به گزارش ايرنا، حيات اقتصادي، كشاورزي و رشد جمعيتي سيستان و بلوچستان همانند ديگر نقاط كشور به منابع آبي بستگي دارد.
منابع آبي دو منطقه «سيستان» و «بلوچستان» متفاوت است، سيستان وابسته به رودخانه هيرمند است كه از كوههاي بابابغما در مركز افغانستان سرچشمه مي گيرد و پس از طي مسافتي بيش از هزار كيلومتر وارد سيستان ايران مي شود.
بيشتر منابع آبي منطقه بلوچستان نيز سفره هاي زير زميني و بارندگي هاي فصلي است كه وضعيت اين بارندگي نيز در سالهاي اخير بشدت كاهش يافته است.
رودخانه هيرمند از 18 سال پيش خشكيده و خشكسالي در بلوچستان نيز مردم را ناچار به استفاده از سفره هاي محدود زير زميني كرده كه آن هم به سبب برداشت بيش از حد دچار افت شده بطوريكه به گفته مسئولان آب منطقه اي؛ سالانه افزون بر 140 ميليون متر مكعب كسري ذخيره سفره ها وجود دارد و فقر آبي را بر منطقه حاكم كرده است.
اين كمبود تاثير فراواني بر منابع طبيعي و محيط زيست گذاشته و در نتيجه گستره هاي بياباني افزايش يافته و زيست حيات وحش به مخاطره افتاده است.
سيستان و بلوچستان با وسعتي حدود 187 هزار و 502 كيلومترمربع (معادل 5/11 درصد مساحت كشور) و بيش از 2 ميليون و 700 هزار نفر جمعيت پهناورترين استان كشور محسوب مي شود كه بين 25 درجه و سه دقيقه تا 31 درجه و 28 دقيقه عرض شمالي و 58 درجه و 49 دقيقه تا 63 درجه و 20 دقيقه طول شرقي جغرافيايي ايران واقع شده است.
شمال اين استان، سيستان با شهرستانهاي پنج گانه زابل، هيرمند، زهك، هامون و نيمروز همواره براي تامين آب نيازمند كشور همسايه و رودخانه هيرمند است كه از 18 سال پيش تاكنون با پديده خشن خشكسالي رو به رو بوده است.
تالاب بين المللي هامون كه زماني مامن و زيستگاه پرندگان، خزندگان، چرندگان و ساير حيوانات بود و هزاران نفر از نعمات خدادادي آن بهره مند مي شدند سالهاست كه خشكيده و بستر آن به مركز توليد گردوغبار و شن روان تبديل شده و زندگي را براي باقي مانده ساكنان اين منطقه سخت كرده است.
آب مورد نياز براي آشاميدن 6 شهرستان زابل، نيمروز، هيرمند، زهك، هامون و زاهدان از منابع طبيعي چاه نيمه ها تامين مي شود كه اگر همين منابع نيز نبود امكان تخليه سيستان به جد وجود داشت.
جنوب اين استان، بلوچستان با شهرستانهاي خاش، سراوان، مهرستان، سيب سوران، ايرانشهر، دلگان، فنوج، قصرقند، نيكشهر، سرباز، كنارك و چابهار با آن همه ظرفيت و توانمندي در بخش كشاورزي از نعمت بارشهاي فصلي برخوردار است كه ساليان متمادي تنها ضرر و زيان آن نصيب مردم سخت كوش اين ناحيه مي شد.
ايجاد سدها و بندهاي مختلف پس از پيروزي انقلاب اسلامي تاكنون در اين منطقه موجب شده تا بخشي از آبهايي كه در گذشته به هدر مي رفت جمع آوري و ذخيره سازي شود اما كاهش بارندگي ها و گرماي زياد هوا و تبخير بالاي آب ذخيره سدهاي منطقه را با كاهش چشمگيري رو به رو كرده است.
آبرساني به شهرها و روستاهاي سيستان و بلوچستان با مشكلات عديده اي رو به رو است بطوريكه به گفته مدير عامل شركت آب و فاضلاب روستايي سيستان و بلوچستان از مجموع 6 هزار و 553 روستا به هزار و 300 روستا با تانكر به صورت سيار آبرساني مي شوند.
**وضعيت اقليمي سيستان و بلوچستان
سيستان و بلوچستان با توجه به موقعيت جغرافيايي، از يك طرف تحت تاثير جريان هاي جوي متعدد از جمله جريان بادي شبه قاره هند و به تبع آن باران هاي موسمي اقيانوس هند و از طرف ديگر تحت تاثير فشار زياد عرض هاي متوسط قرار دارد كه گرماي شديد مهم ترين پديده مشهود اقليمي آن است.
در وضعيت هواشناسي اين منطقه بادهاي شديد موسمي، طوفان شن، رگبارهاي سيل آسا، رطوبت زياد و مه صبحگاهي پديده هاي قابل توجه است.
سيستان و بلوچستان تابستان هاي گرم و طولاني و زمستان هاي كوتاه دارد و از آنجا كه حداقل دما در برخي شهرها ندرتا به صفر درجه سانتي گراد مي رسد، رويش گياه در زمين هاي آبي (سالهاي پرآبي) تقريبا در تمام طول سال ادامه دارد و عمده بارندگي در زمستان رخ مي دهد.
اين ناحيه دو فصل متمايز زمستان با درجه حرارت معتدل و خنك در ماه هاي (آذر، دي و بهمن) و تابستان گرم در بقيه فصل هاي سال دارد، در تمام شهرهاي استان حداكثر دماي سالانه بالاي 40 درجه سانتي گراد گزارش شده كه گاها در ماه تير، در ايرانشهر و دلگان به بيش از 51 درجه بالاي صفر نيز مي رسد و كمترين حد دماي استان در ماه هاي آذر و دي ثبت شده است.
**وضعيت بارندگي در سيستان و بلوچستان
به دليل بالا بودن متوسط دما و وزش بادهاي موسمي، ميزان تبخير در اين استان زياد است و به طور متوسط بيش از چهارهزار ميليمتر در سال گزارش شده است.
عمدتا سيستان و بلوچستان در ماههاي زمستان بارندگي دارد و به طور متوسط در هفت ماه از سال در اين ناحيه اثري از باران مشاهده نمي شود، ميزان بارندگي از طرف شرق به غرب استان افزايش مي يابد به طور متوسط ساليانه حدود 100 ميليمتر بارندگي به صورت بسيار نامنظم در استان رخ مي دهد.
**** در مجموع وضعيت آب در اين استان را مي توان اينگونه تشريح كرد:
سهم منابع آبي در استان: بخش كشاورزي 92درصد/ آب آشاميدني 6درصد/ صنعت يك درصد /محيط زيست يك درصد
متوسط بارندگي كشوري : 250 ميلي متر / استاني 103ميلي متر
ميزان تبخير سالانه آب در كشور : 2هزار و 100 متر مربع / در استان : 4 هزار ميلي متر
ميزان زمين قابل كشت در استان : 420هزار هكتار / سطح زير كشت : 290 هزار هكتار
سطح خشكسالي در سيستان و بلوچستان : 100 درصد
تعداد شهرهاي استان : 37 شهر
تعداد شهرهاي داراي تنش آبي : 20 شهر
مساحت تحت تاثير خشكسالي : سه دهم درصد بسيار شديد/ 23.2 دهم درصد شديد / 56.5 درصد متوسط
تعداد مشتركين اب و فاضلاب در استان : 370 هزار مشترك در 37 شهر
تعداد روستاها در استان : 5 هزار و 594 روستا با جمعيت يك ميليون و 416 هزار و 733 نفر
تعداد روستاهاي زير پوشش آب و فاضلاب: 2 هزار و 252 روستا با جمعيت 908 هزار و 765 نفر
وضعيت آبرساني در روستاها: 120 دستگاه تانكر، آبرساني به هزار و 300 روستاي با جمعيت 235 هزار و 226 نفر
درصد برخوداري از آب آشاميدني سالم و بهداشتي در روستاهاي سيستان و بلوچستان: بيشترين روستا در زابل با 91،6 درصد / كمترين چابهار با 16 درصد
ميزان برداشت سالانه از چاههاي مجاز : 967 ميليون متر مكعب
ميزان برداشت از چاههاي غيرمجاز 350 ميليون متر مكعب
ميزان تخليه سفره آب هاي زيرزميني 2 ميليارد متر مكعب
ميزان اضافه برداشت از چاههاي مجاز: 150 ميليون متر مكعب
كسري مخزن آب خوان هاي استان: 140 ميليون متر مكعب
منابع آبي استان سيستان و بلوچستان:
- رودخانه هيرمند در كشور افغانستان،
- رودخانه دائمي وجود ندارد
- 44رودخانه فصلي و اصلي
- 101 رودخانه فرعي
- 2هزار و 112 منبع آب شامل چشمه و قنات
تعداد سدهاي استان:
- 33 سد 2 هزار و 100 ميليون متر مكعب ظرفيت مخزن آب
- 3 سد مخزني و تغذيه اي در دست اجرا با 427 ميليون متر مكعب حجم آب قابل كنترل
- 14 سد مخزني و تغذيه اي در دست مطالعه با 848 ميليون متر مكعب حجم آب قابل كنترل
اينفوگرافي وضعيت آب سيستان و بلوچستان را در ستون «داده نما» سايت ايرنا ملاحظه فرماييد.
6081 خبرنگار و انتشار دهنده: حيدر سراياني
زاهدان- ايرنا- بررسي سفره هاي آب زيرزميني، وضعيت بارندگي ها و خشكي رودخانه هاي سيستان و بلوچستان نشان دهنده وخامت اوضاع در آبخوانهاي آبرفتي است، كمبود بارندگي ها و برداشت بي رويه آب ذخاير سفره هاي زيرزميني استان را در حد قابل توجهي كاهش داده است.
