خلاصي تهران از گسل همسايه؟

در ادامه اين گزارش مي خوانيم: نتايج ارزيابي مديران امور شهري، بحران و استادان زلزله درباره زلزله‌هاي اخير در مجموعه شهري تهران نشان مي‌دهد با لحاظ پس‌لرزه 4.2 ريشتري بامداد روز گذشته در حوالي «ملارد» - كه در پي زلزله اصلي 5.2 ريشتري در همين نقطه، رخ داده است - در حال حاضر خطر «تحريك گسل شمال تهران از محل فعاليت گسل ماهدشت-جنوب كرج» كاهش پيدا كرده است. آنچه اين يافته را تقويت مي‌كند، تحليل‌‌هاي زمين‌شناسي و لرزه‌اي است كه بر مبناي آن، هنوز «مشاهدات علمي براي تعبير زلزله‌هاي ملارد به مقدمه‌اي براي حركت گسل شمال تهران» وجود ندارد. زلزله‌شناسان در عين حال بر «پتانسيل لرزه‌اي گسل شمال تهران» مستقل از تاثير گسل همسايه تاكيد دارند. پس‌لرزه صبح ديروز تا حدودي به تخليه انرژي درون زمين كمك كرده است؛ هرچند تجمع زلزله‌ها در پهنه‌اي خاص، «فعاليت گسل‌ غرب استان تهران» را نشان مي‌دهد. اين بررسي مشخص مي‌كند، شبكه لرزه‌نگاري به افزايش تعداد ايستگاه‌ها تا حداقل دو برابر وضع موجود نياز دارد تا بتوان خردلرزه‌ها و زلزله‌هاي خفيف را با دقت بيشتري پايش كرد.

زمين لرزه بامداد ديروز در غرب استان تهران، به برگزاري يك جلسه در شوراي هماهنگي مراكز لرزه‌نگاري براي بررسي زلزله‌هاي تواتري در مجموعه شهري تهران منجر شد. گزارش «دنياي اقتصاد» از يافته‌هاي اين جلسه و نشست ستاد مديريت بحران شهر تهران حاكي است: مجموعه مديران حوزه‌هاي شهري،‌ بحران و پايش لرزه‌ها با بررسي «وقوع 4 زمين لرزه بالاي 2.5 ريشتر طي 8 روز گذشته در دو استان تهران و البرز»، به سه يافته لرزه‌اي رسيده‌اند كه مهم‌ترين آن «كاهش خطر مربوط به فعاليت گسل شمال تهران در پي جنبش گسل ماهدشت-جنوب كرج» است.

تا پيش از دو زلزله بامداد روزهاي سه‌شنبه و چهارشنبه اخير، وقوع زلزله 5.2 ريشتري چهارشنبه هفته قبل باعث طرح يك فرضيه مبني بر «افزايش احتمال فعاليت گسل شمال تهران» شده بود. اين فرضيه به دليل موقعيت مكاني اين دو گسل مجاور هم و بروز تغييرات تنش در گسل مسبب زلزله 5.2 ريشتري ملارد (گسل ماهدشت-جنوب كرج) مطرح شده بود. اما در حال حاضر تجمع زلزله‌ها (عمدتا پس‌لرزه) در پهنه گسل‌هاي ماهدشت و اشتهارد (مجاور هم) باعث شده مديريت بحران شهر تهران با استناد به بررسي‌هاي مراجع رسمي، «كاهش خطر از محل گسل مسبب زلزله ملارد بر گسل‌ شمال تهران» را مطرح كند. گسل «ماهدشت» مابين «شمال تهران» و «اشتهارد» قرار دارد.

آنچه در اين ميان زلزله‌شناسان بر آن تاكيد دارند «توان فعاليت گسل شمال تهران مستقل از تاثير احتمالي گسل ماهدشت» است.

به گزارش «دنياي اقتصاد» پس از زلزله بامداد ديروز، تعداد زلزله‌هاي تواتري در مجموعه شهري تهران، در فاصله 8 روز به 4 زمين‌لرزه بالاي 2.5 ريشتر رسيد. طوري كه طي هشت روز گذشته، در 29 آذر،30آذر، 5 دي و 6 دي به ترتيب زلزله‌هايي به بزرگاي 5.2 ريشتر، 2.6 ريشتر، 3.2 ريشتر و 4.2 ريشتر در دو استان تهران و البرز ثبت شده است كه منجر به آماده‌باش ستاد مديريت بحران شهر تهران شده است. به همين دليل در پي وقوع زلزله بامداد روز گذشته نيز شوراي هماهنگي مراكز لرزه‌نگاري و شتاب نگاري كشور با حضور تركيبي از اعضاي ستاد مديريت بحران شهر تهران و جمعي از نمايندگان نهادهاي مرتبط با رصد زلزله جلسه‌اي براي پاسخ به فرضيه «اثرگذاري حركت گسل ماهدشت بر گسل‌هاي شهر تهران به ويژه گسل شمال تهران» برگزار شد. احمد صادقي رئيس سازمان پيشگيري و مديريت بحران شهر تهران درباره جزئيات اين جلسه و يافته‌هاي اوليه اين شورا درباره اين موضوع به «دنياي اقتصاد» اعلام كرد: بحث لرزه‌خيزي گسل‌هاي غربي مجموعه شهري تهران و ارتباط آن با زلزله‌ احتمالي پايتخت در جلسه شوراي هماهنگي مراكز لرزه‌نگاري و شتاب نگاري كشور بررسي شد. خروجي اين جلسه سه محور مشخص بود. نخست آنكه زلزله به هيچ عنوان قابل پيش‌بيني نيست و هنوز در هيچ كجاي دنيا دانش بشر امكان پيش‌بيني زمان وقوع زلزله را ندارد. بنابراين اظهار هر ادعايي مبني بر نزديكي وقوع يك زلزله مبناي علمي ندارد. دومين محور خروجي اين جلسه تاكيد بر تقويت سنسورهاي مربوط به تجهيزات شتاب‌نگار و لرزه‌نگار اطراف شهر تهران است تا از اين طريق كمبود سيستم‌هاي موجود مرتفع شود.

به گزارش «دنياي اقتصاد» هم‌اكنون تعداد مراكز شتاب‌نگاري كشور 155 ايستگاه است اما بررسي‌هاي رسمي در كشور توسط نهادهاي مربوط به رصد زلزله نشان مي‌دهد تعداد آنها بايد به 450 ايستگاه برسد. او به محور سوم اشاره كرد و افزود: سومين محور خروجي اين نشست نيز پاسخ به فرضيه «اثرگذاري حركت گسل ماهدشت بر گسل‌هاي شهر تهران به ويژه گسل شمال تهران» بود. براين اساس بررسي‌ها نشان مي‌دهد اگرچه گسل ماهدشت پس از گذشت يك دوره «سكوت لرزه‌اي» هم اكنون داراي لرزه‌هاي زيادي شده طوري كه طي روزهاي گذشته بيش از 20 پس‌لرزه را ثبت كرده است اما بررسي پارامترهاي مختلف نشان مي‌دهد تاكنون تغييرات جديدي در حركت گسل‌هاي تهران به ويژه گسل شمال تهران مشاهده نشده است. از اين رو مي‌توان گفت لرزه‌خيزي گسل ماهدشت بر گسل‌هاي تهران تاثيري نداشته است. به گفته وي در عين حال با توجه به آنكه تهران در منطقه لرزه‌خيزي قرار دارد بايد شهروندان همواره آمادگي و هوشياري كافي براي وقوع زلزله را داشته باشند. هم‌راستا با تشكيل اين جلسه، ستاد مديريت بحران شهر تهران نيز به رياست محمدعلي نجفي، شهردار تهران برگزار شد. شهردار تهران نيز از بررسي فرضيه «اثرگذاري حركت گسل ماهدشت بر گسل‌هاي شهر تهران به ويژه گسل شمال تهران» خبر داد. او با اشاره به بررسي‌هاي صورت گرفته از سوي مراجع رسمي درباره تاثير‌پذيري يا عدم تاثيرپذيري زلزله ملارد بر فعاليت متفاوت گسل شمال تهران اظهار كرد: زلزله ملارد به ويژه زمين‌لرزه بامداد روز گذشته تاثيري بر نحوه فعاليت گسل شمال تهران نداشته است به اين معني كه تا اين لحظه نشانه‌اي از فعاليت متفاوت گسل شمال تهران ثبت نشده است.

رئيس ستاد بحران شهر تهران با بيان اينكه اگرچه مردم شهر تهران نبايد بابت پس‌لرزه بامداد روز گذشته نگران باشند اما همواره آمادگي لازم خود را حفظ كنند، دو توصيه به شهروندان تهراني كرد و افزود: اول آنكه مردم در زمان وقوع زلزله از محله خود خارج نشوند چراكه اين ترددها موجب مي‌شود عمليات كمك‌رساني با مشكل انجام شود. خواهش دوم من مربوط به مراجعه به پمپ بنزين‌ها است. بسيار عجيب است كه زلزله اتفاق بيفتد و مردم در پمپ بنزين‌ها باشند. اين كار بسيار خطرناكي است كه هفته پيش از سر گذرانديم. نجفي نيز همراستا با نتيجه جلسه شوراي هماهنگي لرزه‌نگاري و شتاب‌نگاري كشور، تاكيد كرد در گسل شمال تهران هيچ تنش و لرزه غيرعادي ثبت نشده است.

** زلزله يا پس‌لرزه؟
رئيس بخش زلزله‌شناسي مركز تحقيقات مسكن و دبير كارگروه زلزله در ستاد مديريت بحران شهر تهران، زمين‌لرزه بامداد ديروز در غرب استان تهران را با استناد به دو شاهد علمي، «پس‌لرزه» مربوط به زلزله 5.2 ريشتري «ملارد» معرفي كرد كه چهارشنبه هفته پيش رخ داده بود.

بامداد ديروز زلزله‌اي با بزرگاري 4.2 ريشتر در غرب استان تهران (4 كيلومتري شهرستان ملارد) به وقوع پيوست. علي بيت‌اللهي، موقعيت كانوني اين زلزله را منطبق بر محل اصلي زلزله هفته پيش ملارد عنوان مي‌كند. زلزله هفته پيش نيز در غرب استان تهران و در حوالي 3 كيلومتري ملارد به ثبت رسيده بود. در فاصله اين دو زلزله اصلي و پس‌لرزه، بامداد سه‌شنبه گذشته، زمين لرزه‌اي با بزرگي 3.2 ريشتر در غرب استان البرز (نزديك قزوين) رخ داد. بيت‌اللهي درباره دومين شاهد علمي از پس‌لرزه بودن تكان‌هاي بامداد ديروز كه در بخش‌هايي از مناطق تهران نيز احساس شد، تاكيد مي‌كند: تا كنون بيش از 02 پس‌لرزه بعد از زلزله 92 آبان ملارد، در پهنه گسل ماهدشت رخ داده كه بزرگي آنها -به غيراز زلزله بامداد ديروز- كمتر از 2 ريشتر بوده و فاصله‌اي بيش از 2 تا 3 ريشتر نسبت به بزرگي زلزله اصلي داشته است اين در حالي است كه مطابق علم زلزله‌شناسي‌،‌ پس‌لرز‌ه‌ها معمولا با فاصله 0.5 تا يك ريشتر از زلزله اصلي رخ مي‌دهند تا انرژي درون زمين تخليه شود. با اين حال زلزله 4.2 ريشتري صبح ديروز از اين منظر (تخليه بخشي از انرژي منطقه) نگراني‌ها را كاهش داد. با اين حال، براي ربط‌دادن اين پس‌لرزه به «مقدمه‌اي براي آغاز فعاليت گسل شمال»،‌ مشاهدات علمي وجود ندارد و از طرفي، قابل تصور ندانستن زلزله‌هاي بالاي 4 و 5 ريشتر در منطقه، صحيح و مورد تاييد نيست؛ به‌طوري كه زلزله‌هاي اخير «فعاليت گسل غرب استان تهران» را نشان مي‌دهد.


*منبع: روزنامه دنياي اقتصاد؛ 1396،10،7
**گروه اطلاع رساني**1699**1755**انتشاردهنده: پونه پورقاسمي