خانه‌های تاریخی شیراز در مدار شایعه و تکذیبیه

به گزارش ایرنا، ماجرا از آنجا شروع شد که در روزهای پایانی هفته گذشته مطالبی در فضای مجازی و رسانه ها منتشر شد که حکایت از آغاز شمارش معکوس برای تخریب تعداد زیادی از خانه‌های تاریخی تا چند روز آینده داشت و اینکه به ساکنان بعضی از این خانه‌ها فرصتی چند روزه برای ترک کاشانه‌شان داده شده و چنانچه خانه‌ را ترک نکنند آب، برق و گاز آن‌ها قطع خواهد شد.
قصه تخریب خانه های تاریخی شیراز سر درازی دارد به گونه ای که قبل از دولت سیزدهم، ۲ خانه تاریخی ثبت ملی شده سلیمی و منتصری در اوایل اسفند ۹۶ به صورت شبانه تخریب شد و در آن زمان سازمان وقت میراث فرهنگی کشور اعلام کرد مجری طرح توسعه حرم مطهر شاهچراغ (ع) این تخریب ها را انجام داده است.
طرح توسعه حرم مطهر شاهچراغ(ع) معروف به طرح ۵۷ هکتاری در سالهای اخیر یکی از دلایل این تخریب ها عنوان شده است در حالی که این موضوع همواره از سوی متولیان امر اعلام شده که طرح توسعه این حرم مطهر باید با حفاظت از میراث تاریخی و فرهنگی این شهر دنبال شود.

تکذیب تخریب ۲۰۰ خانه تاریخی و ساخت مجتمع تجاری به جای آن
حدود یکسال پیش و در بهمن ماه ۱۴۰۰ مجددا موضوع تخریب ۲۰۰ خانه تاریخی شیراز بر سر زبان ها افتاد که در آن زمان رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری انتشار این خبرها در فضای مجازی و رسانه‌ها درباره تخریب بیش از ۲۰۰ خانه تاریخی در شیراز و ساخت مجتمع‌های تجاری به جای آن را رد کرد.
مصیب امیری بهمن ماه ۱۴۰۰ درباره طرح اتصال دو حرم شاهچراغ (ع) و سید علاء‌الدین حسین(ع) در بافت تاریخی‌فرهنگی شیراز، گفت: این طرح در خرداد امسال از سوی وزارت راه و شهرسازی تحت عنوان سامان‌دهی و اتصال این دو حرم به مشاور واگذار شد.
رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری افزود: طرح مزبور هم‌چنان در مراحل کارشناسی است و طی این مدت بررسی‌های مختلفی انجام و در هر یک از این بررسی‌ها چندین گزینه پیشنهاد شده است که هر یک چگونگی اتصال این دو حرم را مشخص می‌کند.
امیری افزود: آنچه از این طرح بر می‌آید و البته هنوز مراحل نهایی را طی نکرده است، بیشتر بحث مرمت، بازسازی و جداره‌سازی و حتی فضاهایی که در گذشته تخریب شده و همچنین سامان‌دهی مسیر به شکلی است که رفت و آمد بین این دو مسیر تسهیل شود، در ضمن محدودیت ارتفاعی همچون کل بافت تاریخی شیراز در این محور هم وجود دارد، اما این به معنای ساخت مجتمع تجاری در این مسیر نیست.

به گفته مسئولان امر، بیش از ۸۰۰ خانه تاریخی در آستانه تخریب و فرسوده در بافت قدیم شیراز که روزگاری محل تردد لسان الغیب و ملاصدرا بوده شناسایی شده که مدیران استانی و شهری از ضرورت عزم جمعی برای احیاء این بناهای با ارزش فرهنگی سخن گفته اند.
زمانی که سخن از تاریخ و پیشینه تمدنی به میان می‌آید، حس غرور در انسان‌ها برانگیخته می‌شود؛ چه رسد به شیراز؛شهری که شاخصه های بارز تاریخی و تمدنی غنی در قبل و بعد از اسلام را در خود جای داده و در کوچه پس کوچه‌‎های چندین هزار ساله و باغ‌هایش ملاصدرا ،سعدی و حافظ قدم زده اند.
شیراز شهری است که نه تنها شیرازی ها بلکه هر ایرانی روی داشته‌های فرهنگی و تاریخی آن غیرت دارد، تاریخی که با اکتشافات اخیر در تپه پوستچی به هفت هزار و پانصد سال قبل برمی‌گردد.
در سال‌های نزدیک‌تر و در دو سه قرن اخیر نیز شیراز در دوران زندیه، پایتخت ایران بود و طی‌ این‌ دوره و دوره قاجاریه، بخشی از آثار تاریخی شیراز که نتیجه ذوق و قریحه مردمان این دیار است، شکل گرفت و تا به امروز به یادگار مانده است.
بافت تاریخی شیراز گوهرهای ارزشمندی همچون حرم مطهر حضرت احمد بن موسی شاهچراغ (ع) و دیگر فرزندان و نوادگان امامان معصوم (ع) را در خود جای داده است و این آستان‌های مقدس، شمع فروزان و پیونددهنده مردمان این دیار از دیرباز بوده‌اند.
هویت شهر شیراز در بافت تاریخی این شهر است و هنوز در کوچه پس کوچه‌های منطقه تاریخی فرهنگی صدای گام‌های مشاهیر فرهنگی، ادبی و مذهبی شیراز از جمله آیت‌الله سید نورالدین حسینی الهاشمی و آیت‌الله شهید سید عبدالحسین دستغیب به گوش می‌رسد.
منطقه ۸ شهرداری شیراز، منطقه تاریخی فرهنگی نامیده می‌شود و در واقع، شیراز قدیم است که طی فرآیندهای رشد و توسعه شهری و افزایش جمعیت به عنوان زیر مجموعه‌ای از کل شهرداری آمده که دارای ویژگی‌های خاص خود است و اکثر خانه‌های تاریخی ارزشمند این شهر در این حدوده قرار دارد.
وسعت این منطقه، ۳۵۰ هکتار و درصد جمعیت ساکن در منطقه در روز حدود ۵۰۰ هزار نفر و در شب ۱۵۰ هزار نفر است.
توسعه شهرنشینی در شیراز و نوع بافت تاریخی اطراف حرم‌های مطهر که نوع سازه‌ها و طراحی آن با زندگی پرشتاب عصر کنونی چندان سازگار نیست، سبب شد که اهالی شیراز قدیم از این محلات به تدریج، به دیگر نقاط شهر جابجا شوند و با کوچه‌های قهر و آشتی و فضای اصیل، شاید به ناچار، خداحافظی کنند و مهاجران، جایگزین آنها شوند.
این بافت تاریخی ارزشمند در سالیان اخیر دستاویز تلاطمات و نامهربانی هایی بوده که این هراس را به دل فرهنگوران و دوستداران این شهر تاریخی انداخته که بافت قدیم و تاریخی این شهر اندک اندک رو به نابودی گذارد.

شهردار منطقه تاریخی فرهنگی شهر شیراز اواخر آذرماه ۱۴۰۱ در نشست خبری در جمع خبرنگاران از شناسایی بیش از ۸۰۰ خانه تاریخی و فرسوده در آستانه تخریب در بافت قدیم شیراز خبر داد و گفت: به علت فرسوده شدن این منطقه آمار بناهای در آستانه تخریب رو به افزایش است.
علی مصلی نژاد افزود: حدود ۳۵۰ خانه از این تعداد دارای ارزش تاریخی است و تصمیم گیری درباره آن به اداره کل میراث فرهنگی ،گردشگری و صنایع دستی استان فارس بستگی دارد و در اختیار شهرداری نیست.
شهردار منطقه هشت شیراز ادامه داد: تصمیم گیری درباره وضعیت مابقی خانه هایی که در بافت قدیم شیراز با تخریب مواجه است و میراثی نیست با شهرداری است که براساس مصوبه شورای اسلامی شهر شیراز، نوسازی این بناها در بافت تاریخی شیراز بصورت رایگان است.
وی با بیان اینکه تغییر کاربری این بناها به گردشگری نیز بصورت رایگان انجام می‌شود، اضافه کرد: ضروری است این ۸۰۰ خانه در آستانه تخریب در بافت قدیم شیراز سریعات تعیین تکلیف شود.
شهردار منطقه تاریخی فرهنگی شهر شیراز گفت: مجوز تعمیرات جزئی برای بناهای بافت قدیم شیراز در کمتر از ۲۴ ساعت صادر خواهد شد.

عضو شورای شهر شیراز و ناظر این شورا در منطقه تاریخی فرهنگی شیراز نیز در ادامه این نشست گفت: مجموعه مدیریت شهری نگاهی ویژه با احیاء بافت تاریخی شیراز و بازگرداندن هویت به این محدوده دارد.
مهدی نصیری افزود: دستیابی به اهداف مدنظر و احیای کامل این بافت نیازمند عزمی جدی است و همکاری همگان را طلب می کند.
وی ضمن بیان اینکه محدوده بافت تاریخی نسبت به کل مساحت شیراز کوچک اما دارای اهمیتی ویژه در ابعاد مختلف است.
نصیری، اطلاق فضای گردشگری به بافت تاریخی را برای احیای آن لازم اما کافی ندانست و بیان کرد: شمار زیادی از پروژه‌های عمرانی فعال شیراز در این محدوده عملیاتی شده و در حال اجرا است و بودجه مناسبی امسال برای احیای میدان توپخانه در این منطقه پیش‌بینی شده است.
او همچنین با بیان اینکه در کنار اهمیت این پروژه‌ها از نگاه کالبدی، اجرای پروژه در این منطقه هزینه‌های بیشتری برای مدیریت شهری دارد، توضیح داد: به دلیل قدیمی و تنگ بودن معابر و کوچه‌های بافت تاریخی و فرهنگی شیراز، اقدامات عمرانی و بازسازی و توسعه آن سخت تر از مناطق دیگر است.
رئیس کمیسیون هوشمندسازی شورای شهر شیراز ادامه داد: برخی از خانه‌های قدیمی این منطقه نیز با حمایت شهرداری به اقامتگاه تبدیل شده و خواهد شد و این موضوع منجر به افزایش میزان تقاضای انشعاب و مصرف آب، برق و گاز می‌شود، حال آنکه زیرساخت‌های موجود در زمینه خدمات شهری این منطقه پاسخگوی نیاز نیست.
نصیری اضافه کرد: بخش نظارتی توسط دستگاه‌های خدمات رسان شیراز خوب دنبال می‌شود اما بخش حمایتی مطلوبیت لازم را نداشته و به همین دلیل سیر امور با کندی پیش می رود، راهکار رفع این مشکل نیز مدیریت یکپارچه شهری‌ است.

انتشار اخباری طی روزهای اخیر در خصوص تخریب‌ خانه های تاریخی شیراز موجی از نگرانی‌ها را در بین فرهنگ دوستان و اهالی شیراز به دنبال داشته است.
شورای اسلامی شهر شیراز نیز در اطلاعیه ای به تخریب خانه‌های تاریخی شیراز واکنش نشان داد و تخریب خانه‌های میراثی پیرامون حرم مطهر حضرت شاهچراغ(ع) را تکذیب کرد.
در این مطلب آمده است که گزارش‌هایی در برخی از رسانه‌ها درباره موضوع تخریب بناهای تاریخی منتشر شده که در همین راستا، روابط عمومی شورای اسلامی شهر شیراز بر خود لازم می داند ضمن تقدیر از نگاه تیزبینانه شهروندان و رسانه ها جهت تنویر افکار عمومی، توضیحاتی را ارائه کند.
در این اطلاعیه آورده شده که، بسی جای خوشحالی است که شهروندان و رسانه ها نسبت به بافت تاریخی دغدغه مند هستند. البته این توقع همواره وجود دارد که قبل از عنوان هر مطلبی و به دور از پیش داوری، موارد را از طریق مجاری مطلع و موثق پیگیری شود.
در این مطلب آمده است: بافت تاریخی شیراز گوهرهای ارزشمند به نام حرم مطهر حضرت احمد بن موسی شاهچراغ (ع) و دیگر فرزندان و نوادگان امامان معصوم (ع) را در خود جای داده است و این آستان‌های مقدس، شمع فروزان و پیونددهنده مردمان این دیار از دیرباز بوده‌اند.
شورای اسلامی شهر شیراز در پایان این اطلاعیه اعلام کرده است:‌ ابلاغ هر نوع مصوبه ای از پژوهشگاه میراث کشور و شورای عالی معماری و شهرسازی به اطلاع عموم خواهد رسید و به شایعه و احیانا نقل قول های شخصی استناد نشود.

لودرها به خط نشده
محمدرضا هاجری، سخنگوی شورای اسلامی شهر شیراز نیز در این زمینه گفت: با توجه به جوسازی و غوغاسالاری در فضای مجازی مبنی بر تخریب و تحریف سومین حرم اهل بیت (ع)، ‏شورای اسلامی شهر شیراز اعلام می دارد با توجه به استقرار شورا در بافت تاریخی بین الحرمین، هیچگونه تخریب و به خط شدن ‏لودر در کار نیست، فقط شایعه ای تخریب گر است، شیراز مفتخر به داشتن منطقه ویژه شهرداری بافت تاریخی ‏است و به منظور حفظ، صیانت و نگهداری از میراث فرهنگی و هویتی شهر، میلیاردها تومان هزینه می شود، ‏بی انصافی است اینگونه اتهامات دروغ را به جلوداران عمران و آبادی حواله داد.

مخالفت استاندار فارس با تخریب و تعرض به بافت تاریخی شیراز
اداره کل روابط عمومی و امور بین الملل استانداری فارس نیز با صدور اطلاعیه ای در ۱۴ بهمن ماه امسال ادعای تخریب خانه‌های میراثی اطراف حرم مطهر حضرت شاهچراغ(ع) را تکذیب و اعلام کرد:‌ استاندار فارس بارها مخالفت خود را با هرگونه تخریب و تعرض به بافت تاریخی شیراز و خانه‌های ارزشمند این بافت را اعلام کرده است.
بنا بر این گزارش بهبود شرایط سکونت در بافت تاریخی شیراز و ایجاد محیط شاداب و متناسب با فرهنگ غنی شیراز از جمله برنامه‌های جدی مدیریت استان محسوب می‌شود و دستگاه‌های مسئول در حوزه بافت تاریخی مانند میراث فرهنگی و گردشگری و راه و شهرسازی و شهرداری باید طرح‌های کارشناسی برای حراست از این بافت و ارتقاء سطح کیفی زندگی در آن ارائه دهند.
لذا با بررسی های انجام شده استانداری فارس و ادارات مرتبط با موضوع بافت تاریخی بر اساس وظیفه ذاتی و مطابق با ضوابط قانونی با هر گونه تخریب خانه تاریخی مخالف بوده و هیچگونه مجوز یا پاسخ استعلام مثبتی که منجر به تخریب خانه میراثی و از بین رفتن تاریخ ، فرهنگ و هویت شیراز شود صادر نشده است.
این اطلاعیه می افزاید: اخبار پخش شده در شبکه های اجتماعی متعاقب این خبر نیز تکذیب می‌شود،انتظار است دستگاه‌های مسوول در این حوزه برای پاسخگویی شفاف به مردم واکنش مناسب در این عرصه داشته باشند. در آخر اینکه ابلاغ هر نوع مصوبه ای از پژوهشگاه میراث کشور و شورای عالی معماری و شهرسازی به اطلاع عموم خواهد رسید و مردم نباید به شایعه و احیانا نقل قول های شخصی استناد کنند.

محمد هادی ایمانیه، استاندار فارس حدود یک سال قبل هم در پی انتشار این اخبار در فضای مجازی با بیان این که شایعه تخریب تعدادی از خانه‌های ارزشمند بافت تاریخی شیراز هیچ مبنایی ندارد تصریح کرد: به نظر می‌رسد عده‌ای می‌کوشند به دلایلی این شایعه را به یک معضل اجتماعی تبدیل کنند.

توضیحات میراث فرهنگی فارس
اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان فارس هم در خصوص خبر"آغاز شمارش معکوس تخریب خانه های تاریخی شیراز" اعلام کرد: وزارت میراث فرهنگی و به تبع آن اداره کل میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی استان فارس بر اساس وظیفه ذاتی و مطابق با ضوابط قانونی با هر گونه تخریب بافت تاریخی مخالف بوده و هیچگونه مجوز یا پاسخ استعلام مثبتی از طرف این اداره کل که منجر به تخریب بافت و از بین رفتن تاریخ ، فرهنگ و هویت شود صادر نشده است و با آن مخالف است.
در این اطلاعیه به نقل از علی اکبر صادقی سرپرست معاونت میراث فرهنگی فارس آمده است: در طرح مصوب کمیسیون ماده ۵ خط پروژه ای که تصویب شده در واقع محدوده تملک را مشخص می‌کند در این محدوده که حدود ۹۰ پلاک را شامل می شود انواع مداخلات از جمله حفاظت، مرمت و نوسازی در نظر گرفته شده است.
بنابراین خط مذکور به معنای خط تخریب نبوده و این اداره کل مخالفت جدی خود را با هر گونه تخریب در بافت تاریخی مجددا اعلام می دارد.
این مقام مسئول در ادامه ضمن تصریح اهمیت مرمت و حفاظت بافت تاریخی شیراز و تشکر و قدردانی از توجه و دقت نظر جامعه محلی به میراث فرهنگی افزود: خط مورد تایید برای پیاده راه بین دو حرم مطهر همان خط پیشنهادی مشاور پروژه بوده و ۹۰ پلاک واقع در محدوده تملک بعنوان لایه های پشتیبانی عملکردی پیاده راه مذکور عمل می نمایند.
سرپرست معاونت میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی فارس در ادامه با اشاره به اهمیت اطلاع رسانی اخبار صحیح خاطرنشان ساخت: هرگونه عملیات بر روی هر یک از پلاکهای واقع در محدوده بافت تاریخی و از جمله محدوده پروژه فوق از جمله مرمت و یا تخریب به منظور تجدید بنا نیازمند استعلام به صورت تک به تک از این اداره کل بوده و هر نوع عملیات بر روی پلاکهای محدوده بدون اخذ مجوز از این اداره کل ممنوع و غیر قانونی است.