انتقال آب دریای خزر ، به حیات گونه های در معرض خطر پایان می دهد

دكتر فاطمه كاردل روز یكشنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود : حوضه آبی دریای خزر حساس و شكننده است و هرگونه بهره برداری غیركارشناسی ، این زیستگاه آبزیان را دچار مشكل جدی می كند.
وی توضیح داد : در دهه های اخیر، جمعیت و تنوع گونه ای در دریای خزر به دلیل سد سازی‌ها بر رودخانه ها ، حضور گونه های مهاجم ، برداشت بی رویه از ذخایر ماهیان ، صید قاچاق ، ورود فاضلاب‌های متعدد تصفیه نشده و عوامل دیگر به سرعت كاهش یافته و بسیاری از این گونه ها را در معرض خطر نابودی قرار داده است .
او افزود : پمپاژ و مكش آب با حجم بالا در پروژه انتقال آب دریای خزر بر تنوع و تعداد جوامع آبزی این دریا آسیب جدی وارد می كند و زنجیره غذایی آنها را نیز به خطر می اندازد ، زیرا برداشت آب از دریا با مكش به داخل لوله های انتقال آب سبب برخورد موجودات آبزی از جمله ماهی‌ها ، فیتوپلانكتون ها، زئوپلانكتون ها، و بنتوزها می شود كه از مواد غذایی اصلی آبزیان پهنه آبی خزر هستند .
عضو هیات علمی گروه محیط زیست دانشگاه مازندران گفت : همچنین پیش تصفیه آب و شیرین سازی در مبداء هم تهدید دیگر برای تنوع گونه‌های آبزی اعم از گیاهی و جانوری و بخصوص گونه های در معرض خطر انقراض دریای خزر مانند ماهیان خاویاری و فوك خزری و ماهی آزاد خزری محسوب می شود.
** افزایش شوری و كاهش سطح ، خطرات حتمی
كاردل با تاكید بر این كه جداسازی نمك از آب دریاچه محصور خزر شوری این دریا را افزایش می دهد ، افزود : موجودات جانوری دریای خزر در مقدار مشخصی از شوری آب قادر به ادامه حیات هستند و تحمل تغییرات بالای شوری را ندارند و از بین خواهند رفت.
وی گفت : برداشت آب از خزر و انتقال آن برای مصارف خانگی و كشاورزی كاهش تدریجی عمق و مساحت آب را در پی خواهد داشت كه این موضوع هم خود بحران جدی برای زیست عادی آبزیانی این دریا ایجاد خواهد كرد .
این استاد دانشگاه افزود : از آنجائی كه خزر یك دریاچه نیمه بسته محسوب می شود و رودخانه های تغذیه كننده اصلی آن هستند ، كاهش تدریجی عمق و مساحت آب این دریا در پی كاهش هرساله بارندگی بخصوص در مناطق جنوبی این پهنه آبی ، زنگ خطر حیات این دریاچه را به صدا درآورده است .
** ضرورت قیاس درست برای عاقبت اندیشی
كاردل با بیان اینكه مقایسه انتقال آب دریای خزر به فلات مركزی ایران با سایر اكوسیستم های آبی دیگر سخت است ، گفت : هر دریا و محیط آبی دارای خصوصیات فیزیكی ، شیمیایی و بیولوژیكی خاص خودش است و ارزیابی اثرات زیست محیطی مختص خودش را می طلبد.
انتقال آب دریای خزر به كویر مركزی كه بیش از 2 دهه قدمت دارد در دولت دهم تا مرحله اجرا پیش رفت ولی با روی كار آمدن دولت یازدهم متوقف شد . اجرای این طرح از دی ماه امسال با اعلام موافقت سازمان محیط زیست بار دیگر مطرح شد كه تاكنون واكنش های زیادی را در پی داشته است.
در تازه ترین مورد بیش از 500 تن از استادان و محققان دانشگاههای كشور با امضای نامه ای ، نسبت به پیامدهای منفی اجرای این طرح هشدار دادند و خواستار پیامد سنجی و اطلاع رسانی شفاف در این باره به افكار عمومی شدند.
** سیر كاهشی تنوع زیستی و صید در خزر
دریای خزر كه به آن دریای مازندران هم می گویند ، بزرگ ترین دریاچه بسته جهان است .
طبیعت بسته خزر اگر چه آن را تبدیل به منزلگاه جانوران و گیاهان منحصر به ‌فرد كرده ‌است ، اما در عین حال موجب شده تا در مقابل عوامل انسانی و طبیعی بسیار آسیب‌پذیر باشد .
این دریا به گفته محققان زیستگاه بیش از 850 گونه جانوری و بیش از 500 گونه گیاهی است . در دریای خزر در كنار جانور بزرگ‌ جثه‌ای مانند فیل ‌ماهی كه وزن آن گاهی به بیشتر از یك تن می رسد ، ماهی‌های كمیاب و گران ‌قیمتی چون ماهی‌های غضروفی خاویاری یا تاس‌ماهی‌ها زندگی می كنند.
یكی از گونه های باارزش و در معرض خطر جدی دریای خزر فوك خزری است كه بر اساس بررسی پژوهشگران ایرانی و خارجی ، جمعیت آن از ابتدای قرن بیستم تاكنون 90 درصد كاهش یافت و در حال حاضر برنامه های متنوعی برای نجات این گونه از خطر از سوی نهادهای بین المللی در دست اجراست .
انواع ماهیان خاویاری و ماهیان استخوانی این دریا مانند سفید و كفال نیز در دو دهه اخیر به كمترین میزان خود رسیده است كه در مقایسه با دهه 70 و 80 كاهش حدود 90 درصدی را نشان می دهد.
دریای خزر محل زیست هفت نوع از 27 گونه‌ ماهی‌ خاویاری‌ است كه 6 گونه آن در بخش ایرانی یا جنوبی این دریا زیست می كنند و دستكم 90 درصد از خاویار جهان نیز تا پیش از بحرانی شدن وضعیت ذخایر ماهیان خاوریای دریای خزر از این دریا تامین می شد.
صید ماهیان خاویاری در دریای خزر در دهه 80 میلادی حدود ۲۷ هزار تن بود كه سه هزار تن خاویار از آنها برداشت می شد ، ولی كاهش ذخایر سبب شد تا صید این گونه از دریای خزر برای مدت 10 سال ممنوع شود.
7335/1654