به گزارش ایرنا، اگرچه مهاجرت یكی از پدیده های مهم اجتماعی است اما برخی از صاحبنظران علوم اجتماعی ، نبود زیرساخت های لازم ، بی توجهی نیازهای روستاییان ، نگرش غلط فرهنگی ، رویكرد تك بعدی ، بی توجهی به تولیدات روستاها، نداشتن برنامه ریزی اصولی و همه جانبه برای روستاها و بیكاری روز افزون را از جمله عواملی مهاجرت روستاییان به شهرها برشمردند.
از سوی دیگر پدیده مهاجرت روستاییان ، از جمله افزایش سریع جمعیت شهری ، حاشیه نشینی و بروز بسیاری از آسیب های اجتماعی و كمبود امكانات مربوط زیرساختی را برای شهرها به ویژه در كلان شهرهای كشور به دنبال داشته است.
براساس آمار موجود در سال 1357 و در اوایل انقلاب اسلامی جمعیت روستانشین كشور، 70 درصد بوده و این رقم در سال 1395 به 27 درصد رسیده است.
سمنان هم از جمله استان های كشور است كه با سیر روز افزون مهاجرت روستانشینان به شهرها مواجه است و با مشكلات و پیامدهای ناشی از آن، دست و پنجه نرم می كند.
برایند آمار رسمی موجود ، در سال 1385 جمعیت روستاهای سمنان 149هزار نفر بود و در سال 1390 جمعیت در این مناطق به 139 هزار نفر رسید و در سال 1395جمعیت در روستاهای استان 141 هزار نفر اعلام شده است.
ادر زمان حاضر 70 درصد جمعیت ایران در شهرها زندگی می كنند كه این آمار، آمار مناسبی نیست، چون مسیر آبادانی شهرها از روستاها می گذرد و اگر روستاها آباد نشوند، شهرها نیز نمی توانند به خوبی مسیر توسعه و آبادانی را طی كنند.
مجید ملكی مدیركل بنیاد مسكن انقلاب اسلامی استان، منصور كشاورزیان مدیرعامل شركت آب و فاضلاب روستایی استان، احسان عباسپور سرپرست سازمان تعاون روستایی استان، ﻋﻠﯽ ﻋﺮﺏ ﻣﻌﺎﻭﻥ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻭ ﺳﻼﻣﺖ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ و علیرضا خدابنده معاون اشتغال و خودكفایی هر 2 از اداره كل كمیته امداد استان و پویا نوروزی كارشناس مسوول دفتر امور روستایی و شوراها استانداری سمنان در میزگرد 'دلایل و پیامدهای مهاجرت روستاییان استان سمنان' كه در خبرگزاری جمهوری اسلامی استان سمنان برگزار شد، به ضعف زیرساختها، كمبود آب ، ادامه خشكسالی‌ها، نگرش‌های غلط فرهنگی، غفلت از توسعه همه جانبه روستاها، رویكرد تك‌بعدی برنامه‌های توسعه‌ای روستایی، درآمدزانبودن كشاورزی، غفلت از گردشگری روستایی و اقتصاد ضعیف زندگی روستاییان اشاره كردند.
**كمبود آب، عامل مهم مهاجرت روستاییانا
مدیرعامل شركت آب و فاضلاب روستایی استان سمنان نبود زیر ساخت خدمات را یكی ازعوامل مهاجرت در مناطق روستایی برشمرد و گفت : از ادوار گذشته تا كنون تمام تلاش دولت ها جبران نبودها و ضعف ها بوده است و اكنون خدمات قابل توجهی به روستاییان ارایه می شود.
منصور كشاورزیان تبدیل روستاها به شهر را یكی دیگر از عوامل كاهش جمعیت روستایی دانست و اظهار داشت: روند مهاجرت از روستاها از اول انقلاب تا كنون تداوم داشته است.
وی با بیان این كه بیشتر روستاهای استان از امكانات و زیرساخت هایی مانند آب، برق، گاز، تلفن و اینترنت برخوردار هستند ولی باز هم پدیده مهاجرت از روستاها وجود دارد، خاطرنشان كرد : می توان نتیجه گرفت زیرساخت عامل مهاجرت نیست.
وی اظهارداشت : تنها در 20 تا 30 درصد مهاجرت از روستاها عوامل زیرساختی مانند آب آشامیدنی و آب كشاورزی نقش داشته اند و در 70 درصد مهاجرت ها به روستای بزرگتر یا شهر مشكل زیر ساختی وجود نداشته است.
كشاورزیان با اشاره به این كه حیات و تداوم مشاغل روستایی مانند دامداری و كشاورزی در گرو تامین آب آشامیدنی و كشاورزی است، كمبود آب و خشكسالی در سال های اخیر و در فلات ایران را از دیگر عوامل مهاجرت از روستاها و ركن اصلی از دست دادن شغل برشمرد.
مدیرعامل آب و فاضلاب روستایی استان سمنان فقر فرهنگی را یكی دیگر از عوامل مهاجرت برشمرد و فرهنگ سازی را از عوامل پایداری جمعیت در روستاها دانست.
وی اسكان بازنشستگان به صورت دایم و موقتی بعد از بازنشستگی در روستاها را ازعوامل مهاجرت معكوس جمعیت از شهر به روستاها دانست و اظهار داشت : این نوع زندگی روستایی در استان در حال قالب شدن است.
كشاورزیان با بیان این كه روستاهایی كه توان و ظرفیت افزایش جمعیت را دارند باید زیرساخت ها برای جذب جمعیت فراهم شود خاطر نشان كرد : متاسفانه كمبود اعتبارات مانعی برای تامین زیرساخت در روستاهای دارای ظرفیت و موجب مهاجرت است.
وی بر آسیب شناسی و بررسی علت مهاجرت از روستاها تاكید كرد و گفت : باید بررسی شود چرا برخلاف سرمایه گذاری عظیم در روستاها در نگهداشت جمعیت موفق نبوده ایم.
كشاورزیان تصریح كرد : نگاه صرف به كشاورزی به عنوان تنها محور توسعه و اشتغال روستایی باید تعدیل شود و باتوجه شرایط كنونی و كم آبی و كم بازده بودن برخی محصولات كشاورزی نسبت به آب مصرفی باید به سمت كارهایی نو و ایجاد جذابیت با احیای واحدهای قدیمی رونق توسعه گردشگری و بوم گردی و بهبود وضعیت اقتصادی و اشتغال روستا رفت.
وی اظهار داشت : نمی توان به طور صد در صد مانع مهاجرت شد ولی می توان با ایجاد اشتغال در روستا اسكان موقت ایجاد كرد و تا حدی روند مهاجرت را آهسته تر كرد.
** كاهش مهاجرت در گرو اشتغالزایی پایدار
مدیركل بنیاد مسكن انقلاب اسلامی استان در این میزگرد ایرنا از مهاجرت به عنوان پدیده اجتماعی یاد كرد و گفت: مهاجرت مربوط به دولت خاصی نمی شود و همواره مهاجرت در دولت های مختلف وجود داشته است.
مجید ملكی نبود و كمبود خدمات، نبود اشتغال در روستا و نیاز جوانان به شغل مناسب و تبعیت از آشنایان را ازعوامل مهاجرت و سر ریز جمعیت روستا به شهر برشمرد.
وی با ابراز خرسندی از عملكرد دولت یازدهم و دوازدهم در ثبات جمعیت روستا، افزود : مقایسه آمار سال 90 با 95 در استان نشان دهنده روند روبه رشد افزایش جمعیت روستاهای بالای 20 هزار خانوار به خصوص درشهرستان های شاهرود، دامغان و مهدیشهر است.
وی با تاكید بر ایجاد اشتغال پایدار از راه جذب گردشگر به عنوان عاملی برای جلوگیری از مهاجرت گفت: به دلیل این كه در طول سال بسیاری از خانه های بوم گردی در روستا را نمی توان خالی از جمعیت دید و در تمام فصول سال گردشگر حضور دارد اشتغال پایدار ایجاد می شود و اشتغال موقتی نیست.
ملكی یكی از عوامل افزایش جمعیت روستاهای استان را كمك بنیاد مسكن برای تقویت و رونق گردشگری برای ایجاد اشتغال برشمرد و تصریح كرد: برای مثال روستای قلعه بالا بخش بیارجمند شهرستان شاهرود به عنوان روستای گردشگری انتخاب شده است و گردشگران خارجی با ثبت نام در تارنمای تعبیه شده مشتاق سفر به این روستا هستند.
مدیركل بنیاد مسكن انقلاب اسلامی سمنان تصریح كرد : با اختصاص نزدیك به هفت میلیارد ریال اعتبار از سوی دولت بسیاری از روستاها مانند كویین،ملاده ترمیم و احیا و خانه های بوم گردی بازسازی شد كه این اقدام موجب جذب جمعیت روستا و باعث ایجاد اشتغال پایداربه واسطه جذب گردشگری شده است.
وی نیازسنجی روستاییان و رفع نیازها را از مهم ترین راهكارهای جلوگیری از مهاجرت روستاییان دانست و خاطر نشان كرد:متاسفانه تا كنون درباره مهاجرت روستاییان علت یابی صورت نگرفته است.
وی خاطرنشان كرد : مدیریت منابع آبی و ذخیره سازی آب در فصل زمستان به دلیل مصرف كم در این فصل و شدت بارندگی برای فصل تابستان از راهكارهای مقابله با مهاجرت است.
**متوازن نبودن توسعه عامل مهاجرت
معاون حمایت و سلامت خانواده اداره كل كمیته امداد امام خمینی (ره) استان سمنان اظهار داشت: خام فروشی، نبود صنایع تبدیلی و فروش با واسطه موجب كاهش چشمگیر درآمد روستانشینان می شود و نداشتن شغل مناسب زمینه مهاجرت از روستا را فراهم كرده است.
علی عرب در این میزگرد ایرنا سمنان تغییر نیازها و ذایقه روستایی به دلیل دخالت دستگاه اجرایی، نبود توازن در توسعه روستا را از مهم ترین كمبودها در روستاها و عامل مهاجرت دانست و تصریح كرد : با حل این مسایل می توان روند مهاجرت از روستا ها را كند كرد.
وی ادامه داد : نگاه تك بعدی به بخش زیرساخت و كم توجهی به موضوعات فرهنگی موجب شده برخی روستاییان با وجود داشتن شغل مناسب و داشتن وضعیت معیشتی خوب به دلیل بزرگ تر شدن فرزندان و فرار از لقب روستایی بودن از دیگر عوامل مهاجرت از روستاهاست.
وی با بیان این كه روستاها از كانون تولید تبدیل به محلی برای خوش نشینی شده است كه نشان از تغییر ذایقه ها است ، اضافه كرد : مشكل اساسی در روستا مشكل فرهنگی است و باید در روستاها نگاه فرهنگی شكل گیرد و با افزایش جذابیت و جاذبه متناسب با ذایقه به طور مثال با ترمیم و ایجاد خانه های بوم گردی جمعیت را به سمت روستا سوق دهیم.
عرب خاطرنشان كرد : :می توان با راه اندازی سامانه روستایی با یك متولی مشخص به عنوان راهكار برای هم افزایی ادارات در اثر بخشی بهتر و جلوگیری از تداخل ارایه خدمات به روستاییان در كاهش مهاجرت نقش موثر داشت.
وی در تشریح این سامانه گفت در سامانه نقاط ضعف و قوت،پیشنهادات ،معادن،محصولات و ظرفیت های روستا و اقدامات انجام شده مشخص باشد تا سرمایه گذار و دستگاه های اجرایی براساس ظرفیت و چشم انداز تعریف شده برای هر روستا در سامانه تصمیم گیری كنند.
**مهاجرت عامل تخریب روستاها
سرپرست تعاون روستایی استان سمنان مهاجرت روستایی و خالی از سكنه شدن روستاها را معضل بزرگی دانست و گفت : از دیدگاه آسیب شناسی ، مهاجرت پدیده شومی است كه موجب تخریب روستا به عنوان كانون تولید می شود.
احسان عباسپور افزایش آسیب های اجتماعی براساس تحقیقات را از پیامدهای مهاجرت و سریز جمعیت روستایی به حاشیه شهرها برشمرد.
وی خاطرنشان كرد : بررسی واقعیت ها از 2 منظر آماری و ملموس مبین تفاوت آمارها با واقعیت است.
وی با بیان این كه براساس آمار در سال 1357 جمعیت روستاهای كشور، 70 درصد بود و این رقم در سال 1395 به 27 درصد رسیده است. اظهار داشت : آمار جمع آوری شده به دلیل تبدیل روستاهای بزرگ به شهر بدون تغییر در مبانی فرهنگی و اشتغال در روستا گویای واقعیت ملموس نیست.
عباسپور خاطر نشان كرد: واقعیت ملموس این است تعداد زیادی از روستا ها به عنوان كانون تولید علی رغم وجود خدمات متعدد مانند آب ، برق، گاز، تلفن و راه و زیرساخت هایی مانند مدارس و درمانگاه های بهداشتی و مراكز فرهنگی تخلیه و خالی از سكنه شده اند
وی نادیده گرفتن منزلت اجتماعی روستاییان نه در قوانین و نه در حركات اجتماعی ، بلكه عدم تامین نیاز مالی و مشكلات معیشتی، خرد شدن قطعات براساس قانون ارث و نداشتن توجیه اقتصادی ،نوسانات بازار اقتصادی و نبود تامین اجتماعی گسترده و فراگیر برای پوشش در زمان بروز بحران و نداشتن امنیت شغلی و ایجاد اشتغال از دیدگاه شهری را از عوامل مهاجرت از روستا علی رغم وجود زیرساخت ها و خدمات برشمرد.
وی ایجاد زنجیره تولید با پشتیبانی تشكل ها و تعاونی ها برای ایجاد اشتغال پایدار و حمایت از تولید كننده قبل و بعد از تولید با تهیه مواد اولیه با كیفیت و تامین و تضمین بازار مصرف و فروش در زمینه كشاورزی، دامداری و شیلات را از راهكارهای نگه داشت جمعیت در روستا برشمرد.
عباسپور تصریح كرد : نگرش برای تهیه شناسنامه روستایی و كاركردن بر مبنای طرح توسعه هر روستا باید با محوریت وضعیت موجود روستا و تشكل های موجود مانند تعاونی تولید،تعاونی زنان تعاونی روستایی و یا یك نهاد روستایی باشد.
** ارایه خدمات به اقشار روستایی هدفمند نیست
معاون اشتغال و خود كفایی كمیته امداد امام خمینی (ره) استان سمنان با بیان این كه روستا محل كار، تلاش و تولید است ،گفت: در روستاها زیر ساخت ها فراهم بوده و عامل مهاجرت نبود اشتغال، بیكاری و نبود تناسب بین علم آموزی با ظرفیت روستاست.
علیرضا خدابنده شكل گیری صنایع تبدیلی در بخش كشاورزی، توجه ویژه به بازاریابی برای فروش به عنوان مهم ترین بخش تولید در توجیه طرح های فنی اشتغال ، آموزش و تقویت مهارت شغلی متناسب با ظرفیت روستا، اصلاح الگوی كشت و پرورش دام را از راهكارهای ایجاد فرصت های شغلی مناسب، بهبود وضعیت معیشتی و رونق اقتصادی روستاییان و از عوامل بازدارنده در مهاجرت دانست.
وی با بیان این كه در استان 715 قنات وجود دارد، خاطرنشان كرد : در چهار ماهه پایان سال در روستاهایی مانند استربند، فرومد فیروزآباد ظرفیت آبی بسیار خوبی با دبی 10اینچ وجود دارد كه می توان یك میلیون و 500 هزار متر معكب آب ذخیره سازی كرد.
وی یكی از مشكلات در موفق نبودن در نگه داشت جمعیت روستایی را نبود هم گرایی دستگاه های اجرایی برشمرد و گفت: اگر ارایه خدمات به روستاییان به وسیله دستگاه های اجرایی هدفمند و هماهنگ به دور از موازی كاری باشد قطعا درصد موفقیت بالاتر و رسیدگی بهتر خواهد بود.
وی با تاكید بر توانمند سازی روستاییان در ابعاد مختلف اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی با هدف رونق اقتصادی و مقابله با مهاجرت اضافه كرد: متاسفانه فرهنگ كار و تلاش در بین مردم شهری و روستاییان كم رنگ شده است و باید این فرهنگ در بین مردم نهادینه شود.
**بی توجهی به اقتصاد روستاها
كارشناس مسوول دفتر امور روستایی و شوراها در استانداری سمنان با بیان این كه نگرش دولت ها تا چند سال گذشته تاكید بر زیرساختها بوده است ، تامین و توسعه نامتوازن زیر ساخت ها در بخش عمرانی و فرهنگی و نبود نگاه اقتصادی را عامل اصلی مهاجرت از روستاها برشمرد.
پویا نوروزی هدفمند نبودن اعطای تسهیلات به روستاییان و بی توجهی به توانمند سازی روستاییان با رویكرد اقتصادی را از دیگر عوامل مهاجرت ذكر كرد.
وی تغییر نگرش نسبت به اقتصاد روستا را لازمه ترغیب مردم به زندگی در روستا دانست و گفت: توسعه همه جانبه، ایجاد اشتغال پایدار همراه با نگاه و توجیه اقتصادی در روستا در دستور كار دولت برای نگهداشت جمعیت در روستاها قرار گرفته است.
وی محدودیت منابع آبی و اراضی كشاورزی را مانع توسعه كشاورزی و دامداری دانست و افزود : سرمایه گذاری باید به سمت گردشگری، رونق بوم گردی و جذب توریست برای نگه داشت جمعیت پیش برود.
وی همچنین به دست نبودن آمار دقیق تعداد مهاجرت از روستاها به شهر نیز اشاره كرد.
نوروزی ادامه داد : براساس آمار رسمی مركز آمار در سال 1385 جمعیت روستاهای سمنان 149هزار نفر بود و در سال 1390 جمعیت در این مناطق به 139هزارنفر رسیده و در سال 95 جمعیت روستاهای استان 141هزار نفر اعلام شده است.
وی افزود : با توجه به افزایش جمعیت شهری استان از 580 هزار نفر در سال 1385 به 703هزار نفر در سال 95 و رشد 150 هزار نفری جمعیت استان ، تبدیل به شهر شدن برخی روستاها، مهاجرت به شهرها به دلیل بهبود وضعیت را از جمله دلایل افزایش مهاجرت و كاهش جمعیت روستایی است.
نوروزی ادامه داد : برای ثبات جمعیت در مناطق روستایی باید یك نگاه همه جانبه داشت و نباید صرف ایجاد اشتغال ،مباحث زیربنایی و زیرساختی باشد.
به گفته وی فرهنگ سازی مهم ترین عامل ایجاد اشتغال و توسعه گردشگری فقدان فرهنگ و آگاهی و بی میلی به حضور گردشگر مانع توسعه روستا و عامل مهاجرت است.
نوروزی اظهار داشت : تقویت زیرساخت تعریف انگیزه های جدید برای دامداری و كشاورزی ، تغییر و اصلاح الگوی كشت ، مصرف و توزیع، استفاده از فناوری نوین و گسترش ،تقویت صنایع دستی و مشاغل خانگی در فصول بیكاری روستاییان از دیگر راهكارهای نگه داشت جمعیت است.
وی تصریح كرد : نگه داشت جمعیت در روستا به واسطه ایجاد اشتغال، سرگرمی و رونق اقتصاد خانواده می تواند از بسیاری آسیب های اجتماعی جلوگیری كند.
وی با تاكید بر تكمیل زنجیره آموزش ، یكی از چالش های مهم در شهرها و روستاها را وجود افراد دانش آموخته برشمرد و گفت : آموزش و مهارت آموزی باید متناسب با نیاز روستا و كاربردی باشد تا از تعداد دانش آموخته بیكار كاسته شود.
39 هزار روستای بالای 20 خانواده جمعیت در كشور وجود دارد.
7339/6026/7342
*خبرنگار: محمدرضا یوسف نژاد - الناز ملكی ** انتشار دهنده: جانعلی فتحی
برای آگاهی از تازه‌ترین اخبار و رویدادها در استان سمنان به نشانی IRNASEMNAN@ كانال اخبار ایرنا سمنان مراجعه كنید.
سمنان- ایرنا- شماری از كارشناسان در میزگرد' دلایل و پیامدهای مهاجرت روستاییان ' در ایرنا سمنان تاكید كردند با تامین متناسب زیرساختهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و ورزشی در مناطق روستایی كشور، جلوی معضل فراگیر مهاجرت روستاییان به شهرها گرفته می شود.
