تئاتر، آینه ای برای اصلاح ناهنجاری های جامعه

تئاتر به لحاظ انتقال محتوا و اجرا از دشوار ترین هنرهای هفت گانه محسوب می شود. هنری كه با تكنیك های پیچیده، انعطاف اجزای بدن، گویش، روایتگری و ... بر مخاطبان تاثیر می گذارد. هرچند تئاتر در ایران از جایگاه خاصی میان مردم برخوردار است اما همچنان باید با بسترسازی به منظور شكوفایی و بالندگی این هنر، در شناسایی هر چه بهتر آن به جامعه همت گماشت.

تئاتر باید به جایگاه شایسته خود دست یابد و سازندگان و عوامل آن با حمایت های لازم، تنها دغدغه اجرای خوب را داشته باشند و با فراغت از مشكلات معیشتی بتوانند به ارایه هنر خود بپردازند. اهمیت تئاتر سبب شد تا 27 مارس به عنوان روز جهانی تئاتر نامگذاری شود تا فرصتی مغتنم برای تبیین دستاوردها و ارزش های این شاخه از هنر فراهم باشد.

به اعتقاد «هادی مرزبان» پیشكسوت تئاتر كشور می توان از كاركردهای این هنر در راه رفع بزرگترین مشكلات جامعه بهره برد. در ادامه گفت وگوی پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا با این بازیگر و هنرمند عرصه تئاتر آمده است.

** تئاتر، لازمه سبد اقتصادی خانواده ها
تئاتر در دنیای امروز به جایی رسیده است كه بیشتر كشورهای توسعه یافته و جهان سوم از آن به عنوان یك ناجی و راهنما در حل بسیاری از مسایل و مشكلات جامعه استفاده می كنند. جامعه بین المللی تئاتر را باور كرده اند و می دانند همانطور كه برای رفع نیازهای زندگی و معیشت، در سبد اقتصادی خانواده بسیاری از مواد مورد نیاز انسان وجود دارد، مساله فرهنگی هم برای تامین نیازهای روحی باید در سبد اقتصادی قرار بگیرد.

تئاتر یكی از بهترین كالاهای فرهنگی در سبد خانوار جای گرفته است و خانواده ها تئاتر را باور دارند. همگان بایستی به این یقین برسند كه تئاتر برای پاسخ دادن به پرسش ها و شكل گیری اندیشه در افراد بهترین عامل به شمار می رود زیرا این مقوله سبب دقت كردن در دیگر مسایل زندگی خواهد شد.

تئاتر در دل جامعه و بطن اجتماع قرار دارد و همراه جامعه پیش می رود. در هنر تئاتر حرف غیر منطقی هرگز شنیده نمی شود و اگر اشاره به مبحث و معضلی دارد، با هدف سازندگی و اصلاح است نه این كه تنها بخواهد به انتقاد بپردازد. البته در اینجا منظور تئاتر انتقادی است كه در جامعه راهگشا باشد و بتواند باری از مشكلات جامعه بكاهد. بدون شك تئاتر عقیم و عاری از حس نمی تواند تئاتر به شمار رود.

امروزه در دنیا تئاترهایی كه به نمایش های فرمایشی روی می آورند و تنها در خدمت گروه های خاص هستند با تامین سالن و بدون دغدغه مالی به كار می پردازند اما اگر هدف، نمایشی باشد كه شكل واقعی تئاتر را تهیه و به روی صحنه ببرد و یك كار هنری عالی برای مخاطب نمایش داده شود، هزاران مشكل بر سر راه هنرمند به وجود خواهد آمد.

**باور داشتن به كاركردهای تئاتر در مسیر رفع مشكلات اجتماعی
فراز و فرودهای زیادی در تئاتر ایران در طول نزدیك به چهار دهه پس از پیروزی انقلاب اسلامی وجود داشته است. آنجا كه مسوولانی روی كار آمدند كه تئاتر را باور داشتند و می دانستند كه خیلی از معضلات جامعه به وسیله آن حل می شود، این هنر كاركردهای مثبت خود را به نمایش گذاشت و نتیجه آن هم حاصل شد. از كوچكترین مشكل ها تا بزرگترین آنها در جامعه را می توان با بهره گیری از كاركرد تئاتر حل كرد.

به عنوان مثال معضلی چون ترافیك را می شود با تئاتر برطرف كرد؛ كافی است از تئاتر خواسته شود كه در ارتباط با ترافیك كار كند. باید در این راستا نمایش هایی را برای افزایش آگاهی و معلومات جامعه روی صحنه برد. استادان توانمند بسیاری در این ارتباط در كشور وجود دارند كه باید از تجربه های آنان در این عرصه استقبال كرد تا مانع دلسردی جمع زیادی از هنرمندان این حوزه شد.

یكی از تعاریف تئاتر «آیینه جامعه» است. اگر بتوان كارهای ناپسند، تخلفات رانندگی، ناهنجاری های اجتماعی و ... را در تئاتر نمایش داد، از تكرار رفتارهای نادرست در جامعه جلوگیری می شود؛ اینجا عملكرد بازدارنده مثبت این هنر را می توان شاهد بود. علت بیشتر ناكامی ها در مهار آسیب های اجتماعی همین باور نداشتن به كاركردهای وسیع هنر از جمله تئاتر به شمار می رود.

اگر در اجرای نمایش از اختلاس حرف زده می شود، نباید این تصور به وجود بیاید كه اتفاق بدی است، چرا كه این گونه مسایل را همه می دانند، بنابراین انعكاس آن روی صحنه تئاتر نباید با مخالفت، همراه شود. سكوت در برابر برخی ناهنجاری های اجتماعی، پیامدهای به مراتب بدتری در پی خواهد داشت و بازتاب آن می تواند در كنترل مسایل نقش بسیار خوبی ایفا كند. اعتیاد جوانان نیز از جمله همین ناهنجاری هاست كه باید با هنر به آن پرداخت و دلایل آن را بررسی كرد. وقتی عده ای به عنوان بازیگر و عده ای دیگر به عنوان تماشاگر تئاتر بیایند، اجرا كنند، ببینند و تبادل نظر شود، بی شك بخش زیادی از مشكلات اجتماعی كشور حل خواهد شد.

مسوولان مربوطه با توجه به دورنمایی كه اینك در تئاتر كشور وجود دارد، می توانند به بهتر شدن وضعیت فعلی آن كمك بسزایی كنند. سیاست های كشور در قانون اساسی تبیین و آزادی عمل های لازم در این خصوص داده شده است. نباید با این تصور كه چون كار هنر كار سلیقه ای محسوب می شود، این اعمال سلیقه ها بازدارنده باشد. این موارد آفت تئاتر به شمار می رود. باید در مورد مشكلات مردم و جامعه با زبان نمایش سخن گفت و با بهره گیری از نفوذ این هنر برای مسایل اجتماع چاره اندیشی كرد تا مردم شادی را از یاد نبرند.

**جایگاه تئاتر ایران در جهان
تئاتر ایران از نظر بازیگر، كارگردان و عوامل كار، بی نظیر است و در هیچ جای دنیا نمی توان چنین عواملی را دید. تئاتر عاشق می خواهد و در كشور بی اندازه علاقه مند به این هنر وجود دارد. بنابراین از نظر نیروی انسانی كمبودی در این زمینه مشاهده نمی شود اما مشكل بزرگ، باور نداشتن آن به حساب می آید. تئاتر یعنی هنر و رمز و راز هنر به زیبایی شناسی، سلیقه ای بودن و اختلاف هایی است كه در این زمینه میان مردم وجود دارد.

«امانوئل كانت» فیلسوف آلمانی می گوید: «آخر ما نفهمیدم زیبایی چیست و زیبا كدام است.» رمز و راز هنر در همین است و بنابراین باید به تئاتر آزادی عمل كافی داده شود تا برای كمك به جامعه، دردها و مشكلات را با زبان خود بیان كند و فهم و درك آن را به مخاطب واگذارد. در حالی كه هنرمندان متعهدی در كشور وجود دارند كه هم جهت با مسوولان، كار هنری انجام می دهند، ایستادن رو در روی تئاتر می تواند ضربه های مهلكی بر تداوم اهداف این هنر باشد. باید دانست هدف تئاتر چیزی جز تعالی انسان و انسانیت نیست.

*گروه اطلاع رسانی
پژوهشم**9428**2002**9131
ایرنا پژوهش، كانالی برای انعكاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearch همراه شوید.