قصه گویی، هنری است ارزشمند و صد البته قصه گو كه به كلمات و واژه ها جان می بخشد، هنرمندی بی بدیل؛ از دل قصه است كه افكار و اندیشه ها شكل می گیرد، اشیاء و لوازم بی جان، جان می گیرند و دریچه ای از دنیایی متفاوت به روی انسان گشوده می شود.
هر چند مخاطبان اصلی قصه، بچه ها هستند كه دنیای كودكی خود را با قصه پیوند می زنند اما بزرگترها نیز می توانند فارغ از روزمره گی و دغدغه های زندگی پای قصه ها بنشینند و آرامش بگیرند.
قصه شاید در گذشته جایگاه ویژه ای داشت و كمتر خانواده ای پیدا می شد كه در شب های سرد زمستان پای قصه های شاهنامه ننشیند، قصه هایی كه هر یك از شخصیت های آن نمادی از مردان و زنان سختكوش این سرزمین بودند و این روایت ها از زبان بزرگترها، نسل ها را به هم نزدیك می كرد.
هر چند نمی توان به عصر و دوران كنونی خرده گرفت و پیشرفت فناوری و علوم روز را مقصر اصلی دور افتادن از قصه و قصه گویی دانست اما در این میان شایسته بود تا همقدم با وسائل مختلف سرگرمی، برای پردازش ذهن و اندیشه بچه ها، قصه نیز به پیش می رفت و از این قافله عقب نشینی نمی كرد.
با وجود اینكه تلاش شده است با برگزاری برنامه ها و جشنواره های مختلفی همچون جشنواره بین المللی قصه گویی و به رقابت گذاشتن بهترین قصه ها و قصه گوها تا حدودی این خلا پر شود اما قصه گویی هنوز نتوانسته همچون گذشته به درون خانواده ها راه پیدا كند.
اینك در كمتر خانه ای می توان مادری را دید كه با بیان شیوا و در آرامش كنار فرزند خود بنشیند و برای او داستان های مختلف روایت كند و در این میان، شاهنامه خوانی و كتاب های كهن كم كم غبار فراموشی به خود گرفته و والدین صرفا به خرید كتاب های داستان برای فرزندان خود قناعت كرده و همه چیز را به او واگذار می كنند.
كتابخوانی شاید یكی از روش ها برای پردازش ایده و خلاقیت در بچه ها باشد اما بخش دیگر آن كه گویی همواره نادیده گرفته می شود قصه گویی است چرا كه تاثیر شنیدن داستان بر ذهن و روح بسیار بیشتر از آن است كه در گوشه ای، خاموش نشسته و كتاب بخوانیم.
قصه هر چند ساخته و پرداخته ذهن نویسنده است اما لا به لای همه روایت ها و داستان ها، واقعیت هایی از زندگی انسان و چه بسا آمال و آرزوهای محقق نشده نیز جا خوش كرده است، داستان هایی كه بچه ها باید به وسیله قصه گو كه می تواند پدر، مادر و یا یك مربی و معلم باشد، به گوش جان بشنوند، همزاد پنداری كرده، با خوشحالی و ناراحتی قهرمان قصه همراه شوند و در ذهن خود برای مشكلات او راه چاره ای جستجو كنند.
لذت شنیدن قصه و البته در كنار آن قصه گویی یك منفعت دو طرفه است چرا كه هم نیازهای روحی و روانی شنونده قصه را برآورده می كند و هم در كنار آن، قصه گو كه تمامی توان و هنر خود را برای روایت داستان با بیانی شیوا به كار گرفته، در نهایت رضایتمند خواهد بود.
در نگاه اول شاید جنبه سرگرم كنندگی قصه به چشم آید اما همه هدف قصه و قصه گویی نیست بلكه روایت داستان های كهن كه بازگو كننده فرهنگ، هویت و آداب و رسوم مردم این سرزمین است نیز راهی است برای پاسداشت فرهنگ گذشتگان تا بچه ها هویت اصیل ایرانی - اسلامی خود را به فراموشی نسپارند و از آن برای انتخاب راهی درست برای زندگی و انتقال هر آنچه از پیشنیان به ما رسیده بهره ببرند، رسالتی كه باید به آن بها داده شود.
از قصه می توان برای آموختن مهارت های زندگی فردی و اجتماعی به بچه ها بهره گرفت، هنری كه اگر به زیور علم و دانش آراسته شود نیز صد البته تاثیری دو چندان خواهد داشت.
صاحبنظران و روانشناسان نیز معتقدند كه قصه ابزاری برای تربیت و یك روش درمانی برای بهبود مشكلات روانی افراد است، مساله ای كه كمتر به آن توجه شده و آحاد جامعه به اشتباه كلاس درس و طی كردن مدارج بالای علمی را نوعی تربیت صحیح می دانند حال آنكه همه اینها باید به موازات یكدیگر برای رشد و تعالی یك فرد ملاك عمل باشد.
«زهرا برازنده نژاد» یكی از روان‌شناسانی است كه معتقد است كودكان به قصه مانند بازی و نقاشی علاقه‌مندند و بهتر می‌توانند مفاهیم اخلاقی و آموزشی را از این راه بیاموزند و با قصه، كودكان نه تنها سرگرم می‌شوند بلكه آداب و قوانین فرهنگ جامعه را می‌شناسند و تجربه‌های بسیار می آموزند.
وی ادامه داد: افراد در همه سنین به قصه علاقه‌مندند و كودكان به دلیل ذهنیت آفریننده و تصویرساز خود بیش از بزرگسالان به قصه توجه و علاقه دارند.
این روانشناس در تشریح مزایای قصه‌گویی والدین برای كودكان گفت: قصه‌گویی والدین باعث شكل‌گیری پل ارتباطی میان آنها با كودكان‌شان می‌شود و از طریق سوال‌هایی كه كودكان در حین شنیدن قصه از آنها می‌پرسند و مشاهده عكس‌العمل‌های كودك از طریق والدین، به نیازها، علایق و دل مشغولی‌های كودك‌شان آگاه می‌شوند.
برازنده نژاد در تشریح ویژگی‌های یك قصه خوب نیز گفت: قصه خوب، قصه‌ای است كه با توجه به سن كودك انتخاب و در آن یك موضوع مشخص دنبال شود تا كودك بتواند خط داستان را دنبال كند، در یك قصه خوب كودك با مشكلات و مسائل زندگی و روش درست برخورد با آنها آشنا می‌شود، مهارت‌های اجتماعی بیشتری به دست می‌آورد و قصه خوب با پایانی خوب تمام می‌شود تا كودك را دچار پریشانی نكند.
وی یادآور شد: وقتی كودكان مشغول گوش دادن به قصه هستند از محیط اطرافشان جدا شده و به دنیای دیگری می‌روند و با دریافت تجربه‌ها، دریچه‌هایی از زندگی آینده پیش روی‌شان گشوده می‌شود و در این فرایند، عواطف و احساسات‌شان تلطیف شده و گنجینه واژگان‌شان افزایش می‌یابد، مهارت گوش دادن در آنها بالا می‌رود و قدرت بیان و حافظه‌شان تقویت می‌شود.
* قصه و قصه گویی نیاز به ابزار پیچیده و گرانقیمت ندارد
یكی از 30 قصه گوی راه یافته به مرحله پایانی رقابتهای بیستمین جشنواره قصه گویی نیز درباره قصه و قصه گویی و تاثیر آن بر شخصیت كودكان در گفت و گو با خبرنگار فرهنگی ایرنا گفت: قصه پدیده ای به قدمت تاریخ بشر است در زمان هایی كه انسان های اولیه حرفهای خود را با زبان قصه و نقاشی به یكدیگر می فهماندند.
«پاییزه طاهری» ادامه داد: در ایران نیز قصه سابقه دیرینه و كهن دارد و قصه و قصه گویی به گذشته های دور باز می گردد كه اكنون به دلیل وجود بازی های رایانه ای و پیشرفت تكنولوژی تاثیر آن كمتر شده و باید اهمیت آن از طریق رسانه ها برای خانواده ها بیشتر بازگو شود.
وی تصریح كرد: خانواده ها باید بدانند كه قصه و قصه گویی به ابزار و وسایل پیچیده و گرانقیمت نیاز ندارد و تنها با جستجو برای یافتن قصه های خوب می توانند از این ابزار تربیتی مناسب استفاده كرده و پیام های تربیتی و رفتاری خود را به بچه ها انتقال دهند.
این قصه گو كه 20 سال است در كانون پرورش فكری به عنوان مربی فعالیت دارد، ادامه داد: قصه یك فرآیند شامل سه مقوله قصه، قصه گو و قصه شنونده است كه اگر هر كدام از اینها ضعیف باشند فعالیت قصه گویی اتفاق نمی افتد.
طاهری اضافه كرد: قصه گو باید مطالعه داشته باشد، مخاطب خود را بشناسد و بداند كه به لحاظ رشد شناختی مخاطبش چه نیازهایی دارد و در كنار آن قصه های خوب را بشناسد و قصه ای كه تعریف می كند را ابتدا خود دوست داشته باشد.
وی با بیان اینكه وقتی قصه گو از تمامی ظرفیت های كلامی و بدنی استفاده می كند، تاثیرگذاری قصه اش نیز بیشتر است، گفت: كانون پرورش فكری كودكان و نوجوانان اكنون تنها مركزی است كه به صورت جدی روی قصه و قصه گویی كار می كند و هر سال جشنواره بین المللی قصه گویی را با مراحل مختلف برگزار می كند.
این قصه گوی راه یافته به مرحله پایانی بیستمین جشنواره بین المللی قصه گویی با گفتن دستمریزاد به تمامی كسانی كه این جشنواره را با زحمات بسیار هدایت می كنند، اظهار داشت: از سال 84 در این جشنواره حضور فعال دارم و هر سال نیز به مراحل مختلف راه می یابم و امسال نیز در سطح ملی برگزیده شدم.
طاهری درباره قصه برگزیده خود در جشنواره بین المللی قصه گویی با عنوان «آرش كمانگیر و مرد عنكبوتی»توضیح داد: هدف این قصه تثبیت و یادآوری جایگاه قهرمانان ملی كشورمان است و داستان از آنجایی كه شروع می شود كه پسر بچه ای به دلیل اینكه فیلم های مرد عنكبوتی را زیاد می بیند فكر می كند مرد عنكبوتی در فكر و خیالش تار می تند.
وی افزود: در ادامه قصه، پدر برای اینكه كودكش را از این حال و هوا بیرون بیاورد برایش لباس مرد عنكبوتی می خرد و در كنار آن یك كمان كه از نیاكانش به او رسیده را به پسرش هدیه می كند اما قبل از آن قصه آرش كمانگیر را برای پسرش روایت می كند.
بیستمین جشنواره بین‌المللی قصه‌گویی كانون پرورش فكری كودكان و نوجوانان كه از دوم بهمن در مركز آفرینش های فرهنگی هنری كانون پرورش فكری كودكان و نوجوانان آغاز به كار كرده است تا فردا، پنجم بهمن ماه ادامه دارد.
فراهنگ**1883**1055
خبرنگار: مریم جلوداران**انتشار: زینب كارگر
تهران- ایرنا- سالهاست كه نوای «آی قصه قصه قصه» مادربزرگ ها و پدربزرگ ها شنیده نمی شود، قصه هایی كه بچه ها را دور هم جمع می كرد و به دنیای تخیلات و داستان ها می برد.
