زبان فارسی، ستاره ای درخشان بر تارك تاریخ و ادبیات هند

به گزارش ایرنا، در دوران سلطنت گوركانیان در هند فارسی به عنوان زبان اصلی دولت برای مكاتبات اداری انتخاب شد و به همین علت آثار مكتوب و نسخ خطی ارزشمند بی شماری به زبان فارسی در اقصی نقاط كشور این پهناور وجود دارد.
آثار غلبه دیوانی و اداری زبان فارسی در شبه قاره هنوز هم وجود دارد به طوریكه هر چند در زمان تسلط انگلیس زبان انگلیسی جایگزین زبان فارسی دراین كشور شد، اما هنوز هم زبان رایج اغلب مسلمانان هند اردو است كه حدود 40 درصد از لغات و كلمات آن با فارسی مشترك است و این ظرفیت مناسبی برای گسترش زبان فارسی در هند است.
ایالت «اتارپرادش» هند یكی از 22 ایالت این كشور است كه حدود 200 میلیون جمعیت دارد و بخش عظیمی از جمعیت آن مسلمان هستند و به زبان اردو صحبت می كنند.
زبان به عنوان عنصری زنده و پویا در فرهنگ هر ملتی نیازمند مراقبت و توجه است بنابراین افول زبان فارسی نیز در هند محتمل است. اینجاست كه فعالیت های خانه فرهنگ جمهوری اسلامی در هند معنا می یابد چرا كه این مراكز نقش پرباری در زنده ماندن زبان فارسی در شبه قاره هند بازی می كنند.
دكتر علی دهگاهی به عنوان رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در هندوستان در مصاحبه اختصاصی با ایرنا با ارائه خلاصه ای از فعالیت های این مركز برای حفظ و نگهداری از میراث عظیم فارسی در شبه قاره هند، بر ریشه های كهن و عمیق این زبان و به تبعیت آن فرهنگ ایرانی - پارسی در آن تاكید می كند.
وی با اشاره به اینكه زبان فارسی بیش از 800 سال در هندوستان زبان رسمی ، دیوانی و قضایی بوده است، می گوید: از حدود سال های 1835 به بعد و با ورود انگلیسی ها این زبان اهمیت و اعتبار گذشته خود را به دلیل سیاست های استعماری انگلستان از دست داد و از آن پس در هند تنها به یك زبان كلاسیك و فرهنگی تبدیل شد.
با اینحال نقش و عمق حضور زبان فارسی در این كشور كهن چنان چشمگیر بود كه به گفته وی پس از تاسیس دانشگاه های جدید در این كشور، زبان فارسی همیشه یكی از بخش های اصلی این دانشگاه ها بوده است. 'امروزه ما شاهد بیش از 35 مركز فارسی در دانشگاه های مختلف هندوستان هستیم كه در آنها زبان فارسی از سطح كارشناسی تا دكتری تدریس می شود.'
وی توضیح می دهد : 'اگر بخواهیم دانشگاه هایی را كه تنها تا سطح كارشناسی زبان فارسی را آموزش میدهند را نیز در نظر بگیریم تعداد آنها به بیش از 100دانشكده و دانشگاه میرسد كه در سراسر هند پراكنده هستند. اما از میان دانشگاه های مركزی شهر دهلی، زبان فارسی تا سطح دكتری در دانشگاه های جواهرلعل نهرو، دهلی و جامیا ملیا اسلامیا هستیم و دانشگاه ذاكر حسین نیز تا سطح كارشناسی زبان فارسی را هم اكنون پوشش میدهد.'
دهگاهی افزود: 'از آنجا كه زبان فارسی یك زبان كلاسیك هندوستانی است، اگر یك محقق هندی بخواهد درباره هویت و گذشته تاریخی خود تحقیقی بكند ناگزیر باید به زبان فارسی مراجعه كند چرا كه بخش عظیمی از گذشته این كشور به زبان فارسی نوشته شده است.
نه تنها در حوزه های تاریخ و فرهنگ، بلكه در حوزه های علم و دانش نیز زبان فارسی در هندوستان اهمیت زیادی داشته است. كتاب های زیادی در این زمینه تالیف شده است كه امروزه به شكل نسخ خطی، گنجینه و ذخایر میراث فرهنگی مشترك ایران و ‌هند در كتابخانه های مختلف هندوستان در دسترس محققین است.'
رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی دردهلی نو در ادامه در توضیح فعالیت های خانه فرهنگ در حفظ و توسعه میراث ایرانی اسلامی در هند می گوید: 'كشور ایران با بیش از 63 سال سابقه نسبت به پوشش دهی و حمایت از زبان فارسی در دانشگاه های هند فعالیت می كند. علاوه بر آن ، در این مركز كلاس های زبان فارسی با مشاركت استاد های ایرانی و هندی نیز برگزار میشود.'
علاوه بر خانه فرهنگ دهلی، خانه فرهنگ دیگری نیز در شهر مومبای، وابستگی فرهنگی در حیدر آباد و انجمن ایرانی در شهر كلكته و علیگر هم به فعالیت های دانشگاه ها به تعلیم زبان فارسی اهتمام می ورزند.
دهگاهی درباره حضور گسترده زبان فارسی در بین اقشار مختلف مردم هند گفت: 'غیر از بخش زبان فارسی در خانه فرهنگ و دانشگاه ها، در مدارس دینی نیز زبان فارسی تدریس میشود و آن به دلیل وجود متون اسلامی متعدد بخصوص در مدارس اهل تشیع است كه یادگیری این زبان را برای پژوهشگران دینی الزامی می كند.'
وی در ارتباط با فعالیت های آموزشی خانه فرهنگ جمهوری اسلامی در دهلی نو افزود: مقاطعی كه اینجا تدریس میشوند عبارتند از سطح یك، دو و سه كه در سطح اول ما آموزش های ابتدایی مانند الفبای فارسی و مكالمات مقدماتی ، در سطح دوم نگارش و‌گویش و در سطح سوم فرهنگ و تمدن ایرانی تدریس می كنیم. همزمان با یادگیری زبان، دانش آموزان فرهنگ و تمدن ایرانی را نیز می آموزند.
دهگاهی تاكید كرد كه این دوره ها با استقبال خوب علاقه مندان روبرو می شود بطوریكه در هر فصل حدود 60 الی 70 نفر از اقشار و مذاهب مختلف هند از مسلمانان گرفته تا هندوها و سیك ها در این دوره ها ثبت نام می كنند.
وی گفت: كتاب های متعددی برای آموزش زبان فارسی تدوین شده است كه میتوان از كتاب های آزفا، ضرغامیان و صفار مقدم نام برد و اخیرا نیز بنیاد سعدی كتاب های جدیدی به نام های گام اول و مینا را تدوین كرده است كه البته در كنار این كتاب های اصلی از كتاب های كمك آموزشی، فیلم ها و دیگر منابع صوتی و‌ تصویری برای آموزش كمك گرفته میشود.

***هدف و‌ وظیفه ما در گسترش زبان فارسی چیست؟
رایزن فرهنگی ایران در دهلی نو در این خصوص گفت: 'برغم اینكه این زبان گذشته درخشانی در هندوستان داشته است اما امروزه تعداد افرادی كه در هندوستان به این زبان مسلط هستند نسبت به جمعیت عظیم این كشور، زیاد نیست.
اگرچه در بعضی شهر ها مانند كشمیر و همینطور در میان ایرانی های مهاجر این زبان هنوز رواج دارد اما این وظیفه ما است كه توجه جامعه علمی و زبان آموز جوان این كشور را نسبت به این زبان جلب كنیم و آن را آموزش و‌ ترویج دهیم.
امروزه توجه بیشتری نسبت به گذشته به این زبان مبذول می شود و تدریس آن در دانشگاه های مولانا آزاد، دانشگاه زبان های خارجه و همینطور دانشگاه معین الدین چشتی در شهر لكهنو به تازگی آغاز شده است.'
علاوه بر دانشجوهای زبان و ادبیات فارسی، بسیاری از دانشجو هایی كه در رشته های دیگر به طور مثال تاریخ هند مشغول تحصیل هستند نیز باید حداقل 2 واحد این زبان را در دانشگاه خود بگذرانند.
به گزارش ایرنا، در حال حاضر دانشگاه های علیگر، دهلی، جواهر لعل نهرو، جامعه ملی اسلامی ، كشمیر، لكنو، بنارس، پتنا، بوپال، عثمانیه، بمبئی، گوهاتی، بی آرامبیدكر(مظفرنگر) و مگد، از دانشگاه هایی هستند كه در هند گروه فارسی مستقل دارند.
مراكز تحقیقات زبان فارسی نیز در دانشگاه های علیگر، مولانا آزاد، پتنا، مالیر كوتلا و احمدآباد، فعالیت دارند.
با توجه به سابقه درخشان زبان فارسی در هند، استادان و كارشناسان زبان و ادبیات فارسی در هند در طول سالهای گذشته تلاش های فراوانی برای حفظ و احیای زبان و ادبیات فارسی در شبه قاره هندوستان انجام داده اند تا از سرعت روند نزولی آن كاسته و از بروز ضایعه ای جبران ناپذیر جلوگیری كنند.
در دانشگاه های هندوستان نه تنها از هند بلكه از بسیاری كشورهای اروپایی و آمریكا نیز دانشجوی زبان فارسی تحصیل می كنند و تلاش های زیادی برای توسعه زبان فارسی صورت گرفته است.
زبان فارسی در هندوستان از كشمیر تا كرالا و در اقصی نقاط این كشور زبانزد مردم است بنابراین حضور استادان ایرانی، برای انتقال، فهم و گسترش زبان فارسی در این كشور دارد می تواند تاثیر بسزایی در گسترش زبان فارسی در شبه قاره داشته باشد. امری كه متاسفانه سالهاست از سوی ایران مغفول مانده است.
تاثیر زبان فارسی در تمام زوایای فرهنگ و تاریخ هند مشاهده می شود و مردم این كشور بدون زبان فارسی نمی توانند شناخت كاملی از تاریخ كشور هند داشته باشند. اگر كسی در هند بخواهد به تاریخ و فرهنگ خود احاطه كامل داشته باشد باید منابع فارسی را مطالعه كند و لازم است اطلاعات این منابع استخراج و در اختیار مردم عادی قرار گیرد .
وجود میلیون ها نسخه خطی ارزشمند به زبان فارسی در كتابخانه های هند ، كتیبه های نصب شده به زبان فارسی درمقبره ها و مكان های تاریخی و اشتراكات فرهنگی بین دو كشور ، از ظرفیت ها و سرمایه های دوكشور برای توسعه زبان فارسی در هند حكایت می كند.
آساق** 1424 **1663**