به گزارش ايرنا شهرسوخته در ميان صدها اثر باستاني و تاريخي سيستان و بلوچستان بازمانده از دوران باستان با بيش از پنج هزار سال قدمت در محدوده شهرستان هامون و 56 كيلومتري شهر زابل در حاشيه جاده زابل - زاهدان در جنوب شرق ايران و در شمال سيستان و بلوچستان واقع شده است، اين شهر بر روي آبرفت هاي مصب رودخانه هيرمند به درياچه هامون و در ساحل اين درياچه بنا شده بود.
مطالعه و بررسي بقاياي اين شهر نشان دهنده سير تحول علوم و فنون مختلف در فلات ايران است به طوري كه باستان شناسي، جامعه شناسي، تجارت، بازرگاني و مبادلات بين المللي، تاريخ تحول اديان در دوره هاي پيش از تاريخ و تاريخي، تاريخ شهرنشيني و شهرسازي، سير تحول معماري و هنرها و فنون سنتي، تاريخ آغاز نگارش، تاريخ پزشكي و علوم وابسته، جانور شناسي، تغذيه، كشاورزي، دامداري، حشره شناسي، گياه شناسي، زمين شناسي، فلزگري، جواهر سازي، بافندگي و خراطي تنها بخشي از فنون و هنرهاي قابل مطالعه در بقاياي شهر سوخته است.
آثار كهن ترين نمونه جراحي، كهن ترين نمونه پارچه هاي موجود، كهن ترين اثر معرق كاري و كهن ترين نمونه هاي زيره، گشنيز و پسته وحشي از جمله اطلاعات و داده هاي به دست آمده در شهر سوخته است.
بر مبناي يافته هاي باستان شناسان شهرسوخته 280 هكتار وسعت دارد و بقاياي آن نشان مي دهد كه اين شهر داراي پنج قسمت اساسي شامل بخش مسكوني واقع در شمال شرقي شهر، بخش هاي مركزي، منطقه صنعتي، بناهاي يادماني و گورستان است كه به صورت تپه هاي متوالي و چسبيده به هم واقع شده اند.
اين شهر تاريخي و مهمترين محوطه ديرينه سيستان در كنار رود هيرمند و در بالاترين لبه شمال غربي دلتاي قديمي بر روي سلسله تپه هاي تراس رمرود و زمين هاي زراعي تراس نيمروز واقع شده كه وجود آن در هزاره هاي چهارم و سوم پيش از ميلاد مديون رودخانه پرآب هيرمند بوده است.
120هكتار از گستره شهرسوخته داراي آثار و بقاياي ديرينه است كه گسترده ترين دوره آن مربوط به سال هاي ميان 2500 تا 2800 پيش از ميلاد بوده كه گستره آن در اين دوران به بيش از 80 هكتار رسيده است.
توسعه شهر سوخته از نظر فرهنگي، سياسي، اجتماعي و صنعتي در يك دوره 400 ساله از زندگاني هزار ساله، آن را از شكل شهرك كوچك 15هكتاري خارج و سپس با گستره حدود 150 هكتاري به يكي از بزرگ ترين شهرهاي دوران مفرغ خاورميانه تبديل كرده كه شهرهاي محدودي چون انشان يا تپه مليان در فارس، اور در بين النهرين، شوش در دشت خوزستان و سرانجام موهنجو دارو در دشت سند قابل مقايسه با آن بوده اند، گستره شهر قابل تقسيم به سه بخش اصلي و سه بخش فرعي است.
پژوهش ها نشان داده است اين محوطه بر خلاف اكنون كه محيط زيستي كاملا بياباني دارد و فقط درختان گز در آنجا ديده مي شود در پنج هزار سال قبل منطقه اي سبز و خرم با پوشش گياهي متنوع و بسيار مطلوب بوده و درختان بيد مجنون، افرا و سپيدار فراواني در آنجا وجود داشته است.
شهر سوخته داراي تشكيلات مرتب و منظمي بوده است آثار باقيمانده در آن نشان دهنده اين است كه اين شهر در هزاره سوم پيش از ميلاد داراي نظام مرتب و منظم آبرساني و تخليه فاضلاب بوده و دانش پزشكي (يا جادوگري علمي) در آن به حدي پيشرفته بوده كه پزشكان شهر نه تنها از علومي چون شكسته بندي آگاه بودند بلكه به اجراي اعمال شگفت انگيزي چون جراحي جمجمه نيز دست مي زدند.
از سوي ديگر كشف تنها لوح نوشته دوران آغاز تمدن عيلام در اين شهر همراه با آثار مهرها و علائمي كه پيشتر به آن اشاره شد نشان از ارتباط هاي تجاري و كنترل اقتصادي منطقه از سوي اين جامعه دارد و به اين ترتيب مردم اين شهر به چنان درجه اي از رفاه رسيده بودند كه زنان به زيبايي خود نيز توجه فراوان داشته و مردم آن احتمالا جز نخستين مخترعان و مكتشفان سرگرمي هايي شبيه «شطرنج» و «تخته نرد» بوده اند.
كشف آثار مهمي چون جراحي جمجمه، چشم مصنوعي، لوله هاي فاضلاب، پارچه بافي و سفالگري نشان از پيشرفت اين شهر در زمان رونق و حيات آن است به طوري كه از آن مي توان به عنوان پيشرفته ترين شهر جهان قديم ياد كرد.
همچنين نكته جالب اينكه باستان شناسان تاكنون هيچ نوع سلاحي از اين شهر بدست نياورده اند كه اين خود نشان دهنده سكونت مردمي صلح طلب و آرام در اين منطقه است.
وجود سفالينه هاي شكسته در جاي جاي اين محوطه باستاني نشان از فعال بودن كارگاههاي متعدد سفالگري در آن دوران دارد و هم اينك در بيشتر سطح منطقه مسكوني و كارگاهي و قبرستان شهرسوخته سفالينه هاي شكسته به وفور يافت مي شود و هر گردشگري كه پا به اين محوطه مي گذارد به ناچار بايد از روي تكه سفال هايي كه با دستان هنرمند ساكنان شهرسوخته ساخته شده عبور كند.
اين محوطه باستاني هر ساله به ويژه در ايام نوروز پذيراي خيل عظيمي از هموطناني است كه از نقاط دور و نزديك ايران براي نظاره كردن آثار نياكانشان به اين ديار سفر مي كنند.
مدير پايگاه جهاني شهرسوخته گفت: شهر سوخته يكي از نمادهاي تمدن بزرگ سيستان و ايران است.
روح الله شيرازي افزود: شهرسوخته به عنوان مهمترين محوطه باستاني سيستان در كنار دلتاي رود هيرمند در بالاترين لبه نقطه شمال غربي دلتاي قديمي در روي يك سلسله تپه هاي تراس رمرود و زمين هاي زراعي تراس نيمروز واقع شده كه موجوديت آن در هزاره چهارم و سوم پيش از ميلاد مديون رودخانه پر آب هيرمند و دلتاي آن بوده است.
وي با بيان اينكه كار حفاري اين شهر از سال 76 آغاز شده و همچنان ادامه دارد افزود: كاوش هاي باستان شناسي در اين شهر نشان داده اند كه مردم جامعه اين شهر با استفاده از موقعيت جغرافيايي شهر خود كه اجازه تهيه منابع معدني و طبيعي و كنترل توليد و توزيع آن ها در تمام سيستان و مناطق اطراف را مي داده اين شهر را گسترش داده اند.
وي گفت: اين شهر به عنوان يك سايت تاريخي و تنها اثر ثبت شده جهاني اين استان اهميت ويژه اي در معرفي و شهرت جهاني اين منطقه دارد.
وي گفت: اين شهر بي شك جزو شهرهاي بسيار پيشرفته زمان خود بوده است زيرا اين موضوع نه تنها در بقاياي آثار معماري، هنرهاي دستي، بر روي سنگ مرمر، سفال، گل و حصير ديده شده است بلكه در سازماندهي اجتماعي شهر نيز مشاهده مي شود.
وي با بيان اينكه وجود آثار تاريخي وجه تمايز اين منطقه با ساير نقاط كشور است تصريح كرد: امروزه صنعت گردشگري در حوزه ميراث فرهنگي بيشترين آمار گردشگر را دارد و آثار باستاني و تاريخي نيز بيشتر در كشورهاي كمتر توسعه يافته و در حال توسعه وجود دارد كه وجود شهرسوخته و ساير آثار استان زمينه مناسبي را براي رونق صنعت گردشگري در اين استان فراهم مي كند.
به گزارش ايرنا در سي و هشتمين اجلاس يونسكو در تاريخ 22 ژوئن 2014 مطابق با 1 تير 1393 شهرسوخته به عنوان ميراث جهاني يونسكو ثبت شد.
اين محوطه باستاني هفدهمين اثر تاريخي ايران در فهرست يونسكو است كه با برخورداري از قدمت پنج هزار ساله به عنوان يكي از پيشرفته ترين شهرهاي باستاني دنيا شناخته مي شود.
7316 **6081
زاهدان - ايرنا- شهرسوخته سيستان به عنوان پيشرفته ترين شهر جهان قديم و مهد نخستين دستاوردهاي علمي دنيا نظير نخستين جراحي جمجمه، انيميشن، چشم مصنوعي، شبكه فاضلاب شهري و صدها اثر منحصر به فرد باستاني در نوروز 97 آماده ميزباني از مسافران نوروزي و گردشگران داخلي و خارجي است.