خود بر بیایند.
جاری شدن منشور حقوق شهروندی در جامعه بسیار مهم است؛ اكنون پس از یك سال از ابلاغ منشور حقوق شهروندی، دولت خود را ملزم كرده است كه در چارچوب منشور به مردم گزارش دهد، البته خیلی ها فكر می كردند منشور حقوق شهروندی صرفا یك نمایش است، اما متوجه شدند دولت بسیار جدی است.
دولت و شخص رئیس جمهوری می توانند با پی گیری های مستمر و ارایه گزارش به مردم نشان دهند كه تا چه اندازه در این امر جدی هستند و این جدیت در تحقق اهداف منشور را در عمل نیز نشان دهند كه البته برگزاری اجلاس سالانه گزارش ملی حقوق شهروندی بخشی از این جدیت است كه به فرهنگ سازی در جامعه نیز كمك می كند.
معتقدم هر چقدر مردم در جاری شدن، مطالبه و پی گیری آن چه كه در منشور حقوق شهروندی آمده است جدی تر باشند، طبیعتا می تواند به شكل عمیق تر و عینی تر آن را در جامعه نهادینه و به گفتمان تبدیل كرد.
** ایرنا: برای احقاق حقوق شهروندان در منشور حقوق شهروندی چه تضمین هایی پیش بینی شده است؟
این كه یك قانون تدوین و ابلاغ می شود و این كه تا چه حدی اجرا می شود دو بحث متفاوت است؛ منشور باید نوشته می شد و اكنون هم باید برای مكانیزم و ساز وكار اجرای آن فكر كنیم و پی گیری كنیم. پشتوانه بند بند حقوق شهروندی همان چیزی است كه در قانون چه اصول قانون اساسی، چه قوانین موضوعی و شرایط آن به صراحت آمده است، لذا منشور چیزی جز قانون نیست و ضمانت اجرای هر كدام از مفاد آن، در خود همان قوانین آمده است.
ما می توانیم به قانون اتكا كنیم، اما این كه تا چه اندازه یك قانون، یك برنامه و یا یك فرهنگ در جامعه جاری می شود به عوامل مختلفی بستگی دارد و به مولفه های متعدد از نهادهای نظارتی تا نظام های آموزشی نیازمند است؛ همه این موارد موثر هستند، اما قانونی یا برنامه ای كه ابلاغ می شود با پی گیری و استمرار توسط همه اركان جامعه، جاری، نهادینه شده و اجرای آن هم تضمین می شود.
معتقدم مطالبه گری مردم ضمانت اجرایی منشور حقوق شهروندی است؛ همین امروز خیلی از موسسات در این زمینه آغاز به كار كرده اند؛ همه وزیران برای اجرایی شدن منشور پیش قدم شده اند و آن را در دستور كار شورای معاونان دستگاه خود به صورت مستمر قرار داده اند، روی این موضوع كار می كنند و به رئیس جمهوری گزارش می دهند؛ البته جاری شدن كامل منشور قطعا زمان می برد.
** ایرنا: نگارش، تدوین و نهادینه سازی حقوق شهروندی برای جامعه ایرانی از الگوی مشابه یا معینی در نمونه های جهانی پیروی می كند؟
ما شهروند به دنیا می آییم، اما آیا شهروند خوب و شهروند مطلوب بودن را هم بلد هستیم؟ وقتی تدوین منشور حقوق شهروندی را شروع كردیم، كشورهای توسعه یافته را مورد مطالعه قرار دادیم؛ «جامعه پذیر شدن شهروندان» و «آموزش شهروندی» از برنامه های اصلی در نظام آموزشی در این جوامع است؛ آنها آموزش می دهند كه افراد نسبت به قوانین و مقررات و رفتار اجتماعی متعهد باشند و در جامعه نیز ناهنجار رفتار نكنند.
نظام های آموزشی در كشورهای توسعه یافته حدود 10سال و در دوره سنی از 6 تا 16سالگی، كودكان و نوجوانان را تحت پوشش برنامه آموزش شهروند شدن و جامعه پذیر شدن قرار می دهند؛ این یك برنامه جامع و جاری است، البته بسیاری از این آموزش ها غیررسمی و در فوق برنامه های این گروه سنی قرار می گیرد و موسسات خصوصی و نهادهای مدنی متولی این برنامه ها هستند.
** ایرنا: برای مفهوم سازی منشور حقوق شهروندی در جامعه چه رویكردی باید در كشور در نظر گرفته شود؟
افراد یك جامعه به لحاظ حقوق و قانونی، جایگاه شهروندی دارند، اما شهروند خوب و مطلوب بودن به این معنی است كه او می تواند به تكالیف، مسئولیت ها و حقوق خود، هم آگاهی داشته باشد و متناسب با آن هم عمل و رفتار كند، این موضوع كاملا آموختنی است؛ اساسا شهروند شدن آموختنی است.
شهروندان وقتی حق شهروندی را می آموزند؛ در یك رابطه متقابلی با هم قرار می گیرند كه این روابط حقی را از هر كدام نزد دیگری و تكالیفی را هم نسبت به یكدیگر مشخص می كند، آنها یاد می گیرند كه چگونه در یك رابطه حق و تكلیف خود و دیگران را رعایت كنند.
شهروندان و مسئولان در جوامع بیشتر توسعه یافته و پیشرفته، برای آینده كشور در یك نظام آموزشی رشد می شوند؛ آنها ابتدا می آموزند كه چگونه باید شهروندی كنند و شهروند مطلوب باشند و سپس یاد می گیرند كه اگر در جامعه خود مدیر و مسئول شدند چگونه سیستم ها نظارتی، قوانین و مقررات را تببین و اجرا كنند.
چیزی كه ما الان در كشور نیاز داریم این است كه چگونه آموزش و فرهنگ شهروندی را در جامعه نهادینه كنیم؛ باید در نظر داشته باشیم كه ما سال های زیادی را برای شهروند كردن افراد از دست داده ایم، ما تقریبا یك آموزش مستمر و جامع و فراگیر را نداشتیم؛ باید چند كار مهم را در این زمینه به سرعت و همزمان انجام دهیم. از یك طرف هم باید نظام های آموزشی برای بچه های خود طراحی و اجرا كنیم و مراقبت كنیم آنها در دوره 10 ساله، این آموزش های مستمر را دریافت كنند، از طرف دیگر همزمان پدرها، مادرها، مربیان و همین طور مسئولان را نیز تحت پوشش این آموزش ها قرار دهیم.
** ایرنا: این برنامه جامع برای آموزش شهروندی در دستور كار وزارت آموزش و پرورش است؟
البته می تواند دستور كار وزارت آموزش و پرورش باشد، اما ضرورتی ندارد صرفا این وزارتخانه در این كار مداخله كند و درست هم نیست این كار را انجام دهد؛ توان این وزارتخانه مشخص و محدود است و این قدر حجیم است كه عملا برای وارد كردن یك درس جدید و یك نظام آموزش در برنامه های آن بسیار دشوار است؛ بخش عمده این كار باید به نهادهای خصوصی و مدنی واگذار شود، اما راهبری برنامه آموزش شهروندی باید توسط وزارت آموزش و پرورش انجام شود و در اجرای آن نباید وارد شود.
در نظام آموزش شهروندی در مورد افراد بزرگ سال و مسئولان، آموزش كمی دشوار و زمان بر است؛ البته در مورد مسئولان به جای آموزش، بیشتر به ایجاد نگرش و یا تغییر در رویكرد آنها تاكید می كنم.
**ایرنا: این تغییر نگرش در مسئولان در چه زمینه ای باید باشد؟ چگونه به گفتمان سازی كمك می كند؟
پاسخ گویی یك مقام مسئول یك نگرش است؛ وقتی این نگرش در یك مسئول ایجاد شود و یا تغییر یابد كه باید پاسخ گو باشد؛ قطعا در رفتار او در مقابل مردم هم تاثیر می گذارد؛ برای گفتمان سازی در جامعه، ساخت « ذهن، زبان و رفتار » ضروری است، وقتی از ساخت ذهن در جامعه صحبت می كنیم منظورمان همان ایجاد یا تغییر نگرش است؛ كه بر اساس آن منجر می شود افراد در مقابل عملكردهای خود پاسخگو باشند و همین موضوع بر زبان و رفتار او قطعا تاثیر می گذارد.
البته تبدیل ساخت ذهنی به ساخت زبانی، به مدت زمان كمتری نسبت به تبدیل شدن به ساخت رفتاری نیاز دارد، به دلیل این كه ساخت رفتاری در یك گفتمان نیاز به تمرین و استمرار دارد؛ در جوامع به درجه توسعه یافتگی بیشتر چون به این موارد آگاه هستند برای این نوع الگوسازی ها، معمولا افراد گروه سنی بالاتر آن را به صورت دوره ای تمرین می كنند؛ این موضوع در جامعه ما كمی دیر شده است، اما باید بالاخره از یك نقطه ای شروع می كردیم.
** ایرنا: دكتر روحانی از فشارها بر دولت یازدهم و دوازدهم برای محدودسازی فضای مجازی سخن به میان آورد و گفت دست وزیر ارتباطات روی دكمه فیلترینگ نخواهد رفت؛ این ناشی از كدام حق برای ملت است؟
اساسا مساله فیلترینگ خیلی به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، ارتباطی ندارد و در این زمینه نهادها و شوراهای مرتبط با خود را دارد، وزارت ارتباطات در موضوع فیلترینگ فقط می تواند نظرات كارشناسی و فنی بدهد، اما دكمه فیلترینگ دست وزیر ارتباطات نیست.
نهادهایی مانند مجلس شورای اسلامی برای وضع قوانین و قوه قضاییه برای صدور احكام مربوطه و البته شوراهای تخصصی این موضوع در این مساله اختیار و مسئولیت دارند و وزارت ارتباطات در این شوراها صرفا یك نماینده دارد كه نظرات كارشناسی می دهد.
حق استفاده و دسترسی به ارتباطات ایمن و امن و جریان آزاد اطلاعات از حقوق ملت است كه در منشور حقوق شهروندی نیز آمده است؛ وقتی ما در منشور حقوق شهروندی از آزادی ها و برابری ها و حق دسترسی های مردم و از حق آزادی بیان صحبت می كنیم، طبیعتا به گسترش اینترنت، افزایش پهنای باند، توسعه فضای مجازی و شبكه های مجازی به عنوان حقوق مردم تاكید داریم.
** ایرنا: این حق دسترسی ها در مورد آگاهی از بودجه چگونه خود را نشان می دهد؟ مبنای این فشارها كدام موارد و ضرورت ها را در جامعه مد نظر قرار می دهد؟
مردم حق دارند آگاه باشند كه دولت سال آینده بودجه خود را به كجا، چقدر و چگونه تخصیص داده است؛ این همان چیزی كه مورد تاكید رئیس جمهوری است و دولت در مورد بودجه 97 نیز همین گونه اقدام كرد و دكتر روحانی هم از نقد و نظر مردم درباره بودجه در فضای مجازی استقبال كردند.
در حال حاضر مطابق با آمار كمتر از 3درصد فعالیت های شبكه های اجتماعی ناهنجاری های اخلاقی دارند؛ وقتی در مورد فیلترینگ اینترنت صحبت می شود، باید حواسمان باشد و مراقب باشیم كه فیلترینگ به آزادی های اساسی و برابری مردم نباید لطمه وارد كند؛ مثال آقای رئیس جمهوری را یاد آوری می كنم كه وقتی برخی افراد در شهر از آب درست مصرف نمی كنند و اصراف می كنند؛ مگر آب كل شهر را قطع می كنند.
** ایرنا: رویكرد كشورهای مختلف در زمینه فیلترینگ و محدودسازی فضای مجازی چگونه است؟
موارد ضداخلاقی و ناهنجاری هایی كه در فضای مجازی وجود دارد بسیار مهم است، اما مقابله با آن راهكارهای خودش را هم دارد، دنیا هم با این چالش ها مواجه است به همین دلیل موبایل ها، تبلت ها و اینترنت ویژه كودكان در همه جای دنیا وجود دارد و در جوامع توسعه یافته و كشورهای پیشرفته نیز برای این مسائل در این گروه سنی برنامه دارند؛ ما هم منكر این تهدید ها نیسیتم تاكید ما هم این است كه در برابر این تهدیدات، از كودكان باید مراقبت شود.
اخلاقیات، هنجارها و حفظ ارزش ها برای ما بسیار مهم است، اما باید برای حل مساله برنامه ریزی كنیم، آموزش دهیم و فضاهای تهدیدآمیز را به سمت فرصت سازی مدیریت كنیم، زمانی كه در مورد فیلترینگ فكر می شود و می خواهند اقدام كنند باید به محدود شدن آزادی های مردم هم فكر كرده تا در حداقل تعارض با حقوق اساسی ملت در منشور حقوق شهروندی باشد.
** ایرنا: راهكارهایی هم برای مقابله با تهدیدات فرهنگی و اجتماعی فضای مجازی دیده شده است؟
توسعه فضای مجازی ایمن و گسترش دسترسی به اینترنت امن به عنوان یك حق اساسی برای مردم دارای 2 بخش نرم افزاری و سخت افزاری است؛ دولت و وزارت ارتباطات در بخش سخت افزاری و زیرساخت نقش دارند كه در حال انجام است.
اما در بخش نرم افزاری به خصوص در حوزه تهدیدها و فرصت ها با توجه به اینكه امروز بخش عمده زندگی ما تحت تاثیر فضای مجازی است، برای افزایش سواد رسانه ای، معتقدیم رسانه ها نیز باید به میدان بیایند و با تولید محتوا و برنامه های آموزشی به مردم یاد بدهند كه ابعاد فضای مجازی چیست؛ در محدوده فضای مجازی چگونه باید زندگی كنند، چه چیزهایی را باید ببینند، بشنوند، انتخاب كرده و باور كنند؛ اخبار و اطلاعاتی را كه به آنها می رسد چگونه نشر دهند و مهمتر اینكه یاد بگیرند كه بخشی از انتشار شایعات در فضای مجازی نباشند.
**ایرنا: متولی بخش آموزشی سواد رسانه ای در فضای مجازی كیست؟
سرعت تحولات تكنولوژی و ارتباطات بسیار بالاست؛ دولت در افزایش سواد رسانه ای نقش مهمی دارد، اما همه چیز آن هم به عهده دولت نیست، رسانه ها و نهاد ها مدنی و اجتماعی باید به این عرصه وارد شوند و به دولت كمك كنند، تا در این شرایط علاوه بر اینكه از روند پیشرفت در جهان پر شتاب تكنولوژی عقب نمانیم، آموزش های مراقبتی لازم نیز همزمان به خانواده ها ارائه شود.
سیام**3070**
گفت و گو: داود نخ كوب نیاسر
انتشار دهنده:امیركاردان
تهران - ایرنا - دستیار وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در امور حقوق شهروندی با بیان این كه برخی فكر می كردند منشور حقوق شهروندی صرفا یك نمایش است، گفت: مطالبه گری مردم ، اجرای منشور حقوق شهروندی را ضمانت می كند.
