عشایرنشینی با طعم زندگی مدرن

به گزارش ایرنا، انسان در طول تاریخ تاكنون سه نظام اجتماعی كوچ نشینی، روستانشینی و شهرنشینی را با شرایط اقتصادی،فرهنگی و سیاسی گوناگون تجربه كرده كه به سبب توانایی محدود نظام قبلی در رفع نیازهای بشر، نظام اجتماعی جدید پا گرفته است.
در حال حاضر زندگی عشایری و شیوه كوچ نشینی به عنوان اولین نظام اجتماعی جامعه بشری در تمامی ابعاد اقتصادی و اجتماعی خود با افول روبه رو شده است.
از سوی برنامه ریـزان و متخصصان با هدف ارتقای كیفیت این شیوه از زندگی راهبردهای گوناگونی ارائه شده كه طرح اسكان عشایر از جمله راهبردهایی است كه از قرن بیستم تاكنون در ایـن زمینـه ارائه و بـه مرحله اجرا درآمده است.
اسكان عشایر، یكجانشین شدن عشایری است كه در حال كوچ فصلی، از محلی به محل دیگر برای امرار معاش در تكاپو هستند.
اسكان گروه های عشایری راهبرد پذیرفته شده جهانی برای حل مشكلات عشایر است.
اسكان عشایر از جمله طرح هایی است كه قبل و بعد از انقلاب اسلامی در ایران به اجرا در آمده و در هر دوره حساسیت هایی به همراه داشته است.
فروپاشـی سـاختار و نظام های ایلی ناشی از علل اجتماعی و سیاسی در دهه های اخیر ، تخریب و كاهش روزافزون مراتع در سطح كشور از لحاظ كمی و كیفی، برخوردارنبودن بسیاری از كودكان و جوانـان عشایر از مزایـای آمـوزش و پــرورش مناسب به دلیل ماهیت زنـدگی متحرك، فقـدان برخـورداری از امكانات بهداشتی و درمانی، تجاوز جامعـه شهرنشین و روستانشین به ایل راهها و مسیرهای كوچ سنتی عشایر و در تنگنا قرار گرفتن آنها به هنگـام كـوچ، آسیب پذیری شیوه زندگی كوچ نشینی در مقابل حوادث و بلایای طبیعی، مقرون به صرفه نبودن شیوه دامداری به روش سنتی و مبتنی بر كوچ ، علاقه نداشتن جوانان عشایر بـه ادامه
زندگی كوچ نشینی اسكان عشایر را اجتناب ناپذیر كرده است.
بحث اسكان عشایر از زمان پهلوی اول /رضاخان /به دلایل سیاسی و امنیتی و برای سركوب آنان و در دوران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی برای خدمات رسانی بهتر و بالابردن سطح زندگی آن ها اجرا شده است.
از سال 1371طرح اسكان عشایر به صـورتی جدی مطرح شد به طوری كـه از برنامه دوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ( 1378-1374) بـا ورود در برنامه های كشور، دارای هدف، سیاست و برنامه های اجرایی شد.
از زمان اجرای برنامه دوم توسعه تاكنون اسكان عشایر به صورت مهمترین سیاست ساماندهی جامعه عشایری در نظر گرفته شده و حجم عمده اعتبارات عشایری كشور در همین راستا هزینه گردیده است.
در استان كهگیلویه و بویراحمد نیز مثل سایر نقاط كشور طرح اسكان عشایر به شكل اجباری از زمان اجرای طـرح رضـاخانی تخته قاپو كردن عشایر شروع شد و تاكنون نیز بـا این تفاوت كه اسكان عشایر در حال حاضر با رضایت خود عشایر و به شكل برنامه ریزی شده صورت می گیرد،ادامه دارد.
در حالی كه در برخی مناطق عشایری استان ، كمبود آب آشامیدنی انسان و دام ، نبود جاده دسترسی مناسب و كمبود امكانات بهداشتی زندگی عشایر را با دشواری روبه رو كرده است اما در كانون های اسكان عشایر، دامپروری به شكل نیمه صنعتی، كشاورزی و باغداری با آبیاری نوین، پرورش طیور و صنایع دستی باعث رونق كسب و كار این قشر شده است.
اكنون عشایر در كنار پرورش دام صدها هكتار باغ دارند كه علاوه بر درآمد زایی بالا ،زیبایی های خاصی به مناطق اسكان بخشیده است.
كانون های اسكان عشایر در منطقه گرمسیری گچساران در جنوب استان حدود 350خانوار جمعیت دارد و بررسی ها نشان می دهد كه فرد بیكار به ندرت در این مناطق پیدا می شود.
در این كانون ها ،بانوان ضمن كمك به مردان در امر دامپروری در تولید صنایع دستی نقش مهمی ایفا می كنند .

** افزایش چشمگیر درآمد عشایر
علی پناهپوری یكی از عشایر منطقه كلاغ نشین گچساران می گوید: تا قبل از اجرای طرح دائم اسكان یك خانوار عشایری در تمام عمر خود دارایی اش به 100 دام سبك می رسید اما اكنون ضمن اینكه خانه ایمنی در كنار باغ و گله خود گوسفند دارد سالیانه 2 میلیارد ریال هم درآمد دارد.
وی كه تجربه 50 سال زندگی عشایری دارد از مسئولان برای ساماندهی و اسكان عشایر قدردانی كرد و افزود: ایجاد زیرساخت های زندگی از جمله آب و برق ،گاز و سایر خدمات باعث ایجاد زندگی خوبی برای مردم این منطفه شده است.
یك بانوی جوان هم گفت: سالیانه تا 70 میلیون ریال از طریق بافت گلیم و پرورش مرغ محلی در منطقه اسكان عشایری درآمد دارد.
مریم كریمی افزود: استقلال مالی همیشه برایم رویایی بود كه اكنون محقق شده است.
یك جوان منطقه عشایری پاكوه با اشاره به مشكلات كم آبی در مناطق عشایری از سویی و بیكاری به عنوان مشكل جوامع شهری گفت: در این منطقه اسكان عشایری تقریبا هیچ فرد بیكاری وجود ندارد و وضعیت معیشتی و رفاه مردم خوب است.
محمد رضا حسنی افزود: لالایی خوانی زنان، نی نوازی مردان، غذاهای محلی سالم، هوای مطبوع با پوششی محلی رنگارنگ جلوه هایی از زیبایی های زندگی عشایر در این منطقه است كه با رضایت خود اسكان یافته اند.

** تاریخچه اسكان عشایر در گچساران
مدیركل امور عشایر كهگیلویه و بویراحمد گفت: طرح مطالعاتی سه كانون عشایری گچساران در سال 1383 شروع و در سال 1393 به بهره برداری رسید.
مجید علی پور افزود: هم اكنون 350 خانوار عشایری در مناطق پاكوه، كلاغ نشین و پشتكوه در این شهرستان اسكان داده شده اند.

**زیرساخت های ایجاد شده در كانون های اسكان عشایر
وی ابراز داشت: احداث 700 هكتار باغ مركبات با سیستم های آبیاری نوین،2 تعاونی خرد محلی برای صنایع دستی،دامپروری نیمه صنعتی نظیر گاو شیرده،زیرساخت های آب ، برق، گاز و ایجاد معابر در این مناطق انجام شده است.
مجید علی پور افزود: طرح مطالعاتی پنج منطقه اسكان عشایری در گچساران هم اجرا شده است.
وی بیان كرد: مجوز تخصیص آب این طرح ها دریافت شده و آماده شروع عملیات اجرایی این طرح ها در صورت تخصیص اعتبار هستیم.
علی پور تصریح كرد:برای اجرای این تعداد كانون توسعه عشایری 260 میلیارد ریال اعتبار نیاز است.
شهرستان 124 هزار نفری گچساران در جنوب كهگیلویه و بویراحمد یكهزار 860 هزار خانوار عشایری دارد.

** اجرای 48 طرح مطالعاتی توسعه اسكان در كهگیلویه و بویراحمد
معاون اداره كل امور عشایر كهگیلویه و بویراحمد با اشاره به اینكه مطالعات اسكان دائم عشایر در 48نقطه عشایری این استان انجام شده است ،گفت: اجرای این طرح ها در انتظار تامین اعتبار است
طرح اسكان عشایر كهگیلویه و بویراحمد در سال 1372 آغاز شد.
بهمن آزادی افزود: تبدیل دام سنتی به نیمه صنعتی ، تولید و توسعه چند منظوره صنایع دستی، مشاغل خانگی و كارگاه های تولیدی از زیرساخت های مورد نیاز برای اجرای طرح اسكان دایم عشایر است.
آزادی گفت: مناطق عشایری شوش در باشت،مورمیری،گرگو و مور زرد در بویراحمد، طسوج در چرام و اندرود،آبریز و سه گدار در كهگیلویه از مناطقی در استان است كه طرح مطالعاتی اسكان دائم عشایر در آنها صورت گرفته است.
آزادی اظهار كرد: تاكنون بیش از یكهزار و 800 خانوار عشایری كهگیلویه و بویراحمد در 13 كانون اسكان دائم داده شده اند.
وی بیان كرد: طرح های اسكان دائم عشایر كهگیلویه و بویراحمد با درخواست جامعه عشایری و با هدف ایجاد زیرساخت هایی شامل زمینه اشتغال كشاورزی، دامپروری صنعتی، دوره های آموزشی مهارت های علمی و پرداخت تسهیلات اشتغالزایی اجرا می شود.
كلاغ نشین ،علی آباد یاحكیم قشقایی، پشت كوه باشت، منصورآباد دشت روم، كلاچوی دهدشت و تلخ دان دشت روم جزو كانون های الگویی برتر كشور در زمینه اسكان عشایر هستند.
وی بیان كرد: از سال 1393 پنج كانون توسعه و ساماندهی عشایری در مناطق مور زرد زیلایی،طسوج، پشت كوه ، حبیب آباد شیبانی و گرگو در كهگیلویه و بویراحمد ایجاد شده است.
آزادی گفت:هم اكنون شهرك اسكان عشایر آبگندی گچساران با 35درصد پیشرفت فیزیكی در حال اجراست.
وی ابراز داشت: جامعه عشایری كهگیلویه و بویراحمد 35 درصد صنایع دستی شامل 10هزار متر مربع انواع گبه، جاجیم، قالی، گلیم و فرش این استان را تولید می كند.

** پرداخت تسهیلات برای بهره وری از شیوه های نوین دامپروری
مدیركل امور عشایر كهگیلویه و بویراحمد گفت: 100میلیارد ریال تسهیلات كم بهره در سال های 1395 و 1396 به عشایر این استان پرداخت شده است.
مجید علی پور افزود: این میزان تسهیلات برای طرح‌های همزمان سازی تولید دام، دوقلو زایی و پرواربندی به جامعه عشایری استان پرداخت شد.
وی اظهار داشت: با اجرای این طرح‌ها،40 هزار رأس دام پروار و روانه بازار مصرف شده است.
علی پور تصریح كرد: در این مدت به هر خانوار عشایر 80 تا 100 میلیون ریال تسهیلات بانكی با كارمزد چهار درصد و دوره بازپرداخت پنج ساله پرداخت شده است.
مدیركل امور عشایر كهگیلویه و بویراحمد گفت: با اجرای این طرح‌ها میزان تولید گوشت قرمز این استان 500 تن افزایش یافت.
علی پور ابراز داشت: هم‌اكنون تولید گوشت قرمز توسط عشایر كهگیلویه و بویراحمد به هفت هزار و 500 تن رسیده است.
12در صد از جمعیت استان كهگیلویه و بویراحمد در قالب 11هزار خانوار با جمعیتی معادل 70 هزار نفر عشایر هستند.
جامعه مولد عشایر كشور به استناد آمار، حدود 2 درصد جمعیت كشور را شامل می‌شوند.
این قشر با داشتن بیش از 24 میلیون واحد دامی (28 درصد دام سبك و 4 درصد دام سنگین كشور)، بیش از 20 درصد گوشت قرمز كشور را تولید می كند و نقش بارزی در سایر تولیدات دامی دارند.
حدود 48/1 میلیون مترمربع صنایع دستی كشور توسط عشایر تولید می شود ،نزدیك به 38 درصد مراتع خوب كشور را در اختیار دارند و در عرصه‌ای حدود 59 درصد مساحت كشور پراكنده هستند.
در چشم اندازی كه سازمان امور عشایر در افق 1404برای این جامعه ترسیم كرده است شاخص های برخورداری عشایر به طور متوسط بایستی از عدد 46 درصد (در پایان برنامه چهارم) به 90 درصد در افق 1404 (96 درصد رشد) برسد.
اگر این اهداف تحقق پیدا كند فاصله برخورداری و دسترسی این جامعه به امكانات با جامعه شهری و روستایی به حداقل قابل قبولی خواهد رسید.
گزارشگر: فرزانه شریفی**انتشار دهنده: علیزاده
8143/1662