آواز نابهنگام كوچ

به گزارش ايرنا، كوچ ريشه در فرهنگ، تاريخ و تمدن عشاير دارد، كوچ جزيي از سنت، فرهنگ، آداب و رسوم عشاير و از جلوه هاي اكوتوريسمي است كه تاثير عميقي بر مولفه هاي مختلف فرهنگ اين قشر نظير ادبيات، موسيقي، سبك زندگي و پوشش عشاير دارد.
همچنين تنوع نژادي، گويش‌ هاي متفاوت، جشن‌ و بازي ‌هاي محلي، آيين ها، رقص، غذا و مشاغل سنتي و پوشش‌ هاي رنگارنگ برخي از جلوه‌هاي فرهنگ چند هزار ساله ايراني‌ است كه در جامعه عشايري به دليل سبك كوچ گونه تبلور يافته است.
اما با وجود تمامي زيبايي هايي كه در كوچ نهفته است، آغاز نابهنگام و ماشيني شدن كوچ را طي سال هاي اخير، به معضلي براي تخريب عرصه هاي ملي و طبيعي تبديل كرده است.
به گزارش ايرنا، چهارمحال و بختياري دومين استان عشايري كشور بعد از استان فارس است كه با 126 هزار نفر جمعيت عشايري؛ از اقوام قشقايي، بختياري، چهرازي ، دهكردي و نصرآبادي تشكيل شده است، اينك 96 هزار نفر از اين جمعيت را عشاير برون كوچ تشكيل مي دهند.
عشاير در 85 درصد از گستره جغرافيايي اين استان مشتمل بر يك ميليون و 400 هزار هكتار جنگل و مرتع پراكنده اند كه همراه با بهره برداران روستايي، حدود 66 درصد اين وسعت را در اختيار دارند.
همچنين چهارمحال و بختياري به عنوان منطقه ييلاقي عشاير استان هاي لرستان، خوزستان و فارس، سالانه در فصل بهار و تابستان پذيراي عشاير كوچرو است.
به گزارش ايرنا، هرچند سال هاست زمان ورود دام عشاير به استان ييلاقي چهارمحال و بختياري بيستم ارديبهشت ماه اعلام مي شود، اما هر ساله شاهد حضور و ورود آنان زودتر از موعد مقرر به مناطق سردسير هستيم؛ اين معضل با نام كوچ زودهنگام، نابودي مراتع را در پي داشته است.
در توضيح اثرات سوء اين پديده بيان همين نكته كافي است كه چراي زودهنگام دام، با كوبيدن زمين مانع از گلدهي گونه هاي مرتعي و فقير شدن مراتع مي شود، اين درحالي است كه حدود 60 درصد از 2.5 ميليون راس دام چهارمحال و بختياري متعلق به جامعه عشايري است.
به گزارش ايرنا، علاوه بر نابودي مراتع، گرفتار شدن خانوارهاي عشايري در سيلاب از ديگر موارد حادثه سازي است كه در پي كوچ زودهنگام در سال جاري 30 خانوار عشاير كوچرو دچار سيلاب شدند.
كمبود بارش و نبود آب، خشك شدن مراتع در مناطق گرمسيري، رويش گونه اي به نام 'بهمن' كه سبب وارد آمدن آسيب به دام مي شود، احتمال تصاحب و تصرف مراتع مشترك روستائي و عشايري توسط روستائيان و كوچ ماشيني از عواملي است كه عشاير را به سرعت از استان هاي مبدا به مناطق ييلاقي مي راند، بگونه اي كه مدت زمان كوچ را از يك ماه به هشت ساعت كاهش داده است.
به گزارش ايرنا، اين عوامل همراه با نبود ديدگاه فراملي به موضوع كوچ زودهنگام، منابع طبيعي استان چهارمحال و بختياري را به عنوان منطقه ميانبند عشاير كوچرو به مرز نابودي كشانده است.
به گفته معاون فني اداره كل منابع طبيعي و آبخيزداري چهارمحال و بختياري، قرارگيري اين استان در مسير كوچ و وجود 350 كيلومتر مرز مشترك با استان هاي همجوار نظير اصفهان، كهگيلويه و بوير احمد، خوزستان و لرستان، استان چهارمحال و بختياري را به منطقه اي ميانبند و محل استقرار و اسكان عشاير كوچرو تبديل كرده است.
غلامحسين نصيري در گفت وگو با ايرنا با گلايه از عملكرد نامناسب برخي استان ها در جلوگيري از كوچ زودهنگام عشاير تصريح مي كند: بهترين راهكار براي جلوگيري از تخريب منابع طبيعي مناطق ميانبند، جلوگيري از آغاز زودهنگام حركت عشاير در استان هاي مبدا است، اما برخي استان ها به منظور خروج سريع تر عشاير از منابع طبيعي و حفظ مراتع خود چندان به اين امر رغبتي نشان نمي دهند.
وي ادامه مي دهد: در مواردي برخي استان هاي مقصد نيز اقدام به بستن گلوگاه هاي عشايري و مرزهاي مشترك مي كنند و اين امر زمان استقرار عشاير در چهارمحال و بختياري را به درازا مي كشد.
نصيري، تعرض و تصرف در مراتع توسط روستاييان را از ديگر دلايل كوچ زودهنگام عشاير عنوان و اظهار كرد: از بين رفتن مراتع ميانبند 'چله و شيرين بهار' استان خوزستان، كمبود آب، گرماي هوا و كوچ ماشيني از ديگر عوامل تاثير گذار ورود زودهنگام عشاير به استان است.
نصيري مي افزايد: از آنجا كه سطحي از مراتع ميانبند (مراتع بين مسير رفت و بازگشت عشاير به مناطق ييلاقي و قشلاقي) بين روستائيان و عشاير بصورت مشترك بهره برداري مي شود، احتمال تصرف زودهنگام اين مراتع براي چراي دام روستاييان منجر به كوچ زودهنگام عشاير مي شود.
وي با بيان اينكه عمده مراتع در گذشته ميانبند بودند، ادامه مي دهد: با گسترش شهرها و روستاها، ساخت و سازهاي غيرمجاز و احداث ايستگاه هاي بين راهي در اين مراتع توسط روستائيان تخريب و يا ساخت و ساز شده است.
معاون فني اداره كل منابع طبيعي و آبخيزداري چهارمحال و بختياري بيان مي دارد: با نابودي اين مراتع كه زماني مكان استقرار عشاير به شمار مي رفت، مدت زمان كوچ به ميزان قابل توجهي كاهش يافته است.
نصيري با بيان اينكه تقويم كوچ براساس توان اكولوژيكي منطقه و زمان گلدهي گونه هاي مناطق ايلراهي و مرتعي عشاير تعيين مي شود، مي افزايد: ورود عشاير و دامداران پيش از فصل بهره ‌برداري از مراتع و در زماني كه خاك رطوبت دارد، سبب از بين رفتن گونه هاي گياهي، كوبيدگي و كاهش نفوذ‌پذيري خاك مي شود و علاوه بر نابودي مراتع، با بهم خوردن شرايط زيستي، گونه هاي جانوري و گياهي، گردشگاه و كانون هاي گردشگري استان را تهديد مي كند.
وي مي افزايد: براي بهره برداري قانوني از مراتع، اداره كل منابع طبيعي و آبخيزداري استان براي 23 هزار بهره بردار، پروانه چراي دام صادر كرده است، اما با اين وجود بخشي از مراتع اين استان بخصوص در فصل كوچ در معرض بهره برداري غيرمجاز دامداران عشاير و روستايي قرار مي گيرد.
نصيري تصريح مي كند: البته به منظور حل مشكل تخريب مراتع توسط دام روستايي و با توجه به نامه اخير وزير كشور در راستاي تاكيد بر حفظ منابع طبيعي توسط دهياري و شوراها، امسال با همكاري اين نهادها، قرقبانان محلي از بين بهره برداران روستايي انتخاب كه پس از مراحل قانوني اقدام به حراست از مراتع مي كنند.
به گزارش ايرنا، هر چند اداره كل منابع طبيعي و آبخيزداري چهارمحال و بختياري اقدامات سلبي و برخورد با عشاير براي جلوگيري از كوچ زودهنگام را اقدامي نه چندان موثر مي داند، اما در پي اعلام تاريخ ورود دام عشاير به اين استان، ناگزير سازمان حمل و نقل از صدور مجوز و بارنامه براي كاميون هايي كه حامل دام عشاير هستند، ممانعت مي كند.
مديركل منابع طبيعي و آبخيزداري استان در اين باره بيان مي دارد؛: اكيپ هاي منابع طبيعي و امور عشاير نيز با همكاري نيروي انتظامي در مسير گلوگاه ها از ورود عشاير زودتر از موعد به استان جلوگيري مي كنند.
علي محمدي مقدم اظهار مي كند: در صورت ورود زودهنگام ، عشاير متخلف به مراجع قضايي براي پرداخت جريمه معرفي مي شوند.
به گزارش ايرنا، مديركل امور عشاير چهارمحال و بختياري نيز در اين گفت وگو با بيان اينكه نبود علوفه در استان خوزستان از مهمترين دلايل كوچ زودهنگام است كه يكي از بهترين راهكارها براي حل اين معضل تامين علوفه است.
يحيي حسين پور همچنين اسكان و واگذاري مديريت كوچ به عشاير را از ديگر راهكارهاي موثر در اين زمينه بيان و تصريح مي كند: در اين راستا مركز تحقيقات وزارت جهاد كشاورزي با همكاري سازمان امورعشاير درصدد اجراي طرح واگذاري مديريت كوچ به عشاير است.
وي مي افزايد: در اين طرح ، مسئوليت بهره برداري، چراي دام و قرقباني از مراتع بر اساس قرارداد در اختيار خود عشاير قرار مي گيرد.
حسين پور بيان مي دارد: اين طرح به صورت آزمايشي در منطقه دشت زرين شهرستان كوهرنگ اجرايي خواهد شد.
به گزارش ايرنا، با وجود تمامي اين اقدامات اما از آنجا كه بخش عمده اي از كوچ زودهنگام به جلوگيري در استان مبدا مربوط مي شود، بهترين راهكار تبديل شدن اين معضل، به موضوعي ملي و داشتن نگاهي فرا استاني است.
همچنين حل اين معضل نيازمند طرح هاي تحقيقاتي و همكاري و هماهنگي ديگر استان هاي مبدا كوچ و سرعت بخشي به طرح هاي آزمايشي در دست اجراست، زيرا غفلت در اين خصوص خسارات جبران ناپذيري به منابع طبيعي وارد خواهد ساخت.
8125/6021