در ادامه اين گزارش مي خوانيم: برخي از آنها نيز مانند اينستاگرام به شركتهاي مادر وابسته هستند. تنها نمونه نادر تلگرام است كه تاكنون يك پروژه غيرتجاري بوده است و به گفته مديرانش از محل كمكهاي مردمي ادامه فعاليت داشته است. گرچه در آخرين ساعات روز گذشته اعلام شد تلگرام محيط كاربري جديد خود را تحت شبكه ارزهاي رمزنهاد راهاندازي خواهد كرد و ارز ديجيتالي با نام «گرام» را براي خريد و فروش در محيط اين اپليكيشن پديد خواهد آورد.
چگونه شركتها و اپليكيشنهايي با ميليونها نفر كاربر و صدها نفر كارمند و برنامهنويس هنوز روش مشخصي براي درآمدزايي ندارند يا حداقل مدل درآمدزايي آنها از بيرون چندان مشخص نيست؟ اين پرسشي كليدي است كه افراد متخصص تا افراد عادي ميپرسند. هرچند يك پاسخ كلي براي همه كسب و كارها نميتوان ارائه داد اما واقعيت اين است كه بسياري از اين كسبوكارهاي استارتآپي در سالهاي ابتدايي، رشد سريع را به درآمدزايي ترجيح ميدهند به همين دليل بخش عمده منابع سرمايهگذاري خود را صرف رشد و توسعه بازار ميكنند و در سالهاي اوليه به سودآوري كسبوكار خود نميانديشند. با اين حال همه اين شركتها چه آنها كه موفق شدهاند و چه آنها كه شكست خوردهاند از نخستين نقطه شروع و دريافت سرمايه به خوبي زمان سودآوري و مدل درآمدزايي خود را ميدانند و آن را با سرمايهگذاران و سهامداران خود نيز در ميان گذاشتهاند.
آبونمان، تبليغات، استيكر و آناليز بيگ ديتا، از جمله مهمترين شيوههاي درآمدزايي در اين اپليكيشنها است با اين حال استراتژيهاي خروج (EXIT) كه اصطلاحا براي به پول تبديل كردن يك كسبوكار به كار ميرود نيز در اين شركتها مشابه ساير شركتهاست از جمله عرضه به بورس (مثل اسنپ چت) يا فروش و جذب در ديگر شركتها (مثل واتساپ). در ادامه به استراتژيهاي درآمدزايي برخي از پيامرسانهاي شناخته شده ميپردازيم:
1. فيسبوك
شبكه اجتماعي فيسبوك را سخت بتوان پيامرسان دانست چراكه اين شركت عملا يك شبكه اجتماعي بزرگ است با اين حال فيسبوك هم خود پيامرسان دارد هم طي سالهاي اخير نيز نشان داده به بازار پيامرسانها بسيار علاقهمند است. جذب 1200 كاربر در 24 ساعت نخست راهاندازي فيسبوك، نشان ميداد اين شبكه اجتماعي محبوب آيندهاي درخشان دارد. اگرچه در همان سالهاي نخست شكلگيري اين شبكه، مارك زاكربرگ پيشنهاد خريد ياهو و گوگل را رد كرد، اما مايكروسافت توانست 1.6 درصد سهام اين وبگاه بههمراه حق ويژه تبليغ در آن را به قيمت 250 هزار دلار بخرد. در نهايت، سهام فيسبوك براي نخستين بار در سال 2012 با ورود به بازار نزدك عرضه عمومي شد. اكنون كه فيسبوك به محبوبترين شبكه اجتماعي در جهان تبديل شده، ارزش برند آن در سال گذشته نزديك به 62 ميليارد دلار بود.
درآمد فيسبوك همزمان با ورود به بازار سهام در سال 2012 از مرز پنج ميليارد دلار گذشت تا اينكه اين رقم در سال 2016 به 27.64 ميليارد دلار رسيد و سود خالص آن حدود 10.22 ميليارد دلار اعلام شد. همانطور كه آمار سايت statista نشان ميدهد بخش عمده اين درآمد در حوزه تبليغات است. فيسبوك به كاربرانش اجازه ميدهد صفحه شخصي ايجاد كرده، دوستانشان را به آن صفحه اضافه كرده و عكس و اطلاعاتشان را بهروز كنند. به اين ترتيب، اين شبكه اجتماعي با ميزان اطلاعاتي كه از كاربرانش جمعآوري ميكند، فضاي تبليغاتي خوبي فراهم كرده است.
همچنين فيسبوك، برندها را قادر ميسازد تا بتوانند مستقيما طرفدارانشان را شناسايي كنند، به همين دليل بازاريابان شركتهاي بزرگي مانند ديزني، كوكاكولا و نايك درصدد هستند بتوانند در جامعه ميلياردي اين شبكه اجتماعي، صفحاتي داشته باشند و از ظرفيتهاي بازاريابي فيسبوك بهرهمند شوند. البته فيلتر شدن اين سايت در ايران و راهاندازي پيامرسانهاي موبايلي، باعث شد ديگر فيسبوك براي كاربران ايراني جذاب نباشد.
مدل كسب و كار فيسبوك به شدت روي تبليغات متكي است بهطوريكه اكثر درآمد شبكه اجتماعي از تبليغات است. در سال 2015، حدود 95 درصد از درآمد جهاني فيسبوك از تبليغات بهدست آمد و تنها 5 درصد از درآمد حاصل از ساير بخشها مانند هديه، پرداخت بازيهاي روي پلتفرم فيسبوك، پستهاي تبليغاتي كاربران و تجارت الكترونيك كه اخيرا فيسبوك آن را آغاز كرده، بود. درآمد فيسبوك در بخش تبليغات (بيش از 17ميليارد دلار) در سال 2015، يك ركورد جديد براي اين شركت و افزايش قابل توجهي نسبت به سالهاي گذشته بود. آمريكا و كانادا بازارهاي مهم براي فيسبوك هستند، بهطوري كه ميانگين درآمد هر كاربر در اين دو كشور(13.54 دلار) در سال 2015 بسيار بالاتر از ميانگين جهاني(3.73 دلار) است. در اروپا، درآمد متوسط فيسبوك براي هر كاربر 4.5 دلار در طول همان زمان بود.
تبليغات در اپليكيشن فيسبوك منبع درآمدي اميدبخش براي اين شركت است كه در سال 2015 حدود 77درصد درآمد كل تبليغات را تشكيل ميدهد. درآمد حاصل از تبليغات موبايلي فيسبوك از حدود 13ميليارد دلار در سال 2015 به 60.68 ميليارد دلار در سال 2021 افزايش خواهد يافت. دامنه فعاليت اين شبكه اجتماعي خوشنام تنها به آنچه تحت عنوان فيسبوك شناخته شده خلاصه نميشود چرا كه اين شركت با خريدن اينستاگرام در سپتامبر 2012 به ارزش يك ميليارد دلار، خريد پيامرسان واتساپ در سال 2014 به ارزش 19ميليارد دلار، شركت Oculus VR به ارزش دو ميليارد دلار، توليد محصولات جديد و... درصدد تنوع بخشي و توسعه بخشهاي درآمدزايي خود است.
2. واتساپ
آغاز به كار واتساپ به سال 2009 برميگردد كه بنيانگذاران آن به دنبال ارائه جايگزيني براي smsهاي گرانقيمت بودند. اين برنامه امكان ارسال پيام متني، صوتي، تصويري را فراهم ميكند و در عين حال، تماس صوتي و تصويري از ديگر خدمات آن به حساب ميآيد. اين پيامرسان روي تمام گوشيها قابل اجرا بوده و اخيرا نسخه دسكتاپ آن نيز عرضه شد. امكان ايجاد گروه و كانال و ارسال انواع فايلهاي رايانهاي در اين اپليكيشن باعث شده، واتساپ به يكي از محبوبترين پيامرسانهاي جهان تبديل شود. در آغاز سال 2017، اين پيامرسان بيش از 1.2 ميليارد كاربر فعال ماهانه در سراسر جهان داشت و روزانه بيش از 1.6 ميليارد عكس و پيام را مديريت ميكند. البته اخيرا با توجه به فيلتر شدن تلگرام كاربرد آن در بين ايرانيان دوباره رونق گرفته است.
همانطور كه اشاره شد اين پيامرسان در سال 2014 به مالكيت شركت فيسبوك درآمد و مالك جديد آن در 10ماه تا پايان سال 2014 توانست نزديك به 1.3 ميليون دلار درآمدزايي كند. مدل درآمدي واتساپ در ابتدا بر مبناي هزينه اشتراك بود، بهطوري كه كاربران براي هر بار دانلود يك دلار ميپرداختند. در برخي كشورها سال نخست رايگان بود، پس از آن بايد يك دلار پرداخت ميشد. به اين ترتيب، در بهترين حالت واتساپ توانست از طريق 700 ميليون كاربر، 700 ميليون دلار درآمد كسب كند. اما از سال 2016، فيسبوك با فرض اينكه نميتواند در بلندمدت اين درآمد را بهدست آورد، واتساپ را رايگان كرد.
در برنامه واتساپ هنوز برنامه تبليغاتي وجود ندارد، اما فيسبوك اعلام كرد: از سال 2017، به دنبال افزودن قابليتهايي به واتساپ براي برقراري ارتباط با كسب و كارها و سازمانهايي است كه كاربر ميخواهد از آن مطلع شود و بشناسد. هدف اين است كه افراد بهطور مستقيم با بانكها، خطوط هوايي و غيره ارتباط برقرار كنند، در حالي كه شركتها قبلا از طريق اشتراكها هزينه پرداخت كردهاند. اگرچه صورتهاي مالي واتساپ عمومي نيست، با اين حال، فوربس برآورد كرده كل درآمد شركت تا سال 2020 پنج ميليارد دلار باشد و متوسط درآمد هر كاربر به 4 دلار ميرسد. تا مارس 2017 واتساپ 1.2 ميليارد دلار درآمد داشت. اين در حالي است كه واتساپ روزانه حدود يك ميليون كاربر، عمدتا در آمريكاي لاتين، هند و اروپا، اضافه ميكند.
به اعتقاد برخي تحليلگران، هدف فيسبوك از خريدن واتساپ دسترسي به دادههاي رفتار كاربران و اطلاعات شخصي آنها است. با توجه به اطلاعات موقعيت مكاني به اشتراك گذاشته شده از سوي كاربران، ارسال روزانه 42 ميليارد پيام و دسترسي به كل ليست تماس كاربران، فيسبوك به حجم بالايي از اطلاعات شخصي افراد دسترسي پيدا ميكند و همه آنها در سرورهاي فيسبوك ذخيره ميشوند. مارك زوكربرگ قول داده بود كه اين دادهها براي بهبود هدفگيري مصرفكنندگان در تبليغات فيسبوك مورد استفاده قرار نگيرد.
3. وي چت
ويچت يك سرويس پيامرساني موبايلي است كه توسط شركت چيني تنسنت براي نخستينبار در ژانويه 2011 منتشر شد. اين اپليكيشن رايگان از پركاربرترين پيامرسانهاي جهان است بهطوري كه تا پايان نيمه دوم سال 2017 حدود 963ميليون كاربر فعال داشت. 300 ميليون نفر درجهان از اين برنامه بهصورت رايگان استفاده ميكنند. ويژگيهايي مانند گپ دو نفره يا گروهي با شكلكهاي متنوع، گپ صوتي، فرستادن تصوير و ويدئو، جستوجوي افراد نزديك با GPS، گذاشتن مطلب و استاتوس، همچنين پسنديدن و گذاشتن ديدگاه، تماس تصويري، امكان تشكيل گروههاي كاربران و گپ گروهي و امكان دستري به اتاق گفتوگوهاي محلي براساس موقعيت GPS، باعث شد اين پيامرسان جذاب باشد. اما ضعف امنيتي اين اپليكيشن مانع از آن شد كه افراد كمتر سراغ آن بروند. ويچت پيش از اين در ايران فيلتر بود كه به تازگي رفع شده است.
به گفته تككرانچ، ويچت اعلام كرد كل درآمدش در سال مالي 2016 حدود 21.9 ميليارد دلار بوده و سالانه 48 درصد رشد كرده است. البته بيشترين رشد مربوط به سال 2012 بوده، زماني كه كل درآمد 54 درصد رشد كرد و به 7 ميليارد دلار رسيد. ويچت چند روش درآمدزايي دارد. نخست سرويس پرداخت ويچت است. در چين از اين برنامه براي پرداخت صورتحساب، سفارش كالاها و خدمات، انتقال پول به ساير كاربران و پرداخت در فروشگاههاي داراي امكان پرداخت ويچت استفاده ميكنند. با توجه به تعداد كاربران چيني اين اپليكيشن، درآمد قابلتوجهي براي آن انتظار ميرود بهطوري كه تا مارس سال 2016، ويچت بيش از 300 ميليون كاربر داراي چنين خدماتي دارد. همچنين ويچت كيف پول ديجيتالي براي پرداختهاي خرد دارد. تبليغات يا ارائه بستههاي استيكري از ديگر منابع درآمد اين پيامرسان است. با توجه به قابليت يافتن كاربران نزديك از طريق تكاندادن گوشي، فروشگاههاي نزديك كاربران با هماهنگي ويچت كاربران اين فروشگاهها را شناسايي ميكنند و هديه ميدهند.
4. اينستاگرام
شبكه اجتماعي اينستاگرام، پيامرسان رايگاني است كه امكان به اشتركگذاري عكس و ويدئو همزمان در ديگر شبكههاي اجتماعي مانند فيسبوك، توييتر، تامبلر و فليكر همرساني را فراهم ميكند. نسخه نخستين اينستاگرام در اكتبر 2010 راهاندازي شد. اين سرويس به سرعت محبوبيت كسب كرد و به بيش از100ميليون كاربر تا آوريل 2012 و 600ميليون كاربر تا پايان سال 2016 رسيد. در واقع، امروزه به يكي از مهمترين كانالهاي ارتباطي افراد معروف با طرفدارانشان تبديل شده است. در ايران نيز پس از تلگرام، محبوبترين شبكه اجتماعي بين كاربران بوده كه به يكي از كانالهاي راهاندازي تبديل شده است.
هنگامي كه فيسبوك اين برنامه را در آوريل 2012 به ارزش حدود يك ميليارد دلار خريد، اينستاگرام تا اواخر سال 2013 درآمدي نداشت و از اين حيث مورد انتقاد تحليلگران قرار گرفت. اما تا دسامبر 2014، به گفته تحليلگران سيتيگروپ، اينستاگرام 35 ميليارد دلار ارزش داشت. مدل درآمد اينستاگرام هنوز به فيسبوك متصل است و تمام پول از طريق تبليغات توليد ميشود. در سال 2016، حدود 97 درصد از درآمد سه ماهه سوم فيسبوك از اينستاگرام از تبليغات بهدست آمد. درآمد تبليغات در سه ماهه سوم 2017 حدود 6.82 ميليارد دلار بوده كه 59 درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل افزايش يافت.
اينستاگرام در اكتبر 2013 تبليغات را به پلتفرمش اضافه كرد و سپس با افزودن قابليت دايركت، امكان مستقيم عكس براي افراد خاص را ايجاد كرد. ارسال استوري زنده تا 24 ساعت و ارتقاي قابليتهاي آن از راه ديگر امكان تبليغات بيشتر در فضاي اينستاگرام است. پستهاي حمايتي و تبليغات گردشي (اينستاگرام به تبليغكنندگان اجازه ميدهد يك پست را از طريق گروهي از تصاوير به اشتراك بگذارند) از ديگر اجزاي منابع درآمدي اين اپليكيشن است.
5. توييتر
يكي ديگر از پيامرسانهاي محبوب امروزي، توييتر است كه به كاربران اجازه ميدهد تا 280حرف، پيام متني(توييت) را ارسال كنند. در توييتر افزون برفرستادن نوشتار ميتوان فيلم، عكس و صوت نيز فرستاد. توييتر در سال 2006 از سوي جك دورسي ايجاد شده و آغاز به كار كرد. يكي از ويژگيهاي توييتر محدود بودن به تايپ تنها 280 كاراكتر است. اين ويژگي به قدري نو بود كه به سرعت در بين كاربران اينترنت به محبوبيت رسيد. اين شبكه در 3 ماهه دوم سال 2017 ميلادي حدود 326 ميليون كاربرداشته و در هر يك ساعت 69ميليون ويدئو از طرف كاربران روي توييتر آپلود ميشده است. البته اين شبكه اجتماعي در ايران فيلتر است. توييتر حدود 85 درصد درآمدش را از تبليغات به دست ميآورد. درآمد تبليغاتي توييتر در سه ماهه دوم سال گذشته، 503 ميليون دلار بود كه نسبت به مدت مشابه در سال 2016 چهار درصد كاهش داشت. توييتر از توييتهاي تبليغاتي، حسابهاي تبليغاتي و ترند تبليغاتي استفاده ميكند.
اين شركت توييت تبليغاتي را به بازاريابان ميفروشد، سپس در فيدهاي توييتر كاربران ظاهر ميشود. اين شركت با استفاده از يك الگوريتم، فرصتهاي تبليغات متناسب را ايجاد ميكند تا مطمئن شود توييتهاي تبليغاتي آن را به زمان بنديهاي كاربران مناسب ميرسانند. با وجود درآمد تبليغاتي، درآمد توييتر از طريق صدور مجوز پول 22 درصد افزايش يافته است. توييتر چهار شركت زيرمجموعه دارد كه آنها به تمامي توييتها دسترسي مستقيم دارند. هر شركت الگوريتمي براي داده كاوي را توسعه داده است كه ميزان پاسخ مصرفكننده به همه چيز اعم از برندها، فيلمها و غيره را اندازهگيري ميكند.
6. وايبر
وايبر يكي ديگر از پيامرسانهاي نام آشنا در بين كاربران ايراني است كه در دوم دسامبر 2010 ابتدا براي آيفون، براي رقابت مستقيم با اسكايپ ارائه شد. به گفته وزير ارشاد دولت يازدهم، در بهمن 1393، وايبر بيش از 10 ميليون كاربر ايراني داشت. با اين حال، با ترويج تلگرام در ايران، اين بازار را از دست داد. در اين اپليكيشن، علاوه بر پيامرساني متني، كاربران ميتوانند به تبادل تصاوير، ويدئو و پيامهاي رسانهاي بپردازند. در 14 فوريه 2014 وايبر از سوي شركت چندمليتي ژاپني راكوتن به قيمت 900ميليون دلار خريداري شد. تاكنون آمار مشخصي از درآمدزايي وايبر گزارش نشده، با اين حال برآورد شده منابع درآمدي وايبر از طريق Viber out (امكان تماس با افرادي كه برنامه وايبر را ندارند)، استيكرها، بازي و نرم افزار خدمات تلفني بينالمللي (بهصورت ناشناس) است. به گزارش مالك اين پيامرسان، وايبر در سال 2013 بيش از 1.5 ميليون دلار درآمد كسب كرده است.
7. اسنپ
اسنپ (نام قديم آن اسنپ چت بود) يك اپليكيشن موبايلي است كه كاربران با استفاده از آن ميتوانند تصوير و ويدئو را كه به آن اسنپ ميگويند، به ليستي از مخاطبان خود ارسال كنند. كاربران همچنين ميتوانند براي مشاهده تصاوير و ويدئوها، محدوديت زماني قرار دهند كه پس از به پايان رسيدن آن، اين تصاوير از ديد دريافتكنندگان مخفي و از سرورهاي اسنپ نيز حذف ميشوند. مردم در طول روز 8 ميليارد ويدئو از طريق اسنپچت تماشا ميكنند. اپليكيشن اسنپ روزانه بيش از 100ميليون كاربر دارد كه بهطور ميانگين 25 تا 30دقيقه از وقت خود را بهطور روزانه صرف اين اپليكيشن ميكنند. همين ويژگي باعث شد فيسبوك براي خريد اين اپليكيشن، 3 ميليارد دلار پيشنهاد دهد. گزارش بلومبرگ نشان ميدهد 150ميليون كاربر روزانه اسنپ، در مقايسه با شايد 140 ميليون كاربر توييتر، حاكي از برآورد ارزش 20 تا 25 ميليارد دلار ارزش براي اسنپ بوده كه بهطور قابل توجهي بيش از حد ارزش بازار توييتر است.
شركت تحقيقاتي eMarketer برآورد كرده اسنپ از تبليغات 149.8 ميليون دلار درآمد در سال 2016 ايجاد كرده است. همچنين پيشبيني كرده اين رقم در سال 2017 افزايش چشمگير حداقل 348 ميليون دلاري خواهد داشت. مدل كسب و كار اسنپ منحصر به فرد است، اين شركت ميداند كه كاربران چه ميخواهند و چگونه از طريق آن كسب درآمد كنند. با اين حال، منبع درآمد اصلي اسنپ تبليغات است. با اين حال، برخلاف مدل كسبوكار توييتر، اين شركت هرگونه اطلاعات كاربران خود را نميفروشد. از استراتژي جالب اسنپ براي افزايش تبليغات ميتوان به ايجاد لنزها با استفاده از واقعيت افزوده براي تغيير چهره و صدا، افزودن فيلترهاي تصويري، همكاري با شركت شازم اشاره كرد.
8. لاين
لاين، يك نرمافزار كاربردي پيامرسان فوري با امكاناتي مانند تبادل پيامهاي متني، عكس، ويدئو و موسيقي، برقراري تماس صوتي و تصويري از طريق بسترهاي اينترنتي است. لاين در سال 2011 در ژاپن راهاندازي شد و ظرف دو سال به بزرگترين شبكه اجتماعي ژاپني بدل شد. بهطوري كه در نوامبر2013 تعداد كاربران آن در سطح جهاني به مرز 300ميليون نفر رسيد كه از اين تعداد 50 ميليون آن را ژاپنيها تشكيل ميدادند. البته لاين در همان ابتداي ورود به بازار ايران، مورد استقبال كاربران ايراني قرار گرفت با اين حال نتوانست اقبالي مانند تلگرام، اينستاگرام يا واتساپ داشته باشد. عمده منابع درآمدي پيامرسان لاين از طريق تبليغات، استيكر و بازي است. در سه ماه اول سال 2017، درآمد اين برنامه پيامرسان ژاپني بالغ بر 38ميليارد و 916ميليون ين برآورد شد كه بخش عمده يعني حدود 36 درصد آن بخش تبليغات در اپليكيشن لاين و 27 درصد از طريق بازي بود. درآمد اين پيامرسان از بخش فروش استيكر 8 ميليارد ين و از تبليغات در وبسايت 2.6ميليارد ين بود.
9- تلگرام
تلگرام شناختهشدهترين و محبوبترين پيامرسان فوري در بين كاربران ايراني است؛ بهطوريكه با وجود اينكه اين اپليكيشن طرفدار قابل توجهي در جهان ندارد، نصف جمعيت ايران از كاربران آن هستند. تلگرام نه تنها وسيله ارتباطي براي ايرانيان بود، بلكه قابليت آن باعث شده بود بسترساز بيش از حدود 9هزار كسبوكار رسمي شود. با اين حال، اين اپليكيشن نزديك به 10روز است كه از دسترس كاربران ايراني خارج شده است. تلگرام در سال 2013 تاسيس شد كه علاوه بر امكان ارسال پيام متني، صوتي، تصويري، فايلهاي كامپيوتري، برقراري تماس، قابليتهاي ايجاد گروه، كانال و راهاندازي روبات را دارد كه همين امر آن را تا حدودي از رقباي خود متمايز ميكند. در مارس 2014، اين برنامه 35 ميليون كاربر ماهانه و 15 ميليون كاربر روزانه داشت و 8 ميليارد پيام در ماه ايجاد كرد. اين رقم در سال 2015، به 62ميليون كاربر فعال و 12 ميليارد پيام در ماه رسيد. در سپتامبر سال 2015، سامسونگ برنامه Socializer Messenger خود را روي تلگرام، يك پروژه منبع باز براي توسعه دهندگان، تاسيس كرد.
همچنين پس از ممنوعيت واتساپ در برزيل در دسامبر 2015، 1.5 ميليون كاربر تلگرام را دانلود كردند. همه اين اتفاقات در حالي بوده كه تاكنون هيچگونه خدمات پولي روي اين اپليكيشن تعريف نشده و بهطور كامل رايگان بوده و مدل درآمد آن در حال حاضر بر اساس كمكهاي مالي است. به گفته مديرعامل تلگرام، اين برنامه يك پروژه غير تجاري است. اين در حالي بوده كه تلگرام مدعي شده اطلاعات كاربران را جمعآوري نميكند. پاول دوروف اخيرا گفته بود كه از سيليكون ولي خريداراني به او پيشنهاد 3 تا 5 ميليارد دلار را براي تلگرام دادهاند؛ اما وي حاضر به فروش آن نيست و فعلا هزينههاي آن با سخاوت مردم بهصورت كمكهاي بلاعوض تامين ميشود. به گفته دوروف، فعلا تلگرام به اندازه كافي پول دارد و اگر نياز به پول داشته باشد آن را اعلام ميكند.
*منبع: روزنامه دنياي اقتصاد؛ 1396،10،19
**گروه اطلاع رساني**1699**2002**انتشاردهنده: فاطمه قنادقرصي
تهران- ايرنا- روزنامه دنياي اقتصاد در بررسي تامين مالي واتساپ، ويچت و تلگرام، نوشت: «دنياي اقتصاد» محل تامين منابع 9 پيامرسان و اپليكيشن محبوب را بررسي كرد. گزارشها نشان ميدهد عمده اين اپليكيشنها از محل آبونمان، تبليغات، استيكر و آناليز بيگ ديتا تامين مالي ميشوند.