خون و فرآورده‌های خونی از جمله پر كاربرد‌ترین محصولات در روند درمانی است.
هنوز محققان موفق به ساخت خون مصنوعی نشده‌اند. از آنجا كه در بسیاری موارد تزریق خون یا استفاده از فرآورده‌های خونی می‌تواند جان افراد را نجات دهد، خون ارزش زیادی در خدمات پزشكی دارد، اما از این بابت كه گرفتن خون از كسی و تزریق آن به دیگری می‌تواند تبعاتی برای دهنده خون نیز داشته باشد، معمول است كه این كار داوطلبانه صورت گیرد.
در ایران عمدتا خون به صورت داوطلبانه گرفته میشود، اما هستند مراكزی كه در ازای دریافت خون پول می‌دهند؛ این مراكز ممكن است بتوانند افراد فقیر و نیازمند را جذب كنند، حال آنكه خونفروشی می‌تواند چهره خشن و بی‌رحم فقری را نشان دهد كه زیر پوست شهر وجود دارد.
سال 1353 جمعآوری پلاسما در تهران به روش پلاسما فرزیس (جداسازی پلاسما از خون) شروع شد. مركز اهدای پلاسمای كشور در سال 1387 احداث و پس از تجهیز شدن در بهمن 1388 رسما افتتاح شد.
اهدای پلاسما مانند اهدای خون است. یك سر سوزن وارد رگ بازوی اهدا كننده می شود و خون از طریق آن و لوله استریل یك بار مصرف وارد محفظه ای می شود كه در آن خون اهدا كننده بسته به نوع دستگاه سانتریفیوژ یا فیلتر می شود. در نتیجه اجزای سلولی خون و پلاسما از هم جدا شده و سلول های خونی از طریق همان سوزن به اهداكننده برگشت داده می شود و پلاسما در ظرف مخصوص جمعآوری میشود كه این فرآیند، پلاسما فرزیس نام دارد.
با این تفاسیر باید گفت از وقتی كه بخش خصوصی برای تهیه داروهای مشتق از پلاسما با داشتن مجوز از وزارت بهداشت به جمع آوری پلاسما پرداخت، بازار سیاه خرید و فروش پلاسما به راه افتاد.
آن چنان كه تب اهدای پلاسما به جان برخی ها رخنه كرد تا از این طریق مبلغی را به جیب بزنند. با وجود این، حواشی زیادی پیرامون مبحث خون فروشی وجود دارد، چرا كه معمولا با اهدای داوطلبانه پلاسمای خون مواجه نیستیم و این مساله تا حدودی به رونق گرفتن بازار خرید و فروش خون دامن زده است. گرچه در این باره اظهارنظرات متفاوتی وجود دارد و برخی مسئولان معضل خون فروشی را كتمان می كنند، اما باید دید كه در زیر پوست شهر چه می گذرد.
حال در این میان سلامت خون جمع آوری شده نیز سوال برانگیز است. چرا كه وسوسه درآمد حاصل از فروش پلاسما ممكن است كه افرادی را ترغیب به این كار كند كه سلامت خونشان تضمین شده نیست.
از این رو گرچه پلاسما به تهیه برخی فرآورده های دارویی كمك می‌كند، اما بازار خرید و فروش آن می تواند این روند را به مخاطره بیندازد. اكنون پای تجارت پلاسمای خون در میان است. مساله‌ای كه دیر یا زود ممكن است سلامتی خون ها را به چالش بكشاند. در واقع باید گفت كه اگر در میان عده ای اهدای خون نوع دوستی به حساب می آید، برای برخی ها حكم درآمدزایی دارد و نگرانی‌هایی را رقم زده است.
جمعآوری پلاسما در حاشیه شهر
رئیس سازمان انتقال خون با هشدار نسبت به پلاسمافروشی در كشور بیان كرد كه اقدامی برای نظارت بر توسعه پالایشگاه پلاسما كه اكنون به شركت پالایش و پژوهش تبدیل شده وجود ندارد و از طرفی شش مركز جمعآوری پلاسما هم در حاشیه شهر برای كسب درآمد راه‌اندازی شده است.
علی اكبر پورفتح ا... درباره صنعت پلاسما در ایران اظهار كرد: در همه جای دنیا مساله جمع آوری پلاسما یك موضوع تئوریك است. نگاه عمومی دنیا این است كه اهدای پلاسما هم مثل اهدای خون به سوی اهدای داوطلبانه و بدون چشم‌داشت پیش رود. او ادامه داد: مطالعات متعددی نشان داده كه خون و فرآورده های خونی از جمله پلاسما وقتی به كسب و كار و درآمد تبدیل میشود، می تواند مخاطبان را تغییر بدهد.
افرادی كه داوطلبانه این كار را انجام می دهند با افرادی كه به دلیل پول این كار را می كنند، متفاوت هستند. قبل از تاسیس سازمان انتقال خون با پدیده خونفروشی روبه‌رو بودیم و امروز همین موضوع درباره پلاسما وجود دارد.
رئیس سازمان انتقال خون با بیان اینكه شركت «بایو دارو» هم‌چنان در مرحله جمعآوری پلاسماست، افزود: در حال حاضر هفت مركز جمع آوری پلاسما را ایجاد كرده كه در آنها با همان پدیده‌‌هایی كه همیشه نگران آن بودیم؛ روبه رو شده ایم؛ یعنی ما می خواستیم جمعآوری پلاسما به كسب و كار تبدیل نشود در حالی كه این اتفاق افتاد و تنها یكی از مراكز جمع آوری پلاسما در مركز شهر و شش مركز دیگر آن در حاشیه شهر راه اندازی شده كه مردم نیازمند وجود دارند و نگاهشان متفاوت است.
به گزارش ایلنا، رئیس سازمان انتقال خون با اشاره به سیاست گذاری های وزارت بهداشت برای كنترل جمع آوری پلاسما عنوان كرد كه اجازه گسترش مراكز جمعآوری پلاسما از سوی وزارت بهداشت داده نمی‌شود. مقرر شده سازمان انتقال خون وارد بحث جمعآوری پلاسما شود كه براساس آن در حال طراحی مراكز جامع اهدا هستیم كه در كنار اهدای خون، امكان اهدای پلاسما نیز وجود داشته باشد.
اصطلاح خونفروشی منطقی نیست
عضو كمیسیون بهداشت مجلس درباره خون فروشی در گفت و گو با «آرمان» می گوید كه با اصطلاح خونفروشی موافق نیستم.
در واقع امروزه برای تهیه پلاسما از روش های پیچیده ای استفاده می كنند كه باعث میشود ما آن مقدار فرآورده هایی را كه لازم داریم از بقیه فرآورده هایی كه مورد مصرف نیستند، جدا كنیم.
سیامك مره صدق می افزاید: تهیه پلاسما از خون كاملی كه تازه گرفته شده تكنیك بسیار پیچیده‌ای لازم دارد و باید سریع انجام شود. او ادامه می دهد: بنابراین تهیه پلاسما از خون سیستم خاصی دارد كه مقداری هم زمان بر است و نیاز به افرادی دارد كه به عنوان دهنده این كار را انجام دهند.
او بیان می‌كند: در همه جای دنیا هزینه ای به اندازه رفت و آمد به افراد داوطلب بابت وقتی كه گذاشته اند تعلق می‌گیرد. از این رو اصلا عنوان خون فروشی منطقی نیست. این عضو كمیسیون بهداشت در مجلس اضافه می‌كند: اهدای پلاسما در خودكفایی كشور بابت برخی فرآورده‌ها نقش مهمی را بازی می كند.
از او در مورد وضعیت راه اندازی برخی مراكز جمع آوری پلاسما در حاشیه شهر می پرسیم كه می گوید: دقیقا اطلاعی ندارم كه این مراكز كجا هستند، منتها فعالیت آنها جزو فعالیت هایی است كه حاصل همكاری بخش خصوصی با سازمان انتقال خون است.
این عضو كمیسیون بهداشت مجلس اظهار می كند: البته از همه دهندگان پلاسما تست های كامل در رابطه با سلامتی شان گرفته می شود و چنانچه افرادی باشند كه به عنوان دهنده خون ممنوعیتی داشته باشند، پلاسما از آنها گرفته نخواهد شد. مانند معتادان تزریقی و افرادی كه سابقه بیماری‌های كبدی یا یرقان دارند.
او ادامه می دهد: همان گونه كه درمانگاه، كلینیك، اتاق عمل و ... در حاشیه شهر داریم و روی آنها نظارت صورت می گیرد، در مورد وضعیت مراكز جمع آوری پلاسما هم وضعیت به همین شكل است. مره صدق می‌افزاید: وقتی می گوییم حاشیه شهر به این معنی نیست كه این مراكز از چتر نظارتی خارج باشند.
تهرام 1625
تهران - روزنامه امروز در شماره امروز در مطلبی با عنوان پلاسما فروشی در حاشیه تهران، نوشت: رئیس سازمان انتقال خون نسبت به فعالیت مراكز جمعآوری پلاسما در حاشیه تهران و پلاسما فروشی هشدار داد.
