به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، مدتی است كه پادشاهی سعودی به ویژه «محمد بن سلمان» ولیعهد بلندپرواز عربستان بر ساخت تاسیسات هسته ای تاكید می كند. در یكی دو سال اخیر ریاض به تلاش های سیاسی خود شدت بخشیده تا بتواند توافقی را به امضا برساند و چند راكتور هسته ای در خاك سعودی بسازد. ریاض نزدیكترین متحد غربی خود، یعنی واشنگتن را به عنوان شریك این پروژه انتخاب كرده است.
نكته مهم در زمینه همكاری هسته ای آمریكا با دیگر كشورها این است كه بخش 123 قانون انرژی اتمی آمریكا (سال 1954) مقررات این همكاری را تعیین می كند. بر این اساس، دولت ایالات متحده باید نخست توافقی را با طرف دوم در زمینه نحوه همكاری اتمی امضا كند كه به آن «توافق 123 » گفته می شود. تاكنون ایالات متحده 23 توافق 123 را با 48 كشور منعقد كرده است. یكی از بندهای مهم توافق با كشورهای دیگر تعیین وضعیت توانایی غنی سازی است. در بیشتر موارد آمریكا از پذیرش غنی سازی برای كشورهای طرف قرارداد خودداری كرده است.
عربستان هر چند مدعی است این تاسیسات برای تامین نیاز به انرژی ساخته خواهد شد اما بسیاری از تحلیلگران می گویند ریاض اهداف سیاسی منطقه ای و بین المللی را در فرایند هسته ای شدن جستجو می كند.
** پروژه هسته ای عربستان با تكیه بر پول و چانه زنی سیاسی
نكته قابل تامل در زمینه هسته ای شدن عربستان این است كه ریاض اعلام كرده حاضر به امضای توافق123 با واشنگتن نیست. اكنون رسانه های آمریكا خبر می دهند ممكن است «دونالد ترامپ» به منظور امضای توافق هسته ای و ساخت رآكتور برای عربستان، در خط مشی امنیت هسته ای ایالات متحده تغییراتی را ایجاد كند.
تارنمای روزنامه «واشنگتن پست» نوشت قرار است به زودی نهایی شدن قرارداد چندمیلیارد دلاری ساخت دو راكتور هسته ای در مناطق خشك عربستان در نزدیكی خلیج فارس اعلام شود. مهمترین شركت طرف قرارداد با ریاض، وستینگهاوس آمریكا خواهد بود. در صورت امضای معامله باید مقررات داخلی آمریكا مبنی بر محدودیت شركت های آمریكایی برای ساخت تاسیسات هسته ای در مناطق بی ثبات جهان مورد بازبینی قرار بگیرد.
به نوشته این روزنامه این امر آزمونی برای سیاست های دونالد ترامپ به شمار می رود. سفرهای «جرارد كوشنر» به ریاض و روابط نزدیك داماد ترامپ با محمد بن سلمان و سفر وزیر انرژی آمریكا به ریاض، احتمال امضای این قرارداد بزرگ را با شركت های آمریكایی بیشتر كرده است.
ماه مارس آخرین مهلت برای اعلام نظر در مورد مشاركت بنگاه های آمریكایی و شریك كره ای در نظر گرفته شده است و بدون دستیابی به یك توافق دیپلماتیك ممكن است این دو شركت مجبور شوند تا جای خود را به شركت های روسی و چینی بدهند. پیشتر چین قراردادهایی را در زمینه اكتشاف و استخراج معادن اورانیوم در شبه جزیره عربستان با ریاض امضا كرده است.
** رقابت هسته ای بر سر دلارهای نفتی عربستان
به گفته تحلیلگران آمریكایی، قرارداد با عربستان از معدود پروژه های هسته ای موجود در جهان است كه می تواند برای ده ها سال خدمات پشتیبانی را به همراه داشته باشد و بسیاری از شركت های در حال ورشكستگی را نجات دهد. به همین دلیل كشورهای زیادی به این قرارداد چشم دوخته اند. روسیه هم به بستن این قرارداد امید دارد و به همین دلیل چند روز قبل «الكساندر نواك» وزیر انرژی خود را به ریاض فرستاده بود.
در گزارش اخیر «بلومبرگ» می خوانیم: ساخت دو راكتور در عربستان سعودی موجب رقابت دو ابرقدرت شده و آمریكا و متحدانی همچون فرانسه و كره جنوبی را در برابر روسیه و چین قرار داده است.
از طرف دیگر مسائل منطقه ای مهمترین دلیل ریاض برای این سرمایه گذاری ارزیابی می شود. به نوشته واشنگتن پست ولیعهد عربستان ساخت نیروگاه هسته ای را نشانه پرستیژ و قدرت ریاض و گامی در رقابت با ایران می بیند. اما از نظر دولتمردان آمریكایی این موضوع انتخابی بین ارتقای درآمد شركت های آمریكایی و جنگیدن با مقررات منع اشاعه هسته ای است.
به نوشته این روزنامه آمریكایی، یكی از توجیه های عربستانی ها این است كه توافق هسته ای در دوره اوباما به ایران اجازه داد تا ضمن نظارت دقیق به غنی سازی اورانیوم بپردازد و اكنون ریاض هم چنین توانایی را طلب می كند. با این حال موضع لابی اسرائیل در آمریكا و نقش آفرینی دولت عربستان در عملیات تروریستی 11 سپتامبر سال 2001 بر تصمیم كاخ سفید تاثیر بسیاری دارد.
** مخالفت ها با تغییر قوانین آمریكا
به رغم منافع اقتصادی این معامله برای آمریكا، میزان مخالفت ها با آن كم نیست. به نوشته روزنامه های آمریكا، این موضوع اكنون به چالشی برای دولت تبدیل شده است؛ اگر كاخ سفید در استانداردها (قانون 123) به امید دستیابی به سود تغییری ایجاد كند ممكن است با انتقادهای شدیدی در زمینه نادیده گرفتن تعهدات آمریكا در خصوص منع اشاعه و جنگ با این معاهده مواجه شود.
منتقدان می گویند آسان تر كردن مقررات این پیام را به دیگر كشورهای منطقه حساس خاورمیانه می دهد كه می توانند به فناوری هسته ای دست پیدا كنند. اما موافقان توافق ریاض و واشنگتن استدلال می كنند كه راه های دیگری برای پرداختن به نگرانی های اشاعه ای وجود دارد و اگر ایالات متحده این فناوری را به عربستان نفروشد دیگر كشورها حاضر می شوند تا این كار را انجام دهند.
بسیاری از مخالفان اعتقاد دارند ریاض به جای سرمایه گذاری روی تاسیسات انرژی هسته ای می تواند در زمینه استفاده از منابع دیگر همچون انرژی خورشیدی یا گاز طبیعی سرمایه گذاری كند.
روزنامه «وال استریت ژورنال» نوشت ایالات متحده با وجود مخاطرات گوناگون، به دنبال امضای معامله هسته ای با عربستان است اما قانونگذاران آمریكایی خود را آماده می كنند تا جلوی مقاومت ریاض در برابر ممنوعیت غنی سازی بایستند.
بخش انرژی هسته ای عربستان بازاری ده ها میلیارد دلاری را به روی شركت ها باز می كند. با این حال مقاومت ریاض در مقابل پذیرش محدودیت در غنی سازی و باز فرآوری سوخت برای قانونگذاران آمریكا بسیار مهم و نگران كننده است زیرا ممكن است توافق های هسته ای ایالات متحده با عنوان قرارداد 123 را تضعیف كند.
سناتور «اد ماركی» در زمینه تلاش های هسته ای ریاض عنوان داشت: سفیر جدید عربستان ماه ژانویه به دیدار من آمد و درخواست بررسی مجدد توافق 123 آمریكا با عربستان را در صحن سنا مطرح كرد. به نظر دیوانگی است كه استانداردهای مهم در زمینه منع اشاعه را تنها به دلیل تضمین برخی منافع تجاری نادیده بگیریم.
به نوشته وال استریت ژورنال در حالی كه مقام های سعودی تاكید دارند برنامه هسته ای خود را با اهداف صلح آمیز دنبال می كنند اما ممنوعیت یا نظارت كامل بر غنی سازی را نمی پذیرند؛ این امر به دلیل رقابت با ایران است.
«برد شرمن» یكی از اعضای كمیته روابط خارجی مجلس آمریكا اعتقاد دارد ممكن است عربستان سعودی علاقه مند باشد در توافق های پیشین خود با آمریكا در زمینه همكاری هسته ای تغییر ایجاد كند اما هرچه تعداد كشورهای هسته ای در خاورمیانه كمتر باشد بهتر است به ویژه در مورد كشورهای غیر دموكراتیك منطقه. به نوشته واشنگتن پست، چون نمی توان در مورد ذهنیت و سیاست 10 سال آینده یك كشور (عربستان) در قبال آمریكا پیش بینی كرد، پس بهتر است كشورهای كمتری به توانایی هسته ای دسترسی داشته باشند.
پژوهشم**9130**9279
ایرنا پژوهش، كانالی برای انعكاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و پژوهش های خبری ایران و جهان، با ما https://t.me/Irnaresearch همراه شوید.
تهران- ایرنا- رییس جمهوری آمریكا با تاكید بر منافع اقتصادیِ ساخت راكتور هسته ای برای سعودی ها، از این طرح حمایت می كند. این در حالی است كه بسیاری از اعضای كنگره به دلیل مغایرت با خط مشی هسته ای آمریكا مخالفت خود را با هسته ای شدن عربستان اعلام داشته اند.
