غربت خامه دوزي سيستان

در اين گزارش آمده است: در حوزه صنايع دستي براي شناساندن خامه دوزي كار زيادي انجام نشده است چون صنعتگران اين حوزه همراه اثر خود در نمايشگاه ها حضور پيدا نمي كنند كه همين امر سبب شده است اين هنر گاهي نادرست معرفي شود. خامه دوزي نام يكي ديگر از صنايع دستي سيستان و بلوچستان است كه به آن خامك دوزي، خمك دوزي يا حتي سفيد دوزي هم مي گويند. اين هنر بيشتر در روستاهاي سيستان رواج دارد و نقوش آن متشكل از خطوط منحني است و از آن براي پيش سينه، عرقچين، جانماز، جليقه، روميزي و ... استفاده مي شود. اما قديمي ترين واژه براي اين هنر همان خمك دوزي است. دليل اين نام گذاري اين است كه در سال هاي دور، ابريشم بدون هيچ گونه پرداختي از قبيل رنگرزي و پخت و پز يا سفيدكاري به صورت خام استفاده مي شد. البته در اصل خامه دوزي همان سوزن دوزي است كه در آن از نخ ابريشم استفاده مي شود. بسياري از كارشناسان معتقد هستند قدمت اين هنر به زمان پيدايش ابريشم در سيستان بر مي گردد و خامه دوزي را به دوره هاي اشكاني و سيستاني (احتمالا ساساني) نسبت مي‌دهند، زيرا در نوشته هاي اسلامي، سيستان مكان توليد بهترين بافت هاي ابريشمي و پشمي توصيف شده است. بر اساس گزارش هاي تاريخي، سيستان با داشتن باغ‌هاي فراوان توت يكي از بزرگترين مراكز توليد ابريشم بود، به همين دليل حدود يك قرن پيش در روستاي چلنگ زابل كارگاه هاي توليد پيله و ابريشم وجود داشت. هنر خامه دوزي از نقش هاي خاص و اصيل بومي شكل مي گرفت كه به وسيله الياف ابريشم به صورت برجسته هندسي روي پارچه كتان و بيشتر براي تزيين دور يقه و آستين لباس هاي مردان عالي رتبه استفاده مي شد.
منتظر برپايي نمايشگاه
يكي از صنعتگران خامه دوزي در نيمروز كه از سال 1391 كار خود را در اين رشته آغاز كرده است به خبرنگار ما مي گويد: صنعت خامه دوزي علاقه مندان زيادي دارد به همين دليل سعي شده است با آموزش هنرجويان اين صنعت همواره زنده بماند. اين رشته يكي از هنرهاي مردم سيستان به شمار مي آيد اما مشكل صنعتگران نبود پارچه مناسب خامه دوزي در بازار سيستان است. «رقيه زور مرادي» مي افزايد: تا چند وقت پيش اداره ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري پارچه هايي را كه روي آن خامه دوزي انجام مي شد در اختيار صنعت گران قرار مي داد، اما ديگر اين كار را انجام نمي دهد و بيشتر هنرجوها مجبور هستند روي پارچه هاي سوزن دوزي كار خامه دوزي را انجام دهند. وي درباره تفاوت پارچه اي كه روي آن خامه دوزي انجام مي شود با پارچه هاي مناسب سوزي دوزي اظهار مي‌كند: اغلب براي خامه دوزي از پارچه گاندي استفاده مي شود چون تار و پود ظريفي دارد و طرح هايي كه روي آن كار مي شود بسيار زيبا مي شود اما تار و پود پارچه سوزن دوزي درشت تر است و نمي توان نقش زيبايي روي آن به كار گرفت به همين دليل سبب مي شود كارمان ظرافت نداشته باشد. وي ادامه مي دهد: بيشتر مشتري هاي صنعت خامه دوزي از خارج استان هستند چون طرح هايي كه روي لباس زده مي شود براي آن ها تازگي دارد، اما مردم سيستان و بلوچستان اين طرح ها را قديمي مي دانند به همين دليل بايد منتظر برپايي نمايشگاه هاي متفاوت باشيم تا بتوانيم كالاي توليدي خود را به فروش برسانيم. وي تصريح مي كند: 10 هنرجو در حال گذراندن كلاس آموزشي هستند و هنرجوياني كه به اين رشته رو مي آورند از طريق صنايع دستي سيستان براي آن ها كلاس شش ماهه كه سه ماه آن به صورت مقدماتي و سه ماه پيشرفته است برگزار مي شود و بعد از آن مي‌توانند در خانه كار خود را شروع كنند.
فروش محصولات خامه دوزي مشكل است
معاون صنايع دستي اداره كل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري نيز در اين باره مي گويد: خامه دوزي در سيستان و بيشتر در منطقه نيمروز رواج دارد، صنعت گراني هم در زاهدان مشغول به اين كار هستند اما اين هنر بيشتر در زابل مرسوم است. «محمد بهروز عيسي زهي» ادامه مي دهد: مي توان يكي از عمده ترين مشكلات پيش روي صنعت گران خامه دوزي را فروش محصولات آن ها دانست، چرا كه اين هنر براي مردم هنوز بيگانه است و صنعت گران حوزه سيستان بايد در نمايشگاه هاي سراسري ملي و منطقه براي شناساندن اين هنر شركت كنند تا بازار بهتري پيدا كنند. وي خاطر نشان مي كند: مشتري هاي خامه دوزي افراد محلي هستند كه با توجه به سفارشي كه مي دهند براي آن ها كار مي شود، البته صنعت گران خامه دوز بايد تمركز خود را بر مشتريان خارج از استان بگذارند چون اين گونه هنرها براي افراد خارج استان تازگي دارد. وي با اشاره به اين كه اين هنر در حال منسوخ شدن بود تصريح مي‌كند: خوشبختانه با پيگيري هاي صنايع دستي استان خامه دوزي سيستان از منسوخ شدن نجات پيدا كرد و اين رشته همپاي رشته‌هاي ديگر استان در مراكز آموزشي به صورت ويژه به هنرجويان تعليم داده مي شود. وي مي افزايد: با توجه به كاربري جديد كه براي اين محصولات تعريف شده از جمله دوخت روميزي، كوسن و ... اين صنعت مشتري بيشتري را به سمت خود جذب كرده كه براي شناساندن بيشتر اين هنر به مردم نياز به زمان بيشتري است. البته وضعيت كنوني خامه دوزي در استان با چند سال پيش قابل مقايسه نيست زيرا كيفيت آموزش بالا و تنوع محصول سبب شده است اين رشته مجدد جان تازه اي بگيرد.
اختصاص وام به صنعتگران روستايي
وي مي گويد: براي نجات اين هنر هر اقدامي كه در توان اين معاونت بود انجام شده است و به صنعتگراني كه متقاضي تسهيلات هستند و در روستاهاي مرزي زندگي مي كنند وام چهار درصد تعلق مي گيرد همچنين براي بقيه روستاها بهره اين وام شش درصد است. عيسي زهي با بيان اين كه نسبت به چند سال گذشته وضعيت بازار فروش اين محصول بهتر است اما راضي كننده نيست تصريح مي كند: يكي از راه هاي بازاريابي، ديده شدن محصول است كه اين امر بيشتر در نمايشگاه هاي خارج استان محقق مي شود، اما متاسفانه صنعتگران سيستان از شركت در نمايشگاه هاي خارج استاني استقبال نمي‌كنند.
8006**6081