سخن از شیراز است، جایی كه مردم آن با این فكر در بافت تاریخی آن پای می گذارند كه شاید شب گذشته قامت خانه ای تاریخی با هجوم بیل های مكانیكی برخاك افتاده باشد و با تاسف می بینند كه پیشتر كه تخریب صورت گرفته ،هیچ كس هم مقصر شناخته نشده یا با پیگرد مواجه نشده است.
بعد از تخریب شبانه دو خانه تاریخی شیراز به نام های خانه سلیمی به شماره ثبت ملی 8998 و خانه منتصری به شماره ثبت 8975 در ابتدای اسفند 96 هر روز هزاران كامنت در بین كاربران فضای مجازی و اهالی فارس مبنی بر احتمال تخریب اثر تاریخی دیگری ردو بدل می شود كه نشان از بیم ساكنان این خطه در زمینه نابودی میراث پدرانشان دارد.
سازمان میراث فرهنگی اوایل اسفند 96 و پس از تخریب این دوخانه تاریخی، عامل این اقدام را مجری طرح های توسعه حرم شاهچراغ (ع) اعلام كرد.
**نگرانی ها
حمام تاریخی توكلی یكی از آثار ثبت ملی شده شیراز است كه در دل كوچه های مارپیچ و كم عرض بافت تاریخی این شهر و در طرح توسعه حرم مطهر شاهچراغ (ع) واقع شده و در روزهای گذشته فعالان میراث فرهنگی در فضای مجازی احتمال تخریب این اثر تاریخی را نیز می دادند و اینكه ممكن است شبانه فروریخته شود.
در چند روز گذشته و خصوصا بعد از تخریب دو خانه تاریخی ثبت ملی شده شیراز در حالی كه مردم دیگر نقاط كشور در حال مهیا شدن و برنامه ریزی برای آغاز سال جدید و گذراندن تعطیلات نوروز هستند، مردم و برخی مسئولان شیراز كه دغدغه میراث فرهنگی این شهر را دارند با نزدیك شدن تعطیلات نوروز بر نگرانی هایشان افزوده می شود.
این فعالان میراث فرهنگی می گویند: تعطیلات نوروز به معنای رونق و فراهم شدن فرصتی برای مجریان تخریب این میراث تاریخی است.
حمام تاریخی توكلی مربوط به دوره قاجاریه – پهلوی و در خیابان لطفعلی خان زند روبروی آرامگاه نور(گودعربان) پشت كوچه فاطمیه واقع شده است و این اثر در تاریخ 2 آبان 1382 با شماره ثبت 10498 به عنوان یكی از آثار ملی به ثبت رسیده است.
ورودی این حمام یك تكه كاشی كاری هفت رنگ و معرق به سال 1366 دارد كه این تاریخ اخیرترین تعمیرات بنا را نشان می دهد.
این حمام دارای ورودی تنگی است كه پس از عبور از یك دالان كوچك از طریق پلكان بسیار ساده ای وارد رختكن یا سربینه می شود، رختكن این حمام دارای فضایی نسبتا بزرگ با چهار شاه نشین است كه قرینه هم هستند و در مركز این فضا حوضچه ای سنگی وجود دارد و سقف این محل نیز گنبدی شكل است و نورگیری در وسط آن قرار دارد.
سقف این حمام با اشكال حیواناتی مانند شیر، طبیعت و انسان نقاشی شده است و در بخش هایی نیز معرق كاری روی چوب به چشم می خورد.
حمام تاریخی توكلی درحال حاضر دایر است و به برخی شهروندان و مسافران خدمات ارائه می دهد،شخصی كه خود را شاگرد این حمام معرفی كرد عصر زمستانی نیمه اسفند 96 در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: صاحب این ملك سه ماه پیش فوت كرده و اكنون این محل در اختیار ورثه و زیرنظر اداره كل میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری فارس اداره می شود.
این شخص اجازه عكس گرفتن از فضای داخلی حمام تاریخی توكلی را به خبرنگار این رسانه نداد و مدعی شد كه میراث فرهنگی این تصمیم را گرفته و ابلاغ كرده است.
*** قصه تلخ میراث تاریخی شیراز
در این محله و مجاورت این حمام خانه های تاریخی زیادی به چشم می خورد كه یكی از این خانه ها كه توجه خبرنگار ایرنا را به خود جلب كرد خانه روبه رویی حمام تاریخی توكلی بود كه از كاشی كاری سردر ورودی آن مشخص بود كه بنایی تاریخی و ارزشمند است.
پیگیری های صورت گرفته در مورد صاحب این خانه تاریخی به حجره ای عطاری واقع در سه راه احمدی(حوالی شاهچراغ) ختم شد.
در حجره عطاری آقای نعمت اللهی صاحب قبلی این خانه تاریخی پای صحبت های او نشستیم، او از نحوه واگذاری این خانه به مجری طرح توسعه حرم مطهر شاهچراغ(ع) اینگونه سخن می گوید كه برای طرح توسعه حرم مطهر و با پیگیری های زیادی كه مجری این طرح داشت علیرغم میل باطنی، خانه را كه 480 متر مربع زیربنا دارد تخلیه و به قیمت 320 میلیون تومان به آنها واگذار كردیم.
نعمت اللهی كه محاسنی سفید دارد و گواه پایان دهه هفتم زندگی اوست ادامه داد: این خانه از پدر بزرگم به پدرم و از پدر به من به ارث رسیده بود و به نقل از پدرم این خانه اكنون بیش از صد سال قدمت دارد و معماری داخلی این خانه بسیار زیبا و شامل معرق كاری های بسیار شكیل و بهره مندی از هنر ویترای(نقاشی روی شیشه)، كاشیكاری، نقوش برجسته روی ستون ها و... است.
او گفت: حاشیه و دو طرف سر در ورودی این خانه دو نقش برجسته سنگی با نقوش اسلامی ایرانی قرار داشت كه بعد از اینكه خانه را فروختیم و تخلیه كردیم آنها را در آوردند و به جای آن سیمان كاری كردند كه اكنون نیز تازه بودن سیمان آن مشخص است.
نعمت اللهی به اینكه هنوز كاشیكاری بالای سردر ورودی وجود دارد و بیم آن می رود كه آن نیز تخریب شود اشاره و بیان كرد: بیرون خانه كه در معرض دید همگان است به این وضعیت دچار شده و مشخص نیست داخل خانه چه تخریب و حفاری هایی انجام شده باشد.
**مهمانان خانه تاریخی شیراز
خبرنگار ایرنا برای بررسی بیشتر و اطلاع از وضعیت داخلی این اثر تاریخی در این خانه را چندین بار زد ولی علیرغم روشن بودن لامپ داخل منزل، كسی در را نگشود.
یكی از همسایه های این خانه تاریخی كه در این محله زندگی می كند گفت:هرچه در این خانه را به صدا در آورید كسی آن را باز نمی كند، بعد از اینكه مجری طرح توسعه حرم خانه آقای نعمت اللهی را خرید این خانه را به دو فرد معتاد و بدنام كه سابقه اراذل و اوباشی و كارهای خلاف بسیاری دارند اجاره داده است.
او ادامه داد:همسایه ها به دلیل اینكه این خانه محل تردد افراد مشكوك و معتاد شده است چندین بار به كلانتری 13 عباسی شكایت كرده كه آنها نیز گفتند به دلیل اینكه این محل در اجاره این افراد است نمی توانیم اقدامی انجام دهیم.
این شهروند شیرازی كه در بافت تاریخی این شهر زندگی می كند گفت:همسایه ها حتی شكایت به متولیان حرم مطهر شاهچراغ(ع) بردند كه جواب درستی ندادند.
او با اشاره به وجود كاشی های قدیمی و نقوش برجسته بسیار در این خانه گفت: برخی همسایه ها شب ها صدای حفاری و تخریب از این خانه می شنوند و معتقدند كه ساكنان فعلی این منزل شبانه كاشی ها و آثار تاریخی را در می آورند و در بازار به فروش می رسانند.
خبرنگار ایرنا در گزارشی مستند در ماه های اخیر به فروش كاشی های بافت تاریخی شیراز دربازارهایی مانند روح الله و سرای مشیر پرداخت كه تاكنون اقدامی برای رفع آن انجام نشده و سودجویان هنوز در حال فروش میراث ارزشمند این خطه در این محل ها هستند.
** میراث فرهنگی بی خبر است
معاون اداره كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان فارس اعلام كرد: حدود 9 سال قبل طرح توسعه حرم مطهر شاهچراغ (ع) با مشخص شدن مشاور مطرح و در نهایت مشروط به حفظ میراث تاریخی مجاور حرم شد و مسئولان و مشاوران این طرح تعهد دادند كه هیچ خانه تاریخی تخریب نخواهد شد.
عبدالرضا نصیری افزود:عملا ما از طرح توسعه ای كه در حال انجام است كاملا بی خبر هستیم ، دو خانه تاریخی نیز در سال 93 و یك خانه در سال 90 توسط همین مجری بصورت غیرقانونی تخریب شد ولی پیگیری های قضایی در خصوص هیچكدام تاكنون به نتیجه ای نرسید و عملا مشخص نیست تخریب هایی كه انجام می شود براساس چه طرح و قانونی است.
فرماندار شیراز در این باره گفت: همه باید از تخریب میراث این شهر متاثر باشیم، اداره كل میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری وظیفه حفظ میراث را دارد شاید نتواند با برخی افراد و نهادها در این شهر مقابله كند ولی باید شكایت خود را از مسیر قانونی دنبال و بر آن پافشاری و نتایج را نیز به مردم اعلام كند.
حیدر عالیشوندی با اشاره به اینكه از دادستان شیراز درخواست پیگیری قانونی این موضوع را داشته ایم و كتبا هم درخواست خود را ارسال خواهیم كرد افزود: از سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری تقاضا داریم كه طرح تفصیلی این محدوده را آماده كند كه تكلیف شهرداری ، متولیان حرم مطهر و سایر دستگاه ها نیز مشخص شود.
وی بیان كرد:تخلفی شكل گرفته كه باید تحقیقات انجام شود و ما نیز نتایج پیگیری ها را در اختیار شهروندان خواهیم گذاشت.
** طرح توسعه شاهچراغ ،مصوب نیست
مدیركل دفتر فنی استانداری فارس گفت: طرح توسعه حرم مطهر شاهچراغ (ع) كه در حال اجرا است براساس طرح مصوب شده نیست و مشخص نیست مجموعه تولیت حرم مطهر شاهچراغ(ع) بر چه اساسی در حال انجام این اقدامات است.
امیرحسین جمشیدی در جلسه شورای شهر شیراز افزود: شورای عالی شهرسازی در طرح مصوب تاكید كرده كه جداره های بافت تاریخی باید حفظ شود در حالی كه تاكنون چند مورد كاملا تخریب شده است.
براساس آمارهایی كه پیشتر اعلام شده، تعداد كل خانه های تاریخی شناسایی شده در استان فارس و شهر شیراز به ترتیب 700 و 350 مورد است كه از این تعداد 310 خانه در استان فارس و 281 خانه در شهر شیراز ثبت ملی شده است.
پیگیری خبرنگار ایرنا برای گفت و گو با مسئولان مربوط در حرم مطهر شاهچراغ (ع) به دلیل همكاری نكردن آنان بی نتیجه ماند.
9873 / 1876
گزارش از: محمد امین افشارپور
شیراز- ایرنا -اینجا شهری است كه ثبت ملی اثری تاریخی،ضمانتی اجرایی برای حفاظت از آن ایجاد نمی كند و مردم و فعالان میراث فرهنگی هر شب را با دلهره سر به بالین می گذارند و بامداد بعد هم با دلشوره از خواب بیدار می شوند مبادا كه اثر یا آثار ثبتی دربافت تاریخی آن به فنا رفته باشد.
