امروز (سه شنبه) 27 مارس برابر با هفتم فروردین ماه، روز جهانی تئاتر نامگذاری شده و دو سال پیش این روز در تقویم رسمی كشور به نام روز ملی هنرهای نمایشی به ثبت رسید.
به همین مناسبت برخی دیدگاه ها و رهنمودهای رهبر معظم انقلاب اسلامی در ارتباط با هنر تئاتر ارائه می شود:
** مفاهیم حقیقی اسلام را با زبان تئاتر بیان كنید
متاسفانه در محیط هنری ما، تئاتر از اوّل هم بد متولّد شده. یعنی تئاتر ما، یا تئاتر لغو بیهوده مثل روحوضی‌های مثلاً این‌جوری بوده، یا تئاتر اعتراضیِ بی‌جهت یعنی بدون سمت‌وسوی درست وحسابی بوده؛ بعد هم با یك زبان ابهام، خیال می كنند كه تئاتر حتماً بایستی زبان ابهام و سمبلیك و رازآلود داشته باشد كه چنین چیزی نیست.
تئاتر یعنی بازیگری جلو چشم بیننده در صحنه. برخلاف سینما، برخلاف فیلم كه فقط روی پرده شما یك چیزی را می‌بینید، اینجا در تئاتر، انسانْ انسان ها را حس می كند، حرفشان را از زبان خودشان می‌شنود. در این می تواند خیلی چیزهای سازنده‌ای باشد. تئاتر؛ تئاترهای دانشجویی.
گروه‌های هنرمند بنشینند واقعاً مفاهیم حقیقی اسلامی را [بیان كنند]. در همین حسینیّه سالها پیش - شاید بیست سال پیش - یك تئاتری اجرا كردند برای ما، مربوط به حضرت ایّوب پیغمبر كه طول هم كشید؛ یك ساعت، دو ساعت، طول كشید. بعد كه تمام شد، من به آن كارگردان گفتم كه من داستان ایّوب را در قرآن، شاید صدبار یا صدها بار تا حالا خوانده‌ام امّا این فهمی را كه امشب از ماجرای ایّوب از تئاتر تو فهمیدم، در این مدّت از خواندن قرآن، این فهم را پیدا نكرده بودم. این چیز كمی است؟
- 20 تیر 94 در دیدار دانشجویان
** تئاتر اسلامی می خواهیم
من نگاه می‌كنم، می‌بینم كه در محیط كار فرهنگی ما به عنوان اسلام، كارِ خیلی كمی انجام میگیرد. فرض بفرمایید وزارت ارشاد نمی‌آید اعلان كند كه من می‌خواهم «سینمای اسلامی» درست كنم! مگر ما از چه خجالت می‌كشیم؟!
یك روز در این دنیا كسانی بودند كه از گفتن «بسم‌اللَّه» و از بردن نام اسلام، خجالت می‌كشیدند؛ ما آمدیم اسلام را در دنیا سكّه رایج و نرخ شاه‌عبّاسی كردیم. حالا خجالت بكشیم از اینكه بگوییم سینما و تئاتر اسلامی می‌خواهیم؟! چرا اعلان نمی‌كنند؟ صریحاً بگویند كه ما می‌خواهیم سینمایمان را اسلامی كنیم.
«سینمای اسلامی» یعنی چه؟ یعنی ما می‌خواهیم محتوای این تكنیك، این قالب و این هنر را كه از دیگران گرفته‌ایم - مثل خیلی چیزهای دیگر - اسلامی كنیم. ما می‌خواهیم از قالب این، هرچه را كه با اسلام منافات دارد، حذف كنیم. چه مانعی دارد این گفته شود؟! چرا گفته نمی‌شود كه ما در هنرهای نمایشی مان و در دانشگاه و در فلان برنامه، كارگردان مسلمان می‌خواهیم؟!
به این معنا تصریح شود كه ما می‌خواهیم كارگردان مسلمان، فیلمنامه‌نویس و بازیگر مسلمان درست كنیم و فضای جامعه را اسلامی كنیم. چرا این تصریح نمی‌شود؟!
- 24 آذر 78 در دیدار اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی
** بیان رساترین سخن با زبان تئاتر و هنر
هنر دینی به هیچ وجه به معنای قشریگری و تظاهر ریاكارانه دینی نیست و این هنر لزوماً با واژگان دینی به وجود نمی آید. ای بسا هنری صددرصد دینی باشد، اما در آن از واژگان عرفی و غیردینی استفاده شده باشد. نباید تصوّر كرد كه هنر دینی آن است كه حتماً یك داستان دینی را به تصویر بكشد یا از یك مقوله دینی - مثلاً روحانیت و غیره - صحبت كند. هنر دینی آن است كه بتواند معارفی را كه همه ادیان - و بیش از همه، دین مبین اسلام - به نشر آن در بین انسانها همت گماشته اند و جانهای پاكی در راه نشر این حقایق نثار شده است، نشر دهد، جاودانه كند و در ذهنها ماندگار سازد. این معارف، معارف بلند دینی است. اینها حقایقی است كه همه پیامبران الهی برای آوردن آنها به میان زندگی بشر، بارهای سنگینی را تحمّل كردند.
نمی شود ما این جا بنشینیم و تلاشهای زبده ترین انسانهای عالم را - كه مصلحان و پیامبران و مجاهدان راه خدا بودند - تخطئه كنیم و نسبت به آن بی تفاوت بگذریم. هنر دینی این معارف را منتشر می كند؛ هنر دینی عدالت را در جامعه به صورت یك ارزش معرفی می كند؛ ولو شما هیچ اسمی از دین و هیچ آیه ای از قرآن و هیچ حدیثی در باب عدالت در خلال هنرتان نیاورید. مثلاً هیچ لزومی ندارد كه در محاورات سینمایی یا در تئاتر، نام و یا شكلی كه نماد دین است، وجود داشته باشد تا حتماً دینی باشد؛ نه. شما می توانید در باب عدالت، رساترین سخن را در هنرهای نمایشی بیاورید. در این صورت به هنر دینی توجّه كرده اید.
- 1 مرداد 80 در دیدار اصحاب فرهنگ و هنر
** احساس خطر از برخی نمایش ها
اولویّت بسیار مهمّ كشور، فرهنگ است. فرهنگ از ادبیّات و هنر تا سبك زندگی تا فرهنگ عمومی تا اخلاق تا رفتار اجتماعی، شامل همه اینها است؛ ما در این زمینه‌ها تكلیف داریم، مسئولیّت داریم؛ دستگاه‌های فرهنگی ما واقعاً مسئولیّت دارند در این زمینه.
فرض بفرمایید حالا فیلم، تئاتر، سینما، خب اگر مراقبت نباشد [چه میشود]! بنده طرف‌دار جزم‌اندیشی و فشار و اختناق در این زمینه‌ها نیستم، میدانید، من اعتقاد راسخ دارم به آزاداندیشی؛ منتها آزاداندیشی غیر از ولنگاری است، غیر از اجازه دادن به دشمن است كه از دالان آزاداندیشی و آزادعملی بخواهد ضربه بزند به [كشور].
امروز نیروهای مؤمن و جوان انقلابی‌مان، بیشترین كارهای خوب كشور را دارند انجام میدهند، همین دانش‌بنیان‌ها، همین كارهای گوناگون، همین فعّالیّتها، اینها بیشتر به‌وسیله‌ی جوانهای مؤمن و مانند اینها انجام میگیرد. حالا فرض كنیم یك تئاتری یا یك فیلمی تولید بشود كه تیشه به ریشه‌ی ایمان این جوانها بزند؛ این خوب است؟ این چیزی نیست كه انسان از آن احساس خطر بكند؟
دو مقوله است، مقوله‌ی آفند و پدآفند؛ ما در زمینه فرهنگ، هم در مورد آفند ضعیف عمل میكنیم، هم در مورد پدافند ضعیف عمل میكنیم؛ به نظر من بایست در این زمینه‌ها كار كرد. فرهنگ با جوهر دین، با جوهر انقلاب، اساس كارهای ما است كه بایستی واقعاً به آن بپردازیم. محصولات فرهنگی، كتاب، سینما، تئاتر، شعر، مطبوعات و نیز شخصیّت‌های فرهنگی؛ فرض كنید كه یك شخصیّت فرهنگی هست كه همه عمر خودش را در راه انقلاب گذاشته، یك شخصیّت فرهنگی هم هست كه هر وقت توانسته به انقلاب نیش زده؛ شما رفتارتان با این دو نفر چه‌جور است؟
شما كه مسئول دولتی هستید یا مسئول فرهنگی هستید یا مسئول وزارت مثلاً ارشاد هستید یا وزارت علوم هستید یا سازمان تبلیغات اسلامی هستید ــ فقط مخصوص كارهای دولتی نیست، دیگران هم همین‌جور هستند ــ یا صداوسیما، رفتار شما و برخورد شما با این دو آدم چه‌جور است؟ این خیلی مهم است.
- 3 شهریور 95 در دیدار رئیس جمهوری و اعضای هیات دولت
** جلوی برخی تئاترها را بگیرید
هر كشوری یك اصولی دارد كه این اصول باید مراقبت بشود و دستگاه‌های حاكمیّتی باید این اصول را رعایت كنند؛ رودربایستی ندارد. اگر چنانچه می‌بینید فلان تئاتر، فلان فیلم، فلان كتاب، فلان نشریّه با مبانی انقلاب و مبانی اسلام مخالف است، جلویش را بگیرید و با آن برخورد بكنید. حالا چگونه برخورد بكنید، آن یك بحث دیگر است، آن مربوط به دستگاه‌ها است و نگاه كنید ببینید مقرّراتتان چه میگوید؛ لكن رودربایستی نكنید و این را صریح بگویید. پس بنابراین خوراك فرهنگی سالم و جلوگیری از خوراك فرهنگی ناسالم و مضر، اساس كار است.
رهاسازی فرهنگ اصلاً جایز نیست. مدیریّت فرهنگ یك كار بسیار لازم است؛ و مدیریّت هم باید بر مبنای شعارهای انقلاب و مبانی انقلاب باشد؛ یعنی مراقبت بشود آنچه اصل است، این است كه مبانی انقلاب و مبانی استقلال كشور امام و مانند اینها باید محفوظ باشد.
- 4 شهریور 94 به مناسبت هفته دولت دیدار رئیس جمهوری و اعضای هیات دولت
فراهنگ ** 1003 ** 1071
تهران - ایرنا - حضرت آیت الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب اسلامی، هنرهای نمایشی از جمله تئاتر را ابزاری برای بیان مفاهیم حقیقی اسلام دانسته و خواستار ارائه رساترین سخن ها با زبان این هنر شدند.
