كشت گلخانه ای به دلیل قابلیت كنترل شرایط محیطی مناسب رشد گیاهان در فصول مختلف سال و استفاده بهینه از زمین، آب، نهاده های كشاورزی، از بهترین شیوه های تولید كشاورزی است كه در صورت برنامه محوری و حمایت اصولی با خود ارزش افزوده مناسب، فرصت های شغلی مستقیم و غیرمستقیم، مهار هزینه های سربار و بهبود شاخص تولیدات را همراه دارد.
رقابتی كردن تولید حوزه كشاورزی با شیوه های سنتی حاكم بر این بخش امكانپذیر نیست و نیاز است با تغییر شیوه های تولید باز به گلخانه ای و جایگزینی محصولات كم آب بر به صورت هدفمند مولفه های این تغییرات در استان مركزی نهادینه شود.
استان مركزی به دلیل شرایط اقلیمی ظرفیت های مناسبی را در حوزه كشاورزی دارد و در حال حاضر بیش از 36 هزار بهره بردار از حوزه كشاورزی در این خطه ارتزاق می كنند كه با خشكسالی های دهه اخیر و بروز تنش های آبی و طیف بزرگی از مشكلات دیگر بخشی از آنان با چالش های اساسی و بیكاری مواجه شده اند و به ناچار به مهاجرت و مشاغل كاذب روی آورده اند.
توسعه كشت گلخانه ای با حمایت هدفمند از شاغلان این بخش در شرایط كنونی یكی از راهكارهایی است كه می تواند توسعه بخش كشاورزی است زیرا محصول تولید شده تامین كننده هزینه های صرف شده نمی باشد و این مهم كاهش در آمد خانوارهای روستایی و افزایش مهاجرت روستاییان به شهرها به همراه دارد.
با برنامه ریزی صحیح و استفاده بهینه از نهاده های كشاورزی(خاك، آب، بذر، عوامل محیطی) و مكانیزه كردن فعالیت های كشاورزی می توان تهدیدها و نقاط ضعف فوق را به نقاط قوت تبدیل كرد.
كشت محصول در گلخانه یكی از بهترین روش هایی است كه امكان مدیریت درست نهاده های كشاورزی را فراهم كرده و محدودیت های موجود را تا حد زیادی رفع می كند.
مهمترین مزیت هایی كه گلخانه ها ایجاد می كنند عبارتند از استفاده از حداقل زمین برای تولید محصول و اشتغالزایی بیشتر، تولید محصول بیشتر در واحد سطح، امكان تولید محصول در خارج از فصل، پیش رس كردن محصول، تنظیم برنامه كشت مطابق با نیاز بازار، افزایش كیفیت محصول در شرایط گلخانه و افزایش كارایی آب است.
به عقیده كارشناسان حوزه كشاورزی، ایجاد گلخانه ها یكی از عوامل مهم افزایش تولید، اشتغال در بخش كشاورزی و جلوگیری از مهاجرت روستاییان به شهرها و از شاخصه های مهم تحقق اقتصاد مقاومتی اقدام و عمل به شمار می رود.
این كارشناسان معتقد هستند: سرمایه گذاری و توجه هرچه بیشتر به این بخش ضمن كاهش مصرف آب كشاورزی، افزایش كیفیت محصول و كاهش ضایعات محصولات كشاورزی نقش مهمی در كاهش واردات و افزایش صادرات این محصولات به خارج از كشور به همراه دارد.
مدیر باغبانی سازمان جهاد كشاورزی استان مركزی در این خصوص گفت:درحال حاضر كشت گل و گیاه زینتی و كشت سبزی و صیفی در سطح 546 هكتار گلخانه های این استان انجام می شود.
علی‌اصغر زارعی افزود: 425 هكتار از عرصه های گلخانه ای استان زیر كشت گل و گیاهان زینتی و 121 هكتار نیز به كشت سبزی و صیفی جات اختصاص یافته است.
وی ادامه داد: شهرستان های محلات، خمین، اراك و ساوه به ترتیب بیشترین سطح زیر كشت گلخانه ای گل و گیاه زینتی و شهرستان های ساوه، اراك، و زرندیه نیز بیشترین سطح زیر كشت گلخانه ای تولید سبزی و صیفی جات در استان مركزی را به خود اختصاص داده اند.
مدیر باغبانی سازمان جهاد كشاورزی استان مركزی بیان كرد: سالانه حدود 26 هزار تن محصولات صیفی از جمله گوجه، توت فرنگی، خیار، فلفل دلمه ای و بادمجان در گلخانه های این استان تولید می شود و در این زمینه برای یك هزار و 500 نفر به صورت مستقیم اشغالزایی شده است.
زارعی یاد آور شد: یك هزار و 25 هكتار از اراضی كشاورزی استان مركزی زیر كشت تولید گل و گیاهان زینتی قرار دارد كه 600 هكتار این اراضی در فضای باز و بقیه در عرصه های گلخانه ای استان كشت می شود و در این زمینه برای پنج هزار و 200 نفر به صورت مستقیم اشتغالزایی شده است.
وی افزود: سالانه حدود 250 میلیون شاخه گل شاخه بریده و 142 میلیون گیاهان فصلی و نشانی در استان مركزی تولید می شود و این استان رتبه دوم را در زمینه تولید گل های شاخه بریده و رتبه نخست تولید گیاهان فصلی و نشایی در كشور به خود اختصاص داده است.
مدیر باغبانی سازمان جهاد كشاورزی استان مركزی خاطر نشان كرد: ایجاد اشتغال دائم برای كشاورزان، افزایش زمینه صادارت محصولات گلخانه ای، كاهش 10 برابری مصرف آب در كشت های گلخانه ای نسبت به كشت در فضای باز، افزایش 12 تا 15 برابر تولید محصول، ایجاد اشتغال برای 12 نفر در هر هكتار از اراضی گلخانه ای و امكان آمارگیری آسان از جمله مزایای كشت گلخانه ای است.
زارعی، با یادآوری وجود سه مجتمع گلخانه ای دولتی و 2 مجتمع گلخانه ای خصوصی در استان مركزی گفت: ایجاد مجتمع های گلخانه ای نقش مهمی در رفع مشكلات گلخانه ها، تولید محصولات كشاورزی در خارج از فصول كشت و برنامه ریزی برای صادرات محصولات این واحدها برعهده دارد.
وی، توسعه اراضی و تولید محصولات گلخانه را از برنامه های اولویت دار وزارت جهاد كشاورزی عنوان كرد و افزود: به منظور توسعه اراضی زیر كشت و افزایش تولید محصولات گلخانه ای 80 درصد اعتبار مورد نیاز ایجاد واحدهای گلخانه ای به صورت تسهیلات و آب، برق و گاز مورد نیاز این واحدها نیز با نرخ دولتی در اختیار متقاضیان قرار می گیرد.
مدیر باغبانی سازمان جهاد كشاورزی استان مركزی نبود تمایل واحدهای گلخانه ای برای ایجاد تعاونی، نبود هماهنگی كافی در زمینه تولید و صادرات محصولات، بالا بودن نرخ تسهیلات بانكی، نبود استاندار كافی در تولید محصولات گلخانه ای برای صادرات محصولات را از جمله مشكلات واحدهای گلخانه ای استان عنوان كرد.
زارعی گفت: رعایت استانداردهای لازم در زمینه تولید محصولات گلخانه ای ضمن كاهش هزینه، تولید افزایش صادرات و درآمدهای اقتصادی برای این واحدها و استان را به همراه دارد.
وی ادامه داد: همچنین واحدهای گلخانه ای می توانند با ایجاد تعاونی و مجتمع های گلخانه ای ضمن برخورداری از نهاده های با كیفیت و ارزان قیمت، واحدهای بسته بندی، فرآوری محصولات و صنایع تبدیلی را در این مجتمع ها ایجاد كنند.
مدیر صنایع تبدیلی و غذایی جهاد كشاورزی استان مركزی نیز در این خصوص ایجاد واحدهای صنایع تبدیلی و تكمیلی درجوار مجتمع های گلخانه ها را برای افزایش تولید و فرآوری محصولات این واحدها از اولویت های جهاد كشاورزی استان عنوان كرد و گفت: مجوز ایجاد واحدهای فرآوری و بسته بندی محصولات در بیشتر مجتمع هایی گلخانه ای كه به بهره برداری رسیده، صادر شده است.
رضا باجلانی افزود: واحد فرآوری آلوئه ورا در مجتمع گلخانه ای آوه به بهره برداری رسیده است و پیش بینی می شود در آینده نزدیك بهره برداری از یك واحد بسته بندی محصولات گلخانه ای درمجتمع گلخانه ای امان آباد اراك نیز آغاز شود.
وی با یادآوری، وجود بیش از 200 واحد فرآوری و بسته بندی محصولات كشاورزی در استان مركزی ادامه داد: سالانه بیش ازیك میلیون و800 هزار تن محصولات كشاورزی در این واحدها فرآوری شده می شود.
مدیر صنایع تبدیلی و غذایی جهاد كشاورزی استان مركزی خاطر نشان كرد: با وجود این واحدها هم اكنون مشكلی در زمینه فرآوری محصولات كشاورزی در استان وجود ندارد و مهمترین مشكل واحد های صنایع تبدیلی و تكمیلی فروش محصولات است.
باجلانی گفت: با توجه به كاهش قدرت خرید مردم در بازارهای داخلی، نوسانات اقتصادی و وجود برخی موانع بر سر راه تولید و صادرات بیشتر واحد های صنایع تبدیلی پایین تر از ظرفیت اسمی در حال فعالیت هستند.
وی، نبود تشكل های قوی در زمینه بازاریابی در عرصه بین المللی را یكی از عوامل كاهش صادرات و كاهش تولید صنایع تبدیلی استان دانست و گفت: در بیشتر سفارتخانه های خارجی معاونت اقتصادی برای ارزیابی بازار و محصولات مورد نیاز سایر كشورها وجود دارد در صورتی كه این مهم در برخی از سفارتخانه های كشور هنوز جدی نیست.
باجلانی گفت: برخی از تولیدكنندگان استان مركزی فقط در زمینه تولید فعالیت دارند و از علم تجارت در بازارهای جهانی سر رشته ای ندارند و فعال شدن معاونت اقتصادی سفارتخانه ها و آشنایی تولیدكنندگان با بازارهای جهانی و تولیدات مورد نیاز كشورهای هدف، تاثیر بسزایی در افزایش تولید و صادرات از كشور به خارج را به همراه دارد.
وی، وجود ضوابط و مقررات اداری، كمبود تولیدات صادرات محور، به روز نبودن تجهیزات و دستگاه های واحدهای صنایع تبدیلی را از دیگر عوامل كاهش حضور تولیدات استان مركزی در بازارهای جهانی عنوان كرد و ادامه داد: نیاز است در سال اقتصاد مقاومتی تولید و اشتغال با تسهیل قوانین و مقررات و كمك به افزایش كیفی محصولات به خصوص بسته بندی و اخذ استانداردهای جهانی مورد نیاز زمینه تسهیل در امر صادرات كه افزایش تولید و اشتغال را به همراه دارد فراهم شود.
رئیس اتحادیه فروشندگان میوه و تره بار و گل فروشان اراك نیز در این خصوص گفت: 10 گلخانه تولید گل و گیاه های زینتی در این شهرستان فعالیت دارند.
محمد علی محمدی افزود: اخذ مالیات های سنگین، هزینه آب، برق و گاز و اجاره بهای زمین از جمله مشكلات این واحدها است.
وی ادامه داد: با توجه به رتبه نخست شهرستان محلات و وجود برخی مشكلات در زمینه تولید گل و گیاهان زینتی شهرستان اراك هم اكنون 2 واحد از واحدهای گلخانه ای شهرستان اراك در زمینه تولید گل و گیاه های زینتی دارای رتبه هستند.
محمد انصاری مدیر گلخانه تولید سبزی و صیفی شهرستان خنداب، نبود ثبات قیمت در تولیدات محصولات كشاورزی را یكی از مشكلات تولیدكنندگان این بخش عنوان كرد و گفت: سال گذشته به دلیل كاهش قیمت گوجه فرنگی و نبود صرفه اقتصادی برای عرضه محصولات به بازار برخی از گلخانه داران مجبور شدند محصولات خود را بیرون بریزند.
وی، نبود همكاری برخی از دستگاه های خدمت رسان با واحدهای تولیدی و گلخانه ای را از دیگر مشكلات این حوزه عنوان كرد و افزود: با توجه به زمان بر بودن تولید محصولات كشاورزی در واحدهای گلخانه ای و نبود امكان پرداخت هزینه خدمات زیر بنایی در فاصله زمانی تولید نیاز است دستگاه های خدمت رسات همكاری های لازم را تا فصل تولید و عرضه محصولات به بازار با این واحدها داشته باشند.
انصاری گفت: تهیه كود و سم با قیمت آزاد از جمله عوامل افزایش هزینه تولید در واحدهای گلخانه ای است در صورتی كه می توان با اختصاص تله های نوری توسط جهاد كشاورزی به این واحدها زمینه كاهش هزینه و افزایش تولید را فراهم كرد.
وی ظرفیت تولید سالانه این واحد گلخانه ای را 200 تن محصول گوجه و خیار عنوان كرد و گفت: در این واحد گلخانه ای برای پنج نفر به صورت مستقیم و 15 نفر به صورت غیر مستقیم اشتغالزایی شده است.
این گلخانه دار استان مركزی ادامه داد: به دلیل شرایط معمولی و نبود پرده شید (سامانه مكانیزه پرده شید برای ذخیره و مصرف بهینه انرژی و سایبان در گلخانه ها مورد استفاده قرار می گیرد) در این واحد گلخانه، امكان كشت گل و گیاهان زینتی و برخی میوه ها همانند توت فرنگی و گوجه زینتی كه اشتغال و افزایش درآمد چند برابری برای این واحد را به همراه دارد وجود ندارد.
انصاری گفت: تجهیز این گلخانه به پرده شید نیازمند 600 میلیون ریال اعتبار است كه با توجه به سود بالای تسهیلات پرداختی بانك ها امكان نصب این پرده در این واحد گلخانه ای وجود ندارد.
وی ادامه داد: نصب پرده شید در این واحد گلخانه ای ضمن افزایش سه تا چهار برابری تولید محصولات كشاورزی، درآمدهای اقتصادی و اشتغالزایی نقش مهمی در كاهش مصرف انرژی در این واحد تولیدی برعهده دارد.
علیرضا دارابی یكی از تولیدكنندگان گل و گیاه زینتی گلخانه ای استان مركزی گفت: با وجود قرار گرفتن این واحد تولیدی در مركز شهر اراك، برای گرم كردن این واحد از سامانه گرمایشی نفتی و مایع استفاده می شود.
وی ادامه داد: تجهیز این واحد گلخانه ای به سیستم گاز سوز نیازمند پرداخت یك میلیارد و 400 میلیون ریال حق انشعاب دارد كه با توجه به مشكلات اقتصادی امكان تجهیز این واحد تولیدی به سیستم های گرمایشی گاز طبیعی وجود ندارد.
وی، دریافت مالیات از واحدهای گلخانه ای را از دیگر مشكلات این بخش عنوان كرد و ادامه داد: با وجود اینكه تولیدات بخش كشاورزی از پرداخت مالیات معاف می باشند ولی هم اكنون از این بخش ها مالیات دریافت می شود.
دارابی خاطر نشان كرد: وجود قوانین و مقررات اداری برای صادرات گل و گیاهان زینتی به خارج كشور و نبود استانداردهای لازم برای انجام فعالیت های قرنطینه ای صادرات این محصولات از دیگر مشكلات واحدهای گلخانه تولید گل و گیاه زینتی در استان مركزی است و می طلبد مسئولان برای تسهیل در امر صادرات و حضور این محصولات در بازارهای جهانی توجه ویژه داشته باشند.
رضا رضایی یكی از تولید كنندگان گل و گیاهان زینتی شهرستان خمین نیز كمبود آب در شهرك گلخانه ای گل و گیاه لیلیان این شهرستان را یكی از مشكلات این واحدها عنوان كرد و گفت: بر اساس مجوزهای صادره حدود 12 لیتر بر ثانیه آب به این شهرك اختصاص یافته است در صورتی كه هم اكنون به دلیل كمبود آب و خشكسالی حدود 2 و پنج دهم لیتر آب به این مجتمع ارایه می شود.
وی ادامه داد: زمین هایی واگذار شده به گلخانه داران این شهرك 99 ساله است كه این مهم گلخانه داران را برای دریافت تسهیلات با مشكل مواجه كرده است.
این تولید كننده گل و گیاه زینتی شهرستان خمین گفت: این حوزه مشكل فروش و نبود ثبات در بازاررا داردو در فصل سرد سال كه قیمت گل و گیاه زینتی مناسب است به دلیل كوتاه بودن طول روز امكان تولید گسترده وجود ندارد و در ماه های گرم سال كه تولید بالا است قیمت فروش پایین است.
رضایی گفت: مسئولان می توانند با زمینه سازی صادرات گل و گیاهان زینتی و با فراهم كردن صادرات در فصل گرم سال كه امكان گسترده تولید وجود دارد با ایجاد ثبات در قیمت این محصول زمینه افزایش درآمد برای استان و این واحدها را فراهم كنند.
وی، گرانی نهاده ها را از دیگر مشكلات گلخانه داران استان مركزی عنوان كرد و افزود: با وجود افزایش 30 درصدی قیمت برخی كودهای مورد نیاز این واحدها، قیمت محصولات تولیدی این واحدها تا 20 درصد كاهش یافته است.
این تولید كننده گل و گیاه زینتی تنفس تسهیلات پرداختی به گلخانه داران استان مركزی را حدود یك سال عنوان كرد و گفت: به تولید رسیدن واحدهای گلخانه ای حدود 6 ماه زمان نیاز دارد كه زمان باقی مانده برای فروش و كسب درآمد در این واحدها كوتاه و برخی از واحدها را برای تهیه مبلغ مورد نیاز اقساط با مشكل مواجه كرده است.
استان مركزی به عنوان دومین قطب صنایع مادر تخصصی، چهارمین قطب صنعت كشور محسوب می شود و در زمینه تنوع تولیدات صنعتی رتبه نخست كشور را به خود اختصاص داده است.
این استان با وجود صنعتی بودن در زمره 10 استان نخست كشور در بخش كشاورزی است كه 90 هزار بهره بردار شامل 20 درصد شاغلان استان در این حوزه فعال هستند.
670 هزار هكتار اراضی باغی و كشاورزی در استان مركزی وجود دارد كه یك و 2 دهم درصد تولیدات كشاورزی مازاد بر نیاز استان به سایر مناطق ارسال می شود.
استان مركزی با تولید حدود 54 هزار تن گوشت سفید، 53 هزار تن تولید گوشت قرمز، 320 هزار تن شیر، حدود 41 هزار تن تولید تخم مرغ از جایگاه ویژه ای در تولیدهای بخش كشاورزی و دامداری در سطح كشور برخوردار است.
استان مركزی رتبه اول صادرات ماهیان زینتی را به خود اختصاص داده و حدود 90 درصد صادرات این ماهیان از این استان انجام می شود.
این استان رتبه چهارم تولید بچه ماهی قزل آلا، رتبه اول در تنوع تولید گل و گیاهان زینتی، رتبه دوم تولید گل ها شاخه بریده، رتبه سوم در تولید گل و گیاهان زینتی، رتبه دوم سطح زیر كشت و تولید انار كشور، رتبه ششم تولید پسته، مقام هشتم تولید گل محمدی، مقام نهم در تولید انگور، رتبه سوم در تولید لوبیا و رتبه پنجم در تولید جو را به خود اختصاص داده است.
استقرار ایستگاه انار ساوه، پژوهشكده گل و گیاهان زینتی محلات، ایستگاه ملی تحقیقات لوبیای خمین، وجود شعبه ششم تحقیقات واكسن و سرم سازی رازی، وجود ایستگاه تحقیقات ماهیان زینتی و مركز تحقیقات كشاورزی و منابع طبیعی نیز از ظرفیت های علمی و تحقیقاتی استان مركزی است.
1955/6013/خبرنگار:مهدی عظیمی***انتشاردهنده:مژگان حیدری
اراك - ایرنا - كشت گلخانه ای منطبق با الگوهای جدید از ضرورت های اقتصاد حوزه كشاورزی است و توسعه این بخش ضمن مدیریت آب، همگام با اهداف اقتصاد مقاومتی، اشتغالزایی و بهبود امنیت غذایی در استان است.
