در ادامه اين گزارش مي خوانيم: شرايط فيزيكي و رواني برخي مشاغل باعث ورود فشار بيشتري به كارگران شاغل در آن حوزه ميشود. اين دسته از مشاغل تحت عنوان مشاغل سخت و زيان‌آور مورد حمايت هستند و كساني كه به اين شغل‌ها مشغولند، از حقوق بيشتري نسبت به كارگران عادي برخوردارند. به موجب تبصره ٢ ماده ٧٦ قانون تأمين اجتماعي، كارهاي سخت و زيان‌آور، كارهايي هستند كه در آنها عوامل فيزيكي، شيميايي، مكانيكي و بيولوژيكي محيط كار، غيراستاندارد بوده و در اثر اشتغال كارگر تنشي به مراتب بالاتر از ظرفيت‌هاي طبيعي (جسمي و رواني) در وي ايجاد شود. اين شرايط سخت و دشوار منجر به بيماري‌هاي شغلي و عوارض ناشي از آن ميشود. كارگراني كه در اين شغل‌ها مشغولند، در معرض آسيب‌هاي جسمي و رواني هستند، براي همين قوانين براي آنها تسهيلاتي فراهم كرده‌اند كه به‌عنوان مثال زودتر بازنشسته شوند و از مزاياي بازنشستگي استفاده كنند.
**مشاغل سخت كدامند؟
كارهاي زير ازجمله مصاديق كارهاي سخت و زيان‌آور است: كارهايي كه شاغلان آن عهده‌دار تهيه مواد منفجره، خنثي كردن بمب، تهيه مواد سريع‌الاشتعال و اطفاي حريق هستند. كار در معادن زيرزمين يا روي زمين و اشتغال در تونل‌ها و راهروهاي سرپوشيده نيز از مصاديق ديگر كارهاي سخت و زيان‌آور است. تخليه مواد مذاب يا كار در مجاورت كوره‌هاي ذوب به گونه‌اي كه شاغل در معرض مستقيم حرارت و بخار زيان‌آور متصاعد از كوره‌ها باشد، كار با مواد شيميايي زيان‌آور از طريق خرد كردن، آسياب كردن، جدا كردن، جابه‌جا كردن، پر كردن، خالي كردن، مخلوط كردن، پاشيدن و در معرض حالات مختلف آن قرار گرفتن را نيز بايد به ليست كارهاي سخت و زيان‌آور اضافه كرد.
كار در محيط‌هايي كه سروصدا بيش از حد آستانه مجاز بوده و زمينه بيماري‌هاي گوشي يا كري رواني را فراهم مي‌كند، كار در محيط آلوده به عوامل بيولوژيكي زيان‌آور از قبيل كار در بيمارستان‌ها و آزمايشگاه‌ها، كار در فضاي باز در ارتفاع بيش از پنج متر روي دكل‌ها، اتاقك‌هاي متحرك، داربست‌ها و اسكلت‌ها، كار در تونل انجماد، كار روي خطوط و تأسيسات برق‌دار ٦٣كيلوولت و بالاتر، كار در محيط‌هاي با فشار محيطي بيش از حد مجاز از قبيل غواصي و كار روي وسايل ايمني و حفاظتي خسته‌كننده كه در شرايط محيطي نامساعد است و در طول مدت كار شاغل را در وضع نامطلوب جسمي تحت فشار قرار دهد، كار در شرايط و محيط‌هاي متعفن نظير كار در گنداب رودها، كشتارگاه‌ها، حمل پوست خام حيوانات و دباغي، رانندگي ماشين‌آلات سنگين راه‌سازي از قبيل بولدوزر، غلتك‌هاي ويبرده و... مصاديق ديگر كار سخت و طاقت‌فرساست كه در قانون آمده است. البته ساير مشاغل هم مي‌توانند در صورت دارا بودن شرايط، درخواست خود را براي استفاده از مزاياي آن مشاغل ارايه دهند.
**مرجع تعيين مشاغل سخت
تعيين سخت و زيان‌آور بودن مشاغل برحسب درخواست كارگر، كارفرما، تشكل‌ها، وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشكي، وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعي و سازمان تأمين‌اجتماعي در هر كارگاه با بررسي سوابق، انجام بازديد و بررسي شرايط كار توسط كارشناسان بهداشت حرفه‌اي وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي و بازرسان كار وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعي و با تاييد توسط كميته‌هاي بدوي و تجديد نظر استاني انجام مي‌گيرد.
براي تعيين و شناسايي سخت و زيان‌آور بودن مشاغل، كميته‌اي پنج نفره در وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعي تشكيل ميشود كه اين كميته مركب از معاون روابط كار سازمان كار و امور اجتماعي استان، معاون امور بيمه‌اي اداره كل تأمين‌اجتماعي استان، كارشناس مسئول بهداشت حرفه‌اي معاونت بهداشتي و نماينده كارگران و كارفرمايان است و بر اين اساس، بيمه‌شدگان تأمين‌اجتماعي و همه متقاضياني كه حرفه خود را جزو مشاغل سخت و زيان‌آور به شمار مي‌آورند، مي‌توانند فرم درخواست خود را براي استفاده از مزاياي اين قانون ارايه بدهند تا در كميته موردنظر مورد بررسي قرار بگيرد.
**حمايت‌هاي قانوني از كارگران
كارفرمايان همه كارگاه‌هاي مشمول قانون تأمين‌اجتماعي كه تمام يا برخي از مشاغل آنها حسب تشخيص مراجع ذيصلاح سخت و زيان‌آور اعلام شده يا خواهند شد، مكلف شده‌اند ظرف مدت دو‌سال از تاريخ تصويب اين قانون نسبت به ايمن‌سازي عوامل و شرايط محيط كار مطابق حد مجاز و استانداردهاي مشخص شده در قانون كار و آيين‌نامه‌هاي مربوط و ساير قوانين موضوعه در اين زمينه اقدام كنند.افرادي كه حداقل 20سال متوالي و 25سال متناوب در كارهاي سخت و زيان‌آور مخل سلامتي اشتغال داشته و در هر مورد حق بيمه مدت مذكور را به سازمان پرداخته باشند، مي‌توانند تقاضاي مستمري بازنشستگي كنند. هر‌سال سابقه پرداخت حق بيمه در كارهاي سخت و زيان‌آور 1.5سال محاسبه ميشود.
متقاضيان استفاده از تسهيلات قانون بازنشستگي در مشاغل سخت و زيان‌آور در صورتي‌كه در تمام سال‌هاي خدمت در مجموع به اندازه يك‌سال غيبت داشته باشند، شرايط بازنشستگي‌شان از حالت توالي خارج نمي‌شود و همچنان مي‌توانند با ٢٠سال متوالي كار در مشاغل سخت و زيان‌آور بازنشسته شوند.
به استناد ماده ٦٥ قانون كار، مرخصي ساليانه كارگراني كه به كارهاي سخت و زيان‌آور اشتغال دارند، پنج هفته است. استفاده از اين مرخصي، حتي‌الامكان در دو نوبت و در پايان هر ٦ماه كار صورت مي‌گيرد. ذكر اين نكته ضروري است كه برخي ايام چنانچه در فواصل اشتغال به كارهاي سخت و زيان‌آور واقع شوند، به‌عنوان سابقه اشتغال فرد در كارهاي سخت و زيان‌آور محسوب مي‌شوند كه ازجمله آنها مي‌توان به تعطيلات هفتگي، تعطيلات رسمي، ايام استفاده از مرخصي استحقاقي، ايام استفاده از مرخصي بابت ازدواج يا فوت همسر، پدر، مادر و فرزندان و ايام استفاده از مرخصي استعلاجي و استراحت پزشكي اشاره كرد. همچنين انجام كارهاي خطرناك، سخت و زيان‌آور و نيز حمل بار بيش ازحد مجاز با دست و بدون استفاده از وسايل مكانيكي، براي كارگران زن ممنوع است.
ضمن اين‌كه در مواردي كه به تشخيص پزشك سازمان تأمين‌اجتماعي، نوع كار براي كارگر باردار خطرناك يا سخت تشخيص داده شود، كارفرما بايد تا پايان دوره بارداري وي، بدون كسر حق‌السعي، كار مناسب‌تر و سبك‌تري به او ارجاع دهد.
**وظايف كارفرما در مشاغل سخت و زيان‌آور
كارفرمايان كارهاي سخت و زيان‌آور كه تمامي يا بعضي از كارهاي آنها سخت و زيان‌آور است، مكلفند گواهي لازم را از وزارتخانه‌هاي كار و امور اجتماعي و بهداشت، درمان و آموزش پزشكي مبني بر رعايت ايمني بهداشت و استاندارد بودن آنها طبق قانون كار اخذ كنند. اجازه فعاليت اين قبيل كارگاه‌ها مشروط به ارايه گواهي مزبور است.
علاوه بر اين، كارفرمايان مكلفند شاغلان در كارهاي سخت و زيان‌آور را حداقل سالي يك‌بار براي آگاهي از روند سلامتي و تشخيص بهنگام بيماري و پيشگيري از فرسايش جسمي و روحي آنان، از سوي مراكز بهداشتي و درماني مورد معاينه قرار دهند و نتيجه را در پرونده‌هاي مربوط ضبط و يك نسخه از آن را به سازمان تأمين‌اجتماعي ارايه كنند. تغيير شغل بيمه‌شده كه در معرض فرسايش جسمي و روحي ناشي از اشتغال در كارهاي سخت و زيان‌آور باشد، براساس مقررات پيش‌بيني‌شده در قانون كار صورت مي‌گيرد. افراد شاغل در اين كارگاه‌ها بايد قابليت و استعداد جسماني متناسب با كارهاي مرجوع را داشته باشند.
به همين دليل، كارفرمايان مكلفند قبل از به كار گماردن آنها، ترتيب معاينه پزشكي آنها را بدهند. در صورتي كه پس از استخدام مشمولان قانوني، معلوم شود كه نامبردگان در حين استخدام قابليت و استعداد كار مرجوع را نداشته و كارفرما در معاينه پزشكي آنها تعلل كرده است و در نتيجه بيمه‌شده دچار حادثه شود يا بيماري‌اش شدت يابد، سازمان تأمين خدمات درماني و سازمان مقررات اين قانون را درباره بيمه‌شده اجرا و هزينه‌هاي مربوط را از كارفرما طبق ماده٥٠ اين قانون مطالبه و وصول خواهند كرد.
در صورت تشخيص كميته استاني مبني بر قرار گرفتن كاري در زمره يكي از گروه‌هاي مشاغل سخت و زيان‌آور، كارفرما موظف است به حذف يا كاهش عوامل سختي و زيان‌آوري كار تا حد مجاز و تأمين استانداردهاي لازم مورد تأييد مراجع ذيربط در مهلت مقرر اقدام كند. در غير اين صورت، هرگونه عارضه، حادثه و غرامت‌هاي ناشي از بيماري، ازكارافتادگي و غيره به عهده كارفرما خواهد بود.
*منبع: روزنامه شهروند، 1396.10.4
**گروه اطلاع رساني**9370**2002** تنظيم: مهدي احمدي** انتشار: فاطمه قنادقرصي
تهران- ايرنا- روزنامه شهروند در گزارشي به بررسي قوانين حمايت از كاركنان مشاغل سخت و زيان‌آور پرداخت و نوشت: متقاضيان استفاده از تسهيلات قانون بازنشستگي در مشاغل سخت و زيان‌آور در صورتي‌كه در تمام سال‌هاي خدمت در مجموع به اندازه يك‌سال غيبت داشته باشند، شرايط بازنشستگي‌شان از حالت توالي خارج نمي‌شود و همچنان مي‌توانند با ٢٠سال متوالي كار در مشاغل سخت و زيان‌آور بازنشسته شوند.
