خوب و بد كسب و كارِ مجازی

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، افزایش استفاده از شبكه های اجتماعی میان ایرانیان به ویژه در یك دهه اخیر ضمن متحول ساختن روابط اجتماعی، شیوه تبلیغات و بازاریابی كسب و كارهای متوسط و خرد را دگرگون ساخته است.
قابلیت هایی كه شبكه های اجتماعی به ویژه تلگرام و اینستاگرام برای كاربران خود فراهم می سازند، به محبوبیت این دو نرم افزار میان ایرانیان افزوده است و در كنار استفاده از قابلیت ارتباطی و سرگرمی آن ها را به بازارهای كوچكی برای عرضه كالاها و خدمات مبدل ساخته است.
بر پایه آمار مركز ملی فضای مجازی كشور، 588 هزار شغل ایرانی در فضای مجازی مشغول كسب و كار هستند كه این رقم تا سه سال آینده به بیش از 800 هزار شغل خواهد رسید. این مركز همچنین 96 مانع كسب وكارهای نوپا را در كشور را شناسایی كرده است.
در این زمینه «عادل طالبی» عضو هیات مدیره انجمن صنفی كسب و كارهای اینترنتی در گفت وگو با پژوهشگر ایرنا، به اثرات فضای مجازی بر فضای كسب و كار پرداخت.

** دسترسی آسان و مستقیم، ویژگی اصلی فضای مجازی
سهولت در برقراری ارتباط مستقیم و بدون واسطه با مشتری مهمترین ویژگی كسب و كار در فضای مجازی است. بسیاری از ارائه دهندگان خدمات و فروشندگان كالا با ایجاد صفحه و كانال هایی در فضای تلگرام و اینستاگرام اقدام به فروش خدمات خود كرده و از این راه درآمد بالایی را كسب می كند.
در این زمینه طالبی حوزه كسب و كار را به دو بخش كسب وكارهای بزرگ و متوسط یا كوچك تقسیم كرد و گفت: حدود 90 درصد از كسب و كارها در حوزه كسب و كار كوچك جای می گیرد حتی در كشوری مانند آلمان شركت هایی مانند «بنز» و «بی ام و» جزو این گروه از مشاغل هستند.
در ایران آمار دقیقی وجود ندارد اما به نظر می رسد بین 93 تا 97 درصد كسب و كارها كوچك و خرد هستند.
وی افزود: این در حالی است كه رسانه های جمعی و بزرگ مانند رادیو و تلویزیون جزو ابزارهای گران قیمت برای بازاریابی و تبلیغات به شمار می روند كه تنها كسب و كارهای بزرگ امكان استفاده از آن ها را دارند.
از این رو، به دلیل كاهش هزینه در فضای مجازی و امكان سهولت در برقراری ارتباط بدون واسطه با مشتریان، كسب و كارهای كوچك یا حتی خانگی به سمت این فضا حركت می كنند و بدون نصب نرم افزارهایی مانند «سی آر ام» با همین شبكه های اجتماعی با مشتریان خود ارتباط پیدا كرده و به صورت مستقیم بازاریابی می كنند. به همین دلیل فضای مجازی و اینترنت برای مشاغل خرد بسیار با اهمیت است.
به گفته طالبی ، شرایط این امكان را ایجاد كرده كه به كسانی كه تا پیش از این دسترسی نداشتیم به راحتی با یك جست و جوی ساده در شبكه های اجتماعی یا گوگل دست یابیم.

** رقابت تنگانگ كسب و كار در فضای سنتی و مجازی
خرید از یك كانال تلگرامی یا سایتی مطمئن و تحویل كالا و خدمات در منزل به دلیل سهولت دسترسی و فرار از ترافیك و شلوغی شهر برای كاربران فضای مجازی جذاب است.
همین مساله باعث ترغیب افراد به خرید اینترنتی و در برابر رشد سایت های خرید اینترنتی مطمئن در یكی دو سال اخیر شده است. به گونه ای كه حتی مغازه دارانی كه به شیوه ای سنتی و مرسوم فعالیت می كنند نیز با ساخت كانال و صفحه های مجازی سعی می كنند جایی برای خود در این فضا باز كرده و نظر مشتریان را جلب كنند. پرسشی كه مطرح می شود، این است كه آیا گسترش چتر اینترنت بر فضای كسب و كار، باعث آسیب به كسب و كارهای مرسوم یا سنتی خواهد شد؟ كدام یك به سود اقتصاد كشور خواهد بود؟
در این باره طالبی معتقد است: كسب و كارها از نگاهی دیگر به دو بخش دیجیتال و غیردیجیتال تقسیم می شوند. كسب و كارهای دیجیتالی به آن بخشی اطلاق می شود كه خدمات در فضای دیجیتال صورت می گیرد مانند برخی نرم افزارهای خدماتی فعال در زمان حاضر
نوعی از مشاغل كه تا 20 سال پیش وجود نداشتند. كسی گمان نمی كرد كه هر روز می تواند بدون طی مسیر از شهرهای مختلف خرید انجام دهد یا با نرم افزاری تاكسی را خبر كرده و مسیر خود را روی آن مشخص كند.
وی افزود: اكنون كسب و كارهای مرسوم هم در كنار مشاغل وابسته به فضای دیجیتال مشغول به فعالیت شده اند. اما باید توجه كنند كه فردی در این فضا موفق خواهد بود كه از فرصت استفاده كرده و سریع تر وارد فضا شود. افراد باهوش و مطلع این قدرت را دارند كه مشتریان بیشتری را به سمت خود بكشند.
این كارشناس فضای مجازی، آسیب جدی رشد كسب و كارهای دیجیتال را از بین رفتن كسب و كارهای سنتی عنوان كرد.
وی گفت: به ازای چند خرید و فروش اینترنتی مغازه ای در خیابان بسته می شود. به مرور زمان افرادی كه در این فضا حضور دارند قدرت گرفته و افراد دور از فضای مجازی به كناره ای رانده و از صحنه خارج می شوند.
هزینه های هنگفت خرید، اجازه و مالیات محل كسب نیزعامل دیگری است كه باعث گرایش صاحبان مشاغل خرد و متوسط به شبكه های اجتماعی و اینترنت می شود. اما آیا این درست است كه به همین دلیل از ورود فناوری كه سهولت را نیز به همراه می آورد، جلوگیری كرد؟ آیا باید برای حفظ شغل درشكه چی، از ورود خودرو به كشور جلوگیری می شد؟ تنها راهكار این است كه با ساماندهی فضای كسب و كار، مشاغل سنتی نیز حفظ شوند. برای نمونه در كشورهای آمریكایی و اروپایی محدودیت هایی برای كسب و كارهای اینترنتی درنظرمی گیرند تا به خرده فروشان آسیبی نرسد. سیاستگذاران باید به چنین مسائلی توجه كنند.

** چالش های كسب و كار مجازی چیست؟
از نگاه این كارشناس كسب و كار اینترنتی، نبود ثبات در تصمیم گیری، سیاست گذاری و قانونگذاری ها عمده ترین چالش پیش روی كسب و كار دیجیتال در ایران است. بسیاری از تصمیمات مانند آنچه چندی پیش در مورد فیلترینگ شاهد بودیم لحظه ای و یك شبه گرفته می شود. صاحب شغلی كه به واسطه كانال تلگرامی با مشتریان خود ارتباط داشته و حتی سفارش هایی گرفته، به یك باره روز بعد متوجه می شود كه تنها راه ارتباطی اش با مشتری قطع شده است. اینگونه تصمیمات آسیب های بزرگی به این بخش می زند.
وی افزود: عدم ثبات در تصمیم گیری منجر به افزایش ریسك می شود. از سویی دیگر نبود آگاهی و تخصص لازم برای فعالیت در این فضا گاهی اوقات به شكست یا سودجویی هایی منجر می شود. احساسی رفتار كردن در فضای كسب و كار دیجیتال هم نوعی از آسیب است كه افراد پیش از ورود باید از آن دوری كنند.
آگاهی اندك كاربران در استفاده از شبكه های اجتماعی به دلیل تازه و ناشناخته بودن فضا از دیگر مشكلاتی است كه در برخی مواقع باعث سودجویی های مالی و اخلاقی بسیاری از مشتریان شده و منجر به تشكیل پرونده های قضایی و انتظامی می شود.
به گفته كارشناسان، راهكار مقابله با این معضل ارتقای فرهنگ و آموزش استفاده از فضای مجازی میان خانواده ها و فرزندان است. ارتباط موازی دستگاه های مختلف با كسب وكارهای نوپا، اعمال سلایق مختلف، تداخل با كسب و كارهای سنتی و تخطی از قانون نیز دیگر چالش های موجود در فضای كسب وكار نوین به شمار می رود كه مركز ملی فضای مجازی برای رفع این چالش ها به دنبال تدوین سندی جامع جهت اشتغالزایی در فضای مجازی است.

پژوهشم** 9283**1601**خبرنگار: فرشته ذبیحیان** انتشار: شهناز حسنی
ایرنا پژوهش، كانالی برای انعكاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearchهمراه شوید