آواز نابهنگام كوچ

به گزارش ایرنا، كوچ ریشه در فرهنگ، تاریخ و تمدن عشایر دارد، كوچ جزیی از سنت، فرهنگ، آداب و رسوم عشایر و از جلوه های اكوتوریسمی است كه تاثیر عمیقی بر مولفه های مختلف فرهنگ این قشر نظیر ادبیات، موسیقی، سبك زندگی و پوشش عشایر دارد.
همچنین تنوع نژادی، گویش‌ های متفاوت، جشن‌ و بازی ‌های محلی، آیین ها، رقص، غذا و مشاغل سنتی و پوشش‌ های رنگارنگ برخی از جلوه‌های فرهنگ چند هزار ساله ایرانی‌ است كه در جامعه عشایری به دلیل سبك كوچ گونه تبلور یافته است.
اما با وجود تمامی زیبایی هایی كه در كوچ نهفته است، آغاز نابهنگام و ماشینی شدن كوچ را طی سال های اخیر، به معضلی برای تخریب عرصه های ملی و طبیعی تبدیل كرده است.
به گزارش ایرنا، چهارمحال و بختیاری دومین استان عشایری كشور بعد از استان فارس است كه با 126 هزار نفر جمعیت عشایری؛ از اقوام قشقایی، بختیاری، چهرازی ، دهكردی و نصرآبادی تشكیل شده است، اینك 96 هزار نفر از این جمعیت را عشایر برون كوچ تشكیل می دهند.
عشایر در 85 درصد از گستره جغرافیایی این استان مشتمل بر یك میلیون و 400 هزار هكتار جنگل و مرتع پراكنده اند كه همراه با بهره برداران روستایی، حدود 66 درصد این وسعت را در اختیار دارند.
همچنین چهارمحال و بختیاری به عنوان منطقه ییلاقی عشایر استان های لرستان، خوزستان و فارس، سالانه در فصل بهار و تابستان پذیرای عشایر كوچرو است.
به گزارش ایرنا، هرچند سال هاست زمان ورود دام عشایر به استان ییلاقی چهارمحال و بختیاری بیستم اردیبهشت ماه اعلام می شود، اما هر ساله شاهد حضور و ورود آنان زودتر از موعد مقرر به مناطق سردسیر هستیم؛ این معضل با نام كوچ زودهنگام، نابودی مراتع را در پی داشته است.
در توضیح اثرات سوء این پدیده بیان همین نكته كافی است كه چرای زودهنگام دام، با كوبیدن زمین مانع از گلدهی گونه های مرتعی و فقیر شدن مراتع می شود، این درحالی است كه حدود 60 درصد از 2.5 میلیون راس دام چهارمحال و بختیاری متعلق به جامعه عشایری است.
به گزارش ایرنا، علاوه بر نابودی مراتع، گرفتار شدن خانوارهای عشایری در سیلاب از دیگر موارد حادثه سازی است كه در پی كوچ زودهنگام در سال جاری 30 خانوار عشایر كوچرو دچار سیلاب شدند.
كمبود بارش و نبود آب، خشك شدن مراتع در مناطق گرمسیری، رویش گونه ای به نام 'بهمن' كه سبب وارد آمدن آسیب به دام می شود، احتمال تصاحب و تصرف مراتع مشترك روستائی و عشایری توسط روستائیان و كوچ ماشینی از عواملی است كه عشایر را به سرعت از استان های مبدا به مناطق ییلاقی می راند، بگونه ای كه مدت زمان كوچ را از یك ماه به هشت ساعت كاهش داده است.
به گزارش ایرنا، این عوامل همراه با نبود دیدگاه فراملی به موضوع كوچ زودهنگام، منابع طبیعی استان چهارمحال و بختیاری را به عنوان منطقه میانبند عشایر كوچرو به مرز نابودی كشانده است.
به گفته معاون فنی اداره كل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری، قرارگیری این استان در مسیر كوچ و وجود 350 كیلومتر مرز مشترك با استان های همجوار نظیر اصفهان، كهگیلویه و بویر احمد، خوزستان و لرستان، استان چهارمحال و بختیاری را به منطقه ای میانبند و محل استقرار و اسكان عشایر كوچرو تبدیل كرده است.
غلامحسین نصیری در گفت وگو با ایرنا با گلایه از عملكرد نامناسب برخی استان ها در جلوگیری از كوچ زودهنگام عشایر تصریح می كند: بهترین راهكار برای جلوگیری از تخریب منابع طبیعی مناطق میانبند، جلوگیری از آغاز زودهنگام حركت عشایر در استان های مبدا است، اما برخی استان ها به منظور خروج سریع تر عشایر از منابع طبیعی و حفظ مراتع خود چندان به این امر رغبتی نشان نمی دهند.
وی ادامه می دهد: در مواردی برخی استان های مقصد نیز اقدام به بستن گلوگاه های عشایری و مرزهای مشترك می كنند و این امر زمان استقرار عشایر در چهارمحال و بختیاری را به درازا می كشد.
نصیری، تعرض و تصرف در مراتع توسط روستاییان را از دیگر دلایل كوچ زودهنگام عشایر عنوان و اظهار كرد: از بین رفتن مراتع میانبند 'چله و شیرین بهار' استان خوزستان، كمبود آب، گرمای هوا و كوچ ماشینی از دیگر عوامل تاثیر گذار ورود زودهنگام عشایر به استان است.
نصیری می افزاید: از آنجا كه سطحی از مراتع میانبند (مراتع بین مسیر رفت و بازگشت عشایر به مناطق ییلاقی و قشلاقی) بین روستائیان و عشایر بصورت مشترك بهره برداری می شود، احتمال تصرف زودهنگام این مراتع برای چرای دام روستاییان منجر به كوچ زودهنگام عشایر می شود.
وی با بیان اینكه عمده مراتع در گذشته میانبند بودند، ادامه می دهد: با گسترش شهرها و روستاها، ساخت و سازهای غیرمجاز و احداث ایستگاه های بین راهی در این مراتع توسط روستائیان تخریب و یا ساخت و ساز شده است.
معاون فنی اداره كل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری بیان می دارد: با نابودی این مراتع كه زمانی مكان استقرار عشایر به شمار می رفت، مدت زمان كوچ به میزان قابل توجهی كاهش یافته است.
نصیری با بیان اینكه تقویم كوچ براساس توان اكولوژیكی منطقه و زمان گلدهی گونه های مناطق ایلراهی و مرتعی عشایر تعیین می شود، می افزاید: ورود عشایر و دامداران پیش از فصل بهره ‌برداری از مراتع و در زمانی كه خاك رطوبت دارد، سبب از بین رفتن گونه های گیاهی، كوبیدگی و كاهش نفوذ‌پذیری خاك می شود و علاوه بر نابودی مراتع، با بهم خوردن شرایط زیستی، گونه های جانوری و گیاهی، گردشگاه و كانون های گردشگری استان را تهدید می كند.
وی می افزاید: برای بهره برداری قانونی از مراتع، اداره كل منابع طبیعی و آبخیزداری استان برای 23 هزار بهره بردار، پروانه چرای دام صادر كرده است، اما با این وجود بخشی از مراتع این استان بخصوص در فصل كوچ در معرض بهره برداری غیرمجاز دامداران عشایر و روستایی قرار می گیرد.
نصیری تصریح می كند: البته به منظور حل مشكل تخریب مراتع توسط دام روستایی و با توجه به نامه اخیر وزیر كشور در راستای تاكید بر حفظ منابع طبیعی توسط دهیاری و شوراها، امسال با همكاری این نهادها، قرقبانان محلی از بین بهره برداران روستایی انتخاب كه پس از مراحل قانونی اقدام به حراست از مراتع می كنند.
به گزارش ایرنا، هر چند اداره كل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری اقدامات سلبی و برخورد با عشایر برای جلوگیری از كوچ زودهنگام را اقدامی نه چندان موثر می داند، اما در پی اعلام تاریخ ورود دام عشایر به این استان، ناگزیر سازمان حمل و نقل از صدور مجوز و بارنامه برای كامیون هایی كه حامل دام عشایر هستند، ممانعت می كند.
مدیركل منابع طبیعی و آبخیزداری استان در این باره بیان می دارد؛: اكیپ های منابع طبیعی و امور عشایر نیز با همكاری نیروی انتظامی در مسیر گلوگاه ها از ورود عشایر زودتر از موعد به استان جلوگیری می كنند.
علی محمدی مقدم اظهار می كند: در صورت ورود زودهنگام ، عشایر متخلف به مراجع قضایی برای پرداخت جریمه معرفی می شوند.
به گزارش ایرنا، مدیركل امور عشایر چهارمحال و بختیاری نیز در این گفت وگو با بیان اینكه نبود علوفه در استان خوزستان از مهمترین دلایل كوچ زودهنگام است كه یكی از بهترین راهكارها برای حل این معضل تامین علوفه است.
یحیی حسین پور همچنین اسكان و واگذاری مدیریت كوچ به عشایر را از دیگر راهكارهای موثر در این زمینه بیان و تصریح می كند: در این راستا مركز تحقیقات وزارت جهاد كشاورزی با همكاری سازمان امورعشایر درصدد اجرای طرح واگذاری مدیریت كوچ به عشایر است.
وی می افزاید: در این طرح ، مسئولیت بهره برداری، چرای دام و قرقبانی از مراتع بر اساس قرارداد در اختیار خود عشایر قرار می گیرد.
حسین پور بیان می دارد: این طرح به صورت آزمایشی در منطقه دشت زرین شهرستان كوهرنگ اجرایی خواهد شد.
به گزارش ایرنا، با وجود تمامی این اقدامات اما از آنجا كه بخش عمده ای از كوچ زودهنگام به جلوگیری در استان مبدا مربوط می شود، بهترین راهكار تبدیل شدن این معضل، به موضوعی ملی و داشتن نگاهی فرا استانی است.
همچنین حل این معضل نیازمند طرح های تحقیقاتی و همكاری و هماهنگی دیگر استان های مبدا كوچ و سرعت بخشی به طرح های آزمایشی در دست اجراست، زیرا غفلت در این خصوص خسارات جبران ناپذیری به منابع طبیعی وارد خواهد ساخت.
8125/6021