به گزارش خبرنگار ايرنا ، براساس قانون و مقررات نانوشته ميان عامه مردم مازندران بازارهاي سنتي در شهرها و برخي روستاهاي استان برپا مي شد تا روستاييان محصولات و كالاهايي كه در طول يك هفته توليد مي كردند را براي فروش و عرضه به مردم در اين مكان بيآورند .
ماكيان ، انواع سبزي ، مركبات ، برنج ، تخم مرغ ، انواع رب هاي گوجه فرنگي ، آلوچه و ازگيل ، نان و شيريني هاي محلي و صنايع دستي توليدات اهالي روستاهاي مازندران بود كه در روزهاي برپايي بازارهاي سنتي بر روي بساط فروشندگان اين بازارها ديده مي شد .
در گذشته كالاها و محصولاتي در اين بازارها ارائه مي شد كه همگي از توليدات و دست ساخته هاي روستاييان بود كه علاوه بر بومي بودن ، تنوع و اطمينان از سالم بودن يا همان محصول ارگانيك بودن ، حذف واسطه ها و مناسب بودن قيمت از ويژگي هاي آنها به شمار مي رفت .
اين محصولات به دليل سنتي و بومي بودن عاملي شد تا مسافران در مدت زمان حضور و سفرشان به مازندران سري به بازارهاي سنتي اين استان بزنند تا سبد خريدسوغاتي هاي خود را در اين بازارها از محصولات روستاييان پر بكنند .
برغم استقبال مردم مازندران و مسافران از اين بازارها ، اما ورود وسايل و كالاهاي كارخانه هاي داخلي و خارجي باعث شده تا علاوه بر كمرنگ شدن محصولات و توليدات بومي استان ، قيمت ها شكسته شده و به نوعي افزايش قيمت ها را در اين بازارها شاهد نباشيم .
مقبوله غلامي بانوي 60 ساله قائمشهري در توصيف بازار سنتي شهرش گفت كه چهارشنبه هاي هر هفته به همراه مادرم از روستاي قاديكلاي بزرگ به سمت شهر قائمشهر حركت مي كرديم تا خريد هفتگي خود را از چهارشنبه بازار انجام بدهيم .
وي افزود : اهالي روستا نيز صبح زود چهارشنبه ها ، محموله هاي مركبات ، مرغ و اردك را بر روي اسب سوار مي كردند و به اين بازار مي بردند .
وي ادامه داد : چهارشنبه بازار قائمشهر در نزديكي بيمارستان رازي ، مسير محل گذر بسياري از روستاييان به شهر قائمشهر قرار داشت .
غلامي گفت : روستاييان هر منطقه با توجه به توليداتي كه داشتند محصولات خود را براي عرضه و فروش به اين بازار مي آوردند و بساط ساده بدون حجره و مغازه اي در گوشه اي پهن مي كردند .
وي مركبات ، برنج ، تخم مرغ ، مرغ و اردك پرورش يافته در روستا ، حبوبات ، سبزي ، انواع رب هاي ازگيل ، گوجه فرنگي و آلوچه را از جمله كالاهايي نام برد كه در بازارهاي سنتي مازندران عرضه مي شد .
اين بانوي خانه دار اطمينان از سالم و ارگانيك بودن ، حذف واسطه ها و فروش با قيمت مناسب ، بومي و محلي بودن را از ويژگي هاي منحصر بفرد كالاهاي چهارشنبه بازار ذكر كرد .
وي گفت : هرچند چهارشنبه بازار كنوني در مركز شهر قائمشهر وجود دارد و فعاليت مي كند اما ديگر شكل فعاليت و نوع محصولات گذشته در آن ديده نمي شود .
وي عرضه محصولات بدور از شكل سنتي و روستايي از كيف ، كفش و البسه توليد داخل و خارج كشور تا حتي لوازم برقي را از جمله كالاهايي كه در چهارشنبه بازار اين روزهاي قائمشهر عرضه مي شود ، نام برد و ادامه داد : برخلاف گذشته ديگر خبري از كالاها و محصولات متنوع سنتي در اين بازارها ديده نمي شود .
مدانلو از اهالي روستاي لاريم و از فروشندگان كالا در جمعه بازار جويبار است به خبرنگار ايرنا گفت : اين بازار قديمي از ديرباز محل عرضه و فروش محصولات سنتي بود و از اقصي نقاط مازندران و حتي ديگر استان هاي كشور براي خريد به محل مي آمدند .
وي با اشاره به اينكه هر چند امروز نيز اين بازار رونق خاص خود را دارد ، افزود : اما ورود وسايل و كالاهاي غير بومي باعث شده تا علاقمندان و افراد طالب سبك و سياق وسايل سنتي ديگر رغبتي براي حضور در اين بازار نداشته باشند .
مدانلو ادامه داد : ويژگي سنتي بودن وسايل و كالاهاي اين بازار ، مشترياني از اقصي نقاط كشور داشت چرا كه مسافران با شنيدن نام بازار سنتي جمعه بازار بدنبال يافتن سوغات به اين بازار مي آمدند .
وي كه به مشاهدات چند ساله خود از حضور افراد در جمعه بازار جويبار اشاره كرد و گفت : نبود وسايلي كه نشانگر فرهنگ و سنت از اين استان است بازارهاي سنتي مازندران را به يك بازار معمولي و يا پاساژ هاي شهري مبدل كرده است در حاليكه مسافر بدنبال فضا و محصولات متفاوتي در اين نوع بازارها است .
براساس اعلام اداره كل ميراث فرهنگي ، صنايع دستي و گردشگري استان مازندران در گذشته بازارهاي سنتي در شهرها و حتي روستاهاي استان برپا مي شد اما طي سالها از تعداد اين بازارها كاسته شد .
جمعه بازار جويبار ، نشتارود ، بازار امامزاده شاه رضا درروستاي پهناب جويبار ، پنجشنبه بازار جاده قديم آمل ، بابل، بهمنير و امامزاده ابراهيم بابلسر ، چهارشنبه بازار قائمشهر، سه شنبه بازار مير بازار بابلسر ،بازار قلعه گردن و خرم آباد بازار مشترك دو روستا در تنكابن و يكشنبه بازار دوازده چشمه آمل بازماندگان بازار سنتي در مازندران هستند كه در اين استان فعاليت مي كنند .
* خطر نابودي بيخ گوش بازارهاي سنتي
مهدي ايزدي كه تا چند ماه قبل در مسئوليت معاون ميراث فرهنگي اداره كل صنايع دستي ، گردشگري و ميراث فرهنگي مازندران فعاليت داشت از بازارهاي محلي به دليل ويژگي هايي كه دارد به عنوان ميراث معنوي استان نام برد .
وي با اشاره به اينكه ميراث معنوي به دليل اينكه قابليت انتقال فرهنگ و رسوم به نسل هاي ديگر را دارد حتي از ميراثي مثل بناهاي تاريخي نيز ارزشمند تر است ، افزود : مازندران نيز برخوردار از آيين ها و مراسم هاي سنتي و محلي يا همان ميراث معنوي است .
ايزدي از بازارهاي سنتي به عنوان بخشي از ميراث معنوي اين خطه از شمال كشور نام برد و ادامه داد : اما تاكنون اين ميراث ثبت ملي نشده و اقدام خاصي براي حفظ و نگهداشت آن صورت نگرفته است .
وي اضافه كرد : در حاليكه بازارهاي سنتي علاوه بر عرضه توليدات سنتي نوع رفتار در انجام مبادلات تجاري از جمله معامله پاياپا و انجام بازيهاي بومي و محلي فضايي خوب براي انتقال آداب و رسوم كهن مازندران به شمار مي رود .
ميراث فرهنگي ناملموس و معنوي ، رفتارها، نمادها و آئين‌هايي است كه يك اجتماع آنها را به عنوان بخشي از ميراث فرهنگي خود مي‌شناسد .
* تلاش براي ثبت جمعه بازار جويبار ، قديمي ترين بازار سنتي مازندران
مسئول واحد پژوهش مردم شناسي و ميراث معنوي اداره‌كل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري مازندران به خبرنگار ايرنا گفت : سنتي بودن توليدات ، نحوه معامله(پاياپاي و يا كالابه كالا ) ، برگزاري ورزش هاي بومي و محلي همچون كشتي لوچو و ريش سفيدي پيران براي حل اختلافات آيتم ها و ويژگي هاي بازارهاي محلي اين استان است .
طوبي اصانلو با اشاره به اينكه در گذشته از اين دست بازارهاي سنتي و محلي در بسياري از شهرهاي مازندران فعاليت داشتند ، افزود : علاوه بر كم شدن تعداد اين نوع بازارها ، از دست رفتن شكل و شمايل سنتي ، آسيب جدي تر به اين بخش از ميراث معنوي مازندران وارد كرده است .
وي با اشاره به اينكه كمتر عرضه و فروش محصولات و توليدات روستاييان را در بازارهاي سنتي اين روزهاي مازندران شاهد هستيم ، ادامه داد : در حاليكه به جرات مي توان گفت بيشتر از 80 درصد اجناس عرضه شده در بازارهاي سنتي آنزمان توليدات روستاييان بود كه اين روند در بازارهاي فعلي كمتر ديده مي شود .
مسئول واحد پژوهش ميراث معنوي مازندران از انجام كارهايي براي ثبت و نگهداشت همين تعداد بازار سنتي به عنوان تلاشي براي اين بخش از ميراث معنوي مازندران نام برد ، گفت : براي اين منظور آبان امسال ثبت جمعه بازار جويبار به عنوان ميراث معنوي به سازمان ميراث فرهنگي كشور پيشنهاد شد كه هنوز به سرانجام نرسيده است .
وي علاوه بر قدمت 200 ساله ، باقي ماندن ملاك هاي بازار سنتي همچون عرضه توليدات محلي روستاييان ، برگزاري برنامه ها و ورزش هاي بومي و محلي همچون كشتي لوچو و معركه گيري و معامله پاياپاي را از دلايل انتخاب جمعه بازار جويبار براي ثبت به عنوان ميراث معنوي عنوان كرد .
اصانلو كه حركت به سمت مدرنيته و تغييرات در نوع محصولاتي كه ارائه مي شود را بخش غير قابل پيشگيري و كنترل در بازارهاي سنتي مي داند ، اميدوار است كه با ثبت جمعه بازار جويبار حداقل نمونه اي از بازارهاي سنتي به عنوان بخشي از فرهنگ و رسوم اين خطه شمال كشور به نسل هاي آينده منتقل شود .
*** اجراي طرح هاي ضربه گير براي حفظ ميراث معنوي
معاون ميراث فرهنگي مازندران همچنين از انجام اقدام پيشگيرانه براي مبتلا نشدن ديگر بخش هاي سنتي مازندران به اين درد فرهنگي خبرداد .
حسين ايزدي در گفت و گو با خبرنگار ايرنا با اشاره به اينكه هر گونه آيين ، رسوم و مراسم ها كه به نوعي فرهنگ روستايي مازندران را به نمايش مي گذارد به عنوان ميراث معنوي لحاظ مي شود .
وي گفت : بازارهاي سنتي كه پيشتر و در سال هاي قبل شكل و شمايل سنتي داشتند به عنوان ميراث معنوي به شمار مي روند .
معاون ميراث فرهنگي مازندران افزود : هر چند وضعيت فعلي بازارهاي سنتي و عرضه و فروش محصولات غير سنتي ، وضعيت خوشايندي را براي اين بخش از فرهنگ مازندران رقم نزده است ولي براي جلوگيري از شيوع اين مساله در ديگر بخش ها ، اقداماتي را موردنظر قرار داده ايم .
وي از راه اندازي بازارچه هاي موقت صنايع دستي براي به نمايش گذاشتن و فروش توليدات و دست ساخته هاي هنرمندان استان نام برد ، ادامه داد : 70 درصد محصولات اين بازارها بايد صنايع دستي استان و مابقي سوغات باشد .
به گفته ايزدي براي مبتلا نشدن اين بخش از فرهنگ مازندران به مسائل بازارهاي محلي ، كنترل و نظارت براي رعايت اين مساله اعمال مي شود تا از ضوابط و معيارهاي مورد نظر خروج نكنند .
تاريخ و فرهنگ هر منطقه اي زنجيره بهم پيوسته از برخي آداب ، رسوم ، آثار تاريخي و داشته هاي قديمي و سنتي است كه براساس نوع و سبك زندگي مردم همان منطقه در گذشته پايه ريزي شد كه در آنزمان برخي از آنها همچون بازارهاي سنتي تنها براي رفع برخي از نيازهاي معيشتي مردم به شمار مي رفت .
فرهنگ و تاريخ هرچقدر بر آن گرد كهنگي و گذر زمان بنشيند بر جذابيت آن بيشتر افزوده مي شود و از نگاه مردم اين عصر و زمانه مدرنيته كه مسائل كمتر رنگ و بوي سنتي دارند ، ديدن اين بخش از فرهنگ براي افراد حاضر لذتبخش است .
احياي بازارهاي سنتي مازندران ، استاني كه سالانه ميزبان 30 ميليون نفر مسافراز اقصي نقاط كشور است مي تواند در جذابيت و لذتبخشي هر چه بيشتر سفر براي آنايي كه به استان مي آيند خاطره آفرين باشد و به نوعي ورق زدن دفتر تاريخ گذشتگانمان براي نسل امروز و نسل هاي آينده مازني مي باشد .
مازندران بيشتر از سه هزار روستا دارد كه حدود نيمي از جمعيت 3 ميليون و 300 هزار نفري استان در روستاها ساكن هستند .
خبرنگار : فاطمه قنبري قاديكلايي
2096/1899
ساري – ايرنا – باز شدن پاي عرضه و فروش محصولات و توليدات غير بومي در بازارهاي سنتي مازندران باعث شده تا اين بخش از ميراث معنوي استان ديگر رنگ و بويي از سنت اين خطه را براي افرادي كه به اين فضاها مي آيند ، نداشته باشد و در گردونه رقابت با كالاهاي كارخانه هاي داخلي و خارجي نتواند بايستد.
