تشنگی دشت های خراسان شمالی در زمستان

به گزارش ایرنا، میانگین میزان بارندگی در سال آبی جاری 26 میلیمتر اعلام شده كه این وضعیت كاهش شدید بارندگی، كاهش روان آب ها و در نتیجه كاهش حجم آب ذخیره شده در پشت سدهای استان را به دنبال داشته است.
براساس آمارهای موجود، 90 درصد آب استحصالی استان در بخش كشاورزی مصرف می شود و در بخش های شرب و صنعت نیز هریك به ترتیب 8 و 2 درصد كل منابع آب قابل بهره برداری مصرف می شود.
سالانه 344 هزار هكتار از اراضی این استان 28 هزار كیلومتر مربعی به كشت محصولات زراعی و باغی اختصاص می یابد كه بخش عمده ای این اراضی كشت دیم است.
رییس پیش بینی اداره كل هواشناسی خراسان شمالی در گفت و گو با ایرنا با اشاره به كاهش 56 درصدی بارندگی هااستان در مقایسه با دوره آماری بلند مدت اظهار كرد: میانگین بارندگی استان در پاییز پارسال 33 درصد بود كه این میزان در پاییز امسال 24.6 درصد ثبت شده است.
مهری هاشمی دوین گفت: میانگین بارندگی در پاییز 96 در بجنورد 26.2 درصد، اسفراین 10.4 درصد، آشخانه 33 درصد، جاجرم 11.9 درصد، شیروان 23 درصد، فاروج 16.5 درصد و راز 51.3 درصد بوده است.
وی افزود: در سال جاری این استان 28 هزار كیلومتر مربعی شمال شرق كشور در زمره 3 استان اول از لحاظ خشكسالی شدید تا بسیار شدید قرار گرفته است.
با كاهش بارندگی ها طی چند سال اخیر منابع آب طبیعی مانند آب رودخانه ها، چشمه ها، قنوات و ... رو به اتمام و خشكی هستند و بحران كم آبی تبدیل به یكی از نگرانی های مردم در استان خراسان شمالی شده است.
خطر كم آبی در حالی مطرح می شود كه بحران كمبود آب چند سالی است تمامی نقاط جهان را تهدید می كند و مسئولان را به اتخاذ تصمیمات جدی در این رابطه وا داشته است چرا كه طی سال‌های گذشته به‌ واسطه كاهش بارش و وقوع خشكسالی بسیاری از چاه‌های آب استان و چشمه‌ها و قنات‌ها خشك‌شده است.
هرروز بر ابعاد و مشكلات ناشی از خشكسالی افزوده می‌شود، افت شدید منابع آب‌های زیرزمینی، مهاجرت روستاییان به شهرها و خالی شدن روستاها از سكنه و كاهش تولید محصولات كشاورزی و دامی و تأمین آب شرب ازجمله تبعات كمبود آب در استانی است كه طبق برنامه توسعه مهم‌ترین محور توسعه آن كشاورزی است.
كاهش نزولات جوی در خراسان شمالی موجب شده كه هر روز در جای جای این خطه از كشورمان نماز طلب باران اقامه شود.
براساس آمارهای شركت آب منطقه ای خراسان شمالی: هم اكنون در استان سه هزار حلقه چاه غیر مجاز و 2 هزار و 943 حلقه چاه مجاز وجود دارد.
براساس این آمارها حجم تخلیه آب از مخازن زیرزمینی 593 میلیون مترمكعب آب است در حالیكه سهم آب زیرزمینی از منابع آب تجدید پذیر530 میلیون مترمكعب است.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد كشاورزی خراسان شمالی گفت: هم اكنون 65 درصد منابع آبی خراسان شمالی از آب های سطح تامین می شود كه متسقیما تحت تاثیر بارندگی مقطعی قرار می گیرد.
محمدجواد تشكری در گفت و گو با ایرنا با اشاره به كاهش بارندگی های اظهار كرد: از دهه 80 خشكسالی در استان شروع شده كه 10 سال گذشته میانگین بارندگی در این استان 285 میلی متر و هم اكنون 245 میلی متر است.
وی گفت: 40 درصد منابع آب های تجدید پذیر در استان خراسان شمالی كاهش پیدا كرده است.
تشكری با اشاره به كاهش منابع آب و چالش اساسی در بحث آب افزود: حجم زیاد آب در بخش كشاورزی استفاده می شود كه مصرف كنندگان باید در مصرف آب مدیریت داشته و بهره وری آب را به حداكثر برسانند.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد كشاورزی خراسان شمالی گفت: در تولید محصول هم باید روش های آبیاری را عوض كرد كه در این استان تاكنون 23 هزار هكتار آبیاری نوین اجرا شده است كه قابلیت توسعه تا 50 تا 60 هزار هكتار دارد.
تشكری با اشاره به اینكه در این دولت در بحث سیستم های نوین آبیاری اقدامات خوبی صورت گرفته است افزود: در روش های قدیمی راندمان آبیاری 30 یا 40 درصد بود كه با اجرای سیستم های جدید نوین آبیاری تحت فشار راندمان آب به 70 تا 90 درصد هم خواهد رسید.
وی با بیان اینكه باید مكانیزاسیون را توسعه و راندمان مصرف آب به صورت غیر مستقیم بالا برود گفت: با توجه به خشكسالی و تبعات ناشی از آن برای جلوگیری از هر گونه خسارت باید برخی از كشت ها را به فصل پاییز تغییر داد از سویی توسعه باغات در اراضی شیب دار، انتقال كشت های فضای باز به فضای گلخانه ای و تغییر كشت و خارج شدن از حالت سنتی باید انجام شود.
مدیرعامل شركت آب منطقه ای خراسان شمالی گفت: به علت كاهش شدید میزان ذخیره سدهای استان، شماری از كشاورزان كشت پاییزه امسال را بدون استفاده از آب سدها و خشكه كاری انجام داند.
سیدابراهیمی علوی در گفت و گو با ایرنا اظهار كرد: اكنون سد بارزو، بیدواز و چری شرایط نامناسب دارند و متاثر از خشكسالی و كاهش بارندگی، پاییز امسال از محل این سدها آب در اختیار كشاورزان قرار نگرفته است.
وی گفت: در سال آبی جاری (از ابتدای مهر ماه تاكنون) تنها یك میلیون و 980 هزار مترمكعب آب از سدهای استان در اختیار برخی كشاورزان قرار گرفته است.
علوی افزود: از ابتدای فروردین ماه تاكنون 38 میلیون و 610 هزار مترمكعب آب از سدهای استان به كشاورزان تحویل داده شده است.

* ظرفیت خالی 74.3 درصد سدهای استان
مدیرعامل شركت آب منطقه ای خراسان شمالی با بیان اینكه هم اكنون به علت كاهش چشمگیر بارندگی ، 74.3 درصد از ظرفیت سدهای استان خالی است.
وی گفت: سال گذشته سدهای استان 67.97 میلیون مترمكعب آب در مخزن خود ذخیره داشتند كه این رقم امسال 14.6 درصد كاهش یافته است.
علوی با بیان اینكه اكنون تنها 58 میلیون مترمكعب آب در مخزن سدهای استان ذخیره است افزود: سدهای استان در مجموع توان ذخیره 226 میلیون مترمكعب آب را دارند.
وی با اشاره به اینكه بیشترین حجم منابع آبی سدهای استان مربوط به سد شیرین دره است به طوری كه 46 میلیون مترمكعب آب در پشت این سد ذخیره است.
گفت: سایر سدهای استان نیز تنها 12 میلیون مترمكعب ذخیره دارند.
در خراسان شمالی تاكنون هفت سد شامل بیدواز، چری، غلامان، شیرین دره، شورك، بارزو و گلول تكمیل و به بهره برداری رسیده اند.
مدیرعامل شركت آب منطقه ای خراسان شمالی با بیان اینكه خشكسالی و كاهش بارندگی میزان ذخایر آب های زیرزمینی را نیز كاهش داده است گفت: امسال دشت صفی آباد در شهرستان اسفراین نیز به دشت های ممنوعه بحرانی استان افزوده شده است.
وی تصریح كرد: از 11 دشت استان، چهار دشت ممنوعه بحرانی است كه این دشت ها شامل دشت شیروان-فاروج، دشت اسفراین، دشت جاجرم و دشت صفی آباد است.
وی افزود: چهار دشت استان نیز ممنوعه است كه شامل دشت های بجنورد، سملقان، شوقان و رباط است و تنها سه دشت شامل دشت های غلامان، مانه و قوری میدان دشت آزاد هستند.
به گفته علوی، دشت ممنوعه بحرانی دشت هایی هستند كه اثرات و تبعات كاهش آب زیر زمینی به صورت نشست زمین و یا تغییر كیفیت آب نمود پیدا كرده است و بر این اساس برداشت آب از منابع زیر زمینی این دشت ها بشدت محدود شده است.
وی افزود: امسال تاكنون گزارشی از نشست زمین به دست نرسیده است اما در سال های گذشته خشك سالی ها سبب نشست زمین در دشت سملقان شده است.
وی گفت: این نشست ها در زمین های كشاورزی منطقه قاضی رخ داده است.
مدیرعامل شركت آب منطقه ای خراسان شمالی گفت: بر اساس اطلاعات استخراج شده از ایستگاه های این شركت، در سال آبی جاری تنها 29.9 میلی متر در استان به ثبت رسیده است این در حالی است كه در مدت مشابه سال گذشته 46.5 میلی متر و در دراز مدت 63.2 میلی متر بارندگی در استان گزارش شده بود.
وی افزود: براساس اطلاعات استخراج شده از ایستگاه های این شركت میزان بارندگی در سال آبی جاری در مقایسه با مدت مشابه پارسال 35.6 درصد و در مقایسه با دوره آماری بلند مدت 52.6 درصد كاهش داشته است.
علوی اظهار كرد: در این مدت كمترین بارش ها در ایستگاه جاجرم با 5.5 میلی متر و بیشترین آن در ایستگاه آیرقایه با 71 میلی متر به ثبت رسیده است.
به گفته وی كاهش بارندگی ها سبب شده است تا میزان آبدهی رودخانه ها، میزان ورودی رودها به سدها و نیز سطح منابع آبی زیرزمینی در استان كاهش یابد.
مدیرعامل شركت آب منطقه ای خراسان شمالی با بیان اینكه پراكندگی بارش ها نیز مناسب نبوده است گفت: 70 تا 80 درصد از آب حاصل از بارندگی ها تبخیر می شود و امسال گرمای هوا نیز سبب شده تا میزان تبخیر بیشتر شود.
82 هزار بهره بردار در بخش كشاورزی خراسان شمالی فعالیت دارند.
7186/6042 گزارش از: فاطمه مقدسی باجگیران** انتشار دهنده: سید حسین قدسی