به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، با پایان سال 2017، ریاست جمهوری «دونالد ترامپ» رییس جمهوری آمریكا نیز وارد یكسالگی خود می شود؛ دوره ای كه با چالش های جدی برای اجرایی سازی توافق هسته ای همراه بود.
ابتدا ترامپ در صدد خروج از برجام برآمد، سپس با درك هزینه های ناشی از برجام شكنی، تلاش كرد تا تهران را ناگزیر به زیر پاگذاشتن توافق كند. ناكامی كاخ سفید در دستیابی به اهداف، نگاه ترامپ را متوجه كنگره كرد تا با ارجاع تصمیم گیری نهایی درباره ماندن یا خروج از برجام، نمایندگان در این زمینه تصمیم گیری كنند.
با پایان مهلت 60 روزه كنگره، بار دیگر رسیدگی به این موضوع بر عهده شخص رییس جمهوری واگذار شده اما وی همچنان سكوت اختیار كرده است. در مقابل اقدامات ناسازگار ترامپ، دیگر بازیگران جهانی و سازمان های بین المللی همچنان حمایت خود را از این توافق چندجانبه ابراز داشته و در صدد تقویت روابط خود با جمهوری اسلامی برآمده اند.
** آژانس و تكرار گزارش پایبندی ایران به برجام
آژانس بین المللی انرژی اتمی كه نقش نظارتی را در اجرای برجام عهده دار است در گزارش های ماهانه و فصلی مكرر خود از پایبندی ایران به برجام سخن به میان آورده است.
گزارش جمعه ششم اسفندماه 1395 (24 فوریه 2017) آژانس، نخستین گزارش رسمی این نهاد بین المللی در سال 2017 به شمار می رفت كه در طول سال بارها تكرار شد. در این گزارش آمده كه درجه غنی‌سازی اورانیوم ایران از 3.67 درصد فراتر نرفته و میزان ذخائر اورانیوم كشورمان نیز در زمان تهیه گزارش برابر با 101.7 كیلوگرم بوده است. این میزان بسیار كمتر از اندازه پیش بینی شده در برجام است؛ موضوعی كه با گذشت یك سال همچنان ادامه یافته و در گزارش های بعدی آژان به چشم می خورد.
به تازگی «یوكیا آمانو» مدیر كل آژانس نیز در گزارشی به شورای حكام آژانس تایید كرد ایران به تعهدات هسته ای خود عمل كرده است. همكاری نزدیك ایران و آژانس یكی از مهمترین دلایل ناكامی آمریكا در برجام شكنی بوده است. باوجود تلاش كاخ سفید در تاثیرگذاری بر مسوولان آژانس از طریق نماینده خود در سازمان ملل اما آمانو همواره بر ضرورت پایبندی همه طرف ها به برجام تاكید كرده است؛ موضوعی كه نشان می دهد شمشیر آمریكا برای ضربه زدن به برجام به عنوان توافقی مورد اجماع جهانی كند شده است.
نكته دیگر اینكه، در آمریكای ترامپ اتفاق تازه ای رخ داده و آن چندگانگی كانون سیاست گذاری خارجی ایالات متحده است. «نیكی هیلی» نماینده آمریكا در سازمان ملل در ماه های گذشته به صدای سیاست خارجی آمریكا تبدیل شده و در این میان «ركس تیلرسون» وزیر امور خارجه آمریكا به حد ملموسی كنار گذاشته شده است. اختلاف نظر بین رییس جمهوری و وزیر امور خارجه آمریكا از یك سو و ناكامی تیلرسون در پیدا كردن بهانه ای موجه برای پشت پا زدن به برجام از طرف دیگر از جمله دلایل این چندگانگی مركز تصمیم گیری است.
هیلی بیش از هر موضوعی به برنامه موشكی ایران توجه دارد تا از این طریق بر جمهوری اسلامی فشار وارد آورد. اواخر آذرماه بود كه وی با حضور در كنار لاشه موشكی كه مدعی ارسال آن از ایران به یمن بود، آن را نشانه نقض قطعنامه شورای امنیت و نمود اقدامات بی ثبات كننده تهران خواند.
چند روز بعد چنین سخنانی بار دیگر از تریبون شورای امنیت مطرح شد اما برخلاف تصور هیلی، نمایندگان دیگر كشورهایی چون چین، فرانسه، انگلیس، آلمان و ... موضوع آزمایش موشكی ایران را از برجام جدا دانسته و به حمایت از توافق هسته ای پرداختند.
** اعمال تحریم غیرهسته ای علیه دستاوردهای برجام
رییس جمهوری آمریكا در مدت ریاست خود، اقدامات ضدایرانی گوناگونی انجام داده است؛ اقداماتی كه با هدف وادار كردن ایران به زیرپا گذاشتن برجام و مهیا شدن بهانه برای دشمنان طراحی شده است. مدت زیادی از روی كار آمدن ترامپ نمی گذشت كه وی فرمان اجرایی درمورد منع صدور روادید برای شهروندان هفت كشور از جمله ایران صادر كرد.
تصویب تحریم های ضدایرانی با بهانه هایی غیر از موضوع هسته ای از دیگر اقداماتی بود كه ایالات متحده در سال 2017 برای دلسرد كردن ایران از ادامه پایبندی به برجام انجام داد كه تحریم های علیه سه كشور ایران، روسیه و كره شمالی نمونه ای از آن محسوب می شود. در مجموع، اتهام به ایران مبنی بر حمایت از گروه های تروریستی منطقه، نقض حقوق بشر و فعالیت های موشكی كشورمان از جمله دلایل و بهانه های تصویب و اعمال تحریم های غیرهسته ای آمریكا است.
باوجود ادعای ترامپ مبنی بر پایبندی به برجام اما وی بارها مفاد مختلف این توافقنامه را نادیده گرفته و در صدد مانع تراشی در مسیر گسترش مناسبات ایران و جهان بر آمده است. رسیدگی به چنین موضوعی در حوزه اختیارات «كمیسیون مشترك برجام» متشكل از نمایندگان ایران، اتحادیه اروپا و گروه 1+5 است كه اواخر آذرماه شاهد برگزاری دهمین نشست این گروه بودیم.
در جریان دیدارهای گوناگونی كه در حاشیه این نشست انجام گرفت، رایزنی‌های مفصلی در ارتباط با مباحث فنی و حقوقی انجام شد. همچنین بخشی از مسائل مطرح شده در كمیسیون مشترك به موضوع اجرای پیوست سوم برجام در خصوص همكاری صلح آمیز هسته‌ای اختصاص یافت و تمام شركت كنندگان، پایبندی مستمر خود را به تعهدات برجامی مورد توجه قرار داده و بر ضرورت تضمین اجرای موثر آن در همه بخش‌های مربوطه با حسن نیت و در فضایی سازنده تاكید كردند.
در سال 2017 به رغم همراهی نكردن آمریكا با كشورهای جهان در پیاده سازی برجام، حجم مبادلات و رفت وآمد هیات های سیاسی و اقتصادی به ایران افزایش یافت. قرارداد و توافقات موفقیت آمیز در حوزه های انرژی، صنعت خودرو، هواپیما و ... تنها بخش كوچكی از همكاری ها بود. به عنوان نمونه قرارداد 780 میلیون دلاری بین رنو فرانسه و سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو) و همچنین قرارداد چند میلیارد دلاری توسعه فاز 11 پارس جنوبی با شركت فرانسوی توتال از جمله این توافقات بود.
به تازگی نیز (شنبه نهم دی ماه) دهمین و یازدهمین هواپیمای برجامی در فرودگاه مهرآباد به زمین نشست و نشان داد با همه موانع موجود، توافقات انجام گرفته در فضای پسابرجام در حال اجرایی شدن است. بی دلیل نبود كه «فدریكا موگرینی» مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا چندی پیش تاكید كرد كه با برجام بیش از 80 درصد فعالیت‌های تجاری میان ایران و اتحادیه اروپا به طور موفقیت‌آمیز به انجام رسیده است.
پژوهشم**1969**9279**خبرنگار: حسن شكوهی نسب **انتشار: سیدمحمد موسی كاظمی
ایرنا پژوهش، كانالی برای انعكاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearchهمراه شوید.
تهران- ایرنا- برجام در سال 2017 میلادی به رغم كارشكنی های مداوم آمریكا علیه توافق هسته ای با همكاری نزدیك ایران و دیگر اعضای 1+5 تداوم یافت و رایزنی های گوناگونی برای رفع موانع پیش روی اجرای آن صورت گرفت.