براي فهم جواب اينها بايد تا 22 ارديبهشت صبر كرد؛ زماني كه ترامپ تهديد كرده، تعليق تحريم‌هاي هسته‌اي ايران را بار ديگر تمديد نخواهد كرد و به اروپايي‌ها در اين زمينه هشدار داده است. او خواستار رفع نواقص برجام شده است؛ نواقصي كه از ديدگاه او بايد رفع شود، با نقش منطقه‌اي ايران و برنامه موشكي كشور مرتبط است. اتفاقا امانوئل مكرون كه نخستين رهبر خارجي دعوت‌شده به كاخ سفيد در دوران رياست‌جمهوري ترامپ است، درباره موضوع موشكي ايران با ترامپ هم‌نظر است و تاكنون بارها خواستار مذاكره در اين زمينه شده است.
اين موضوع حتي در دستور كار سفر وزير خارجه فرانسه به تهران نيز بود كه با واكنش مقامات ايران مواجه شد. «موضوع موشكي ايران، جزء برنامه دفاعي كشور است و قابل مذاكره نيست». به‌نظر مي‌رسد حتي اين موضوع يا بهتر است بگوييم نقطه اختلاف موجب شد تا هنوز زماني براي سفر مكرون به تهران پيش‌بيني نشده باشد، در‌حالي‌كه مدت‌هاست احتمال اين سفر مطرح شده است.
**نگراني‌هاي مكرون
در موعد پيشين اعلام موضع ترامپ درباره برجام، يعني اواخر دي‌ماه، هم مكرون با دونالد ترامپ تلفني صحبت كرده بود و گفته مي‌شد اين تماس و البته نظر مشاورانش موجب شد تا او برجام را لغو نكند.
حالا امانوئل مكرون به واشنگتن رفته با بلوطي كه از جنگل‌هاي شمال فرانسه گرفته شده و محل يكي از نبردهاي بزرگ تاريخ در دوران جنگ جهاني اول بوده است؛ نبردي كه نزديك به دو هزار سرباز آمريكايي در آن جان باختند. حالا اين بلوط نمادين به‌دست دو رئيس‌جمهور و با همراهي همسرانشان در محوطه كاخ سفيد كاشته شده است تا يادي از سربازان آمريكايي جان‌باخته در آن جنگ باشد.
خبرگزاري فرانسه نوشته است: امانوئل مكرون در نخستين دقايق ورود خود به واشنگتن بر اهميت اين سفر تأكيد كرد و گفت‌وگوهاي خود با رئيس‌جمهوري آمريكا را در «موقعيت نامطمئن كنوني» كه به‌گفتۀ او در«هاله‌اي از نگراني‌ها» پيچيده شده، تعيين‌كننده دانست. اين خبرگزاري دولتي فرانسه نوشته: «نزديكي رهبران دو كشور به يكديگر و چنا‌نكه منابع نزديك به كاخ اليزه مي‌گويند: «مناسبات احترام‌آميز» ميان آنها براي از‌ميان‌برداشتن اختلاف‌نظرهاي متعدد ميان آنان كافي نيست و دست‌يافتن به توافق در پاره‌اي موارد، فراتر از «روابط حسنۀ ديپلماتيك» به انگيزه‌ها و همگرايي منافع نياز دارد».
گفته شده است كه علاوه‌بر توافق هسته‌اي 1+5 با ايران، مناسبات تجاري ميان دو كشور، موقعيت خاورميانه و مبارزه با گرمايش زمين نيز در سياهۀ گفت‌وگوهاي ميان رهبران دو كشور فهرست شده است. توافق مربوط به تغييرات اقليمي آب‌و‌هوا يا توافق پاريس، اولين مورد از نقض توافق‌هاي ترامپ بود كه بعد از ورود به كاخ سفيد از آن خارج شد. حالا 12 مي، موعد پيش‌روي تمديد تعليق تحريم‌هاي هسته‌اي ايران است كه او هشدار داده آن را تمديد نمي‌كند و اين به معني نقض توافق است.
**مركل بعد از مكرون
اما تا موعد هشدار‌داده‌شده، ترامپ مجبور است يك‌بار ديگر ميزبان رهبري اروپايي باشد؛ به‌زودي آنگلا مركل، صدراعظم آلمان، نيز براي گفت‌وگو با ترامپ درباره برجام راهي واشنگتن ميشود. آنگلا مركل نيز در مصاحبه‌اي با يك كانال تلويزيوني اسرائيل از توافق اتمي ايران دفاع كرد. او نيز موضعي مشابه مكرون داد، مركل تأكيد كرده است: هرچند توافق جامع اتمي با ايران بي‌نقص نيست اما بهتر از نبودِ يك توافق است. امانوئل مكرون قبل از سفر به واشنگتن با ولاديمير پوتين نيز تلفني گفت‌وگو كرد. كاخ كرملين، روز دوشنبه با اعلام خبر اين تماس گفت كه «رؤساي جمهوري روسيه و فرانسه، در يك گفت‌وگوي تلفني نسبت به لزوم پايدارماندن توافق جامع اتمي با ايران تأكيد كردند».
**گزينه بهتري نداريم
مكرون روز يكشنبه و قبل از سفر به واشنگتن نيز در مصاحبه با شبكه فاكس‌نيوز گفته بود كه هرچند به‌نظر او برجام بي‌نقص نيست اما حفظ آن درحال‌حاضر بهترين گزينه است. او ضمن تأكيد بر ناقص‌بودن توافق اتمي با ايران گفته است: آيا گزينه بهتري از اين توافق در دست داريد؟ خير، من گزينه بهتري نمي‌بينم، هيچ طرح ديگري براي جايگزين‌كردن توافق اتمي با ايران وجود ندارد. رئيس‌جمهوري فرانسه تأكيد كرده است: موضع من در قبال برجام مشخص است؛ ما تا زماني‌كه گزينه بهتري در دست نداريم، از توافق اتمي خارج نخواهيم شد و توافق كنوني را با نظارت بر برنامه موشكي بالستيك و سياست‌هاي ايران در منطقه كامل مي‌كنيم.
دونالد ترامپ، رئيس‌جمهوري آمريكا، قبل از ملاقات با مكرون به ايران هشدار داده اگر برنامه هسته‌اي خود را از سر بگيرد، با مشكلات بزرگ‌تري روبه‌رو خواهد شد كه پيش از اين با آن مواجه نشده است. مكرون نيز گفته فرانسه خواستار محدودشدن حضور ايران در منطقه است. به نوشته خبرگزاري‌ها، ترامپ و مكرون درباره ايران و سوريه گفت‌وگو كردند. ترامپ گفته ممكن است به‌زودي با مكرون درباره ايران و برجام به توافق برسم.
همچنين ترامپ گفته در پاسخ به استفاده از سلاح‌هاي شيميايي، ما با هماهنگي با دولت فرانسه تصميمي را براي حمله به نظام سوريه اتخاذ كرديم. در همين حال، امانوئل مكرون گفت: ما با هم با تروريسم در خاورميانه و آفريقا رويارويي كرده‌ايم. روز گذشته حسن روحاني در تبريز گفته: در واكنش به برهم‌خوردن احتمالي برجام، ما هم برنامه داريم.
**تفهيم ترامپ
محمدجواد ظريف همچنان ليدر حمايت از برجام در ايران است. او كه براي گفت‌وگوهايي رسانه‌اي و سخنراني در انديشكده شوراي روابط خارجي آمريكا در نيويورك به سر مي‌برد، در گفت‌وگو با راديو «ان‌پي‌آر» با اشاره به سفر رهبران فرانسه و آلمان به واشنگتن براي گفت‌وگو با رئيس‌جمهور آمريكا درباره برجام، تصريح كرد: ما اميدواريم كه رئيس‌جمهور مكرون و پس از او صدراعظم مركل از فرصت سفر خود به آمريكا استفاده كنند تا به رئيس‌جمهور ترامپ تفهيم كنند كه توافق هسته‌اي به همان شكل كنوني‌اش در راستاي منافع آمريكا و باقي جامعه بين‌الملل است.
او در بخش ديگري از اين گفت‌وگو اضافه كرد: من فكر نمي‌كنم كه آمريكا بخواهد به جهان اين پيام را بفرستند كه اگر شما با آمريكا مذاكره كنيد، اين كشور پس از آنكه به يك توافق دست يافتيد، عقب خواهد رفت.
او همچنين در مصاحبه با نشريه نشنال اينترست گفت: آمريكا تحت رهبري دونالد ترامپ تاكنون نيز عضو رسمي‌اي از برجام نبوده است و مي‌توان گفت تقريبا همه تعهدات واشنگتن در برجام را نقض كرده است. بنابراين ما يك روند 16ماهه را براي خروج از برجام از سوي آمريكا، تجربه كرده‌ايم. اگر آمريكا به‌طور رسمي از برجام خارج شود، تأثير آني، رهايي ايران از الزامات موجود در برجام است.
او توضيح داده كه اگر آمريكا به طور رسمي از برجام خارج شود، تأثير آني اين اقدام رها‌شدن ايران از الزامات برجام خواهد بود؛ چه اين موضوع باعث خروج فوري ايران از توافق بشود و چه نشود اين تصميمي است كه ما اتخاذ خواهيم كرد. اما اين موضوع (ناديده‌گرفتن الزامات برجام) پاسخ احتمالي ما به دستور ترامپ خواهد بود.
**خروج از ان‌پي‌تي
ظريف در پاسخ به خبرنگار كه موضوع خروج از معاهده ان پي تي را مطرح كرده نيز پاسخ داد: «برخي از افراد در ايران هستند كه درباره اين موضوع صحبت مي‌كنند، البته اين موضوع به طور قطع موضع رسمي دولت نيست اما ما يك موضع علني و شفاف داريم و همواره نيز در برابر افكار عمومي پاسخگو بوديم اما پاسخي كه روي ميز براي ما قرار دارد، آن است كه در پاسخ به خروج آمريكا از برجام ما نيز قصد خروج از اين توافق را داشته باشيم».
علي شمخاني، دبير شوراي عالي امنيت ملي نيز كه براي حضور در نشستي در سوچي روسيه به سر مي‌برد، در پاسخ به سؤالي درباره احتمال خروج ايران از ان‌پي‌تي گفت: در معاهده ان‌پي‌تي حق خروج از اين معاهده براي همه اعضا در صورت به مخاطره افتادن منافعشان پيش‌بيني شده است. زماني كه توافقات بين‌المللي به دليل رفتارهاي غيرقانوني كشورهاي مدعي كاركردش را از دست مي‌دهد، دليلي براي متعهد ماندن ساير كشورها باقي نمي‌ماند.
او تصريح كرد در صورت خروج آمريكا از برجام «گزينه‌هاي غيرقابل پيش‌بيني ايران حتي به فكر طرف مقابل هم نمي‌رسد.
همه اينها در حالي است كه رويترز خبر داده كه روسيه و چين به عنوان دو شريك توافق هسته‌اي در حال تنظيم پيش‌نويس بيانيه‌اي در راستاي جلب حمايت كامل كشورهاي عضو سازمان ملل از توافق هسته‌اي ايران هستند. متن پيش‌نويس بيانيه روسيه و چين از دولت‌هاي عضو سازمان ملل مي‌خواهد تا بر حمايت بي‌قيد و شرط خود از اجراي جامع و مؤثر برجام حمايت و سهم قابل توجه اين توافق در امنيت بين‌المللي را به رسميت بشناسد.
**تحليل عباس ملكي، ديپلمات سابق درباره سفر مكرون به واشنگتن
چرايي همكاري مكرون در حمله سوريه
**به نظر شما امانوئل مكرون موفق ميشود نظر ترامپ را عوض كند و برجام را در موعد 12 مي نجات دهد؟
اروپايي‌ها يعني اتحاديه اروپا تلاش دارد به‌نوعي آقاي ترامپ را متقاعد كند كه در برجام بماند. آنها معتقدند ماندگاري برجام هم به نفع اتحاديه اروپا و هم به نفع ايران و آمريكاست. به نظر من، آقاي مكرون مهم‌ترين رهبر اروپايي است كه قابليت نفوذ روي آقاي ترامپ را دارد. گرچه خانم مركل در آينده به واشنگتن سفر خواهند كرد و خانم ترزا مي هم در گذشته به واشنگتن سفر كرده‌اند و چنين راهبردي را دنبال كردند، اما به نظر من آقاي مكرون تأثير بيشتري از آن دو نفر دارد، بهويژه كه آقاي مكرون براي واداركردن آقاي ترامپ براي ماندن در برجام همراهي زيادي در حمله به سوريه انجام داد.
**به نظر شما مكرون تا چه ميزان مي‌تواند بر ترامپ تأثير بگذارد؟
به نظر من حدود 20 درصد احتمال دارد آقاي ترامپ در برجام بماند و بگويد چون اتحاديه اروپايي بهويژه آقاي مكرون از من خواستند، من تعليق تحريم‌هاي هسته‌اي ايران را تمديد مي‌كنم. 80 درصد هم احتمال دارد آمريكا از برجام خارج شود و تعليق تحريم‌هاي هسته‌اي را تمديد نكند.
**پس موعد 22 ارديبهشت را موعد موفقي براي برجام نمي‌دانيد؟
60 درصد احتمال مي‌دهم ترامپ از توافق خارج شود؛ اما اين سؤال را مي‌توان مطرح كرد كه آيا خارج‌شدن آقاي ترامپ را مي‌توان به‌معناي عدم موفقيت برجام دانست يا نه؟ من از آوريل 1980 كه اولين تحريم ايران توسط ايالت متحده آمريكا و قطع روابط سياسي به‌دليل گروگان‌گيري ديپلمات‌‌هاي آمريكايي در تهران شروع شد تا امروز، با وجود همه فرازونشيب‌ها، در اضافه‌شدن و تكميل تحريمها عليه جمهوري اسلامي يك روند تصاعدي مشاهده مي‌كنم و شايد برجام تنها نقطه استثنائي بود كه برخي از تحريمها معلق شد، در‌حالي‌كه همه مي‌دانيم تحريمها به‌طور‌كامل برداشته نشد، چون مذاكرات شامل همه تحريمها نبود.
همچنين همه مسائل بين آمريكا و ايران، فقط در مسئله پرونده هسته‌اي خلاصه نمي‌شود، مسائل منطقه، مسائل مربوط به بخش دفاعي ايران، مسائل مرتبط به امنيت يكي از متحدانشان به نام اسرائيل و چيزهاي ديگر هم هست كه بدون تغيير باقي مانده است؛ بنابراين به نظر من تعليق‌كردن يا نكردن تحريمها توسط آقاي ترامپ به‌اندازه‌‌اي كه توسط رسانه‌‌هاي آمريكايي دامن زده ميشود بر ايران تأثير ندارد و اين اتفاق براي ايران خيلي ناگوار نخواهد بود.
**مكرون و فرانسه درباره برنامه موشكي ايران موضعي مشابه آمريكا دارند؛ يعني آن را جزء مسائلي مي‌دانند كه بايد جزئي از مذاكره باشد. اگر در اين ملاقات مكرون موفق شود نظر ترامپ را درباره برجام تغيير دهد و او را به ماندن در برجام متقاعد كند، ممكن نيست در مقابل آن بر سر فشار به ايران براي مذاكره درباره برنامه موشكي به اتفاق نظر برسند؟
من دراين‌باره چيزي نشنيده‌ام، اما حدس مي‌زنم بعد از پايان سفر يا حتي در حين سفر، آقاي مكرون با آقاي رئيس‌جمهور تلفني صحبت كنند يا به‌نوعي جمهوري اسلامي را در جريان مذاكرات بگذارند. به نظر من صحبت‌كردن با فرانسه درباره مسائل مختلف كار ديپلماسي است و مسئله جديدي نيست. براي آنها توضيح خواهيم داد، همان‌طوركه در گذشته هم توضيح داده بوديم. شكل و ذات راهبردهاي استراتژيك جمهوري اسلامي را كه بيشتر دفاعي است، براي آنها خواهيم شكافت و مسئله‌‌اي نيست كه نتوان از ايران دفاع كرد.
**دورنماي شما از برجام بهويژه تا موعد 12 مي چيست؟
به احتمال زياد آقاي ترامپ تعليق تحريم‌هاي ايران را تمديد نمي‌كند. درعين‌حال كه اين يك اتفاق ناخوشايند است، ولي سرنوشت جمهوري اسلامي به آن بستگي ندارد. بهترين راهبرد اين است كه ما همان كاري را كه تا‌به‌حال انجام مي‌داديم، ادامه دهيم؛ يعني اعلام كنيم در مسيري هستيم كه اولا توسعه كشور مد نظر ماست و براي اين موضوع برنامه‌ريزي شده و اين برنامه‌ها را ادامه مي‌دهيم. به همان‌اندازه‌اي كه فكر مي‌كنيم در بخش هسته‌اي و براي فعاليت مربوط به دستيابي به انرژي هسته‌اي براي استفاده در برق و ايزوتوپ‌ها و چيزهاي ديگر نياز داشتيم، توليد مي‌كنيم، همان‌طور كه در اين چند سال هم اين كار را كرديم. در سياست خارجي هم اگر يك ابتكار منطقه‌اي توسط ايران مطرح شود، خيلي خوب است.
*منبع: روزنامه شرق؛ 1397،2،5
**گروه اطلاع رساني**2059**2002
«نجات برجام»، «مأموريتي بالاتر از خطر»؛ اينها القابي است كه رسانه‌ها درباره سفر امانوئل مكرون به واشنگتن به‌كار برده‌اند. آيا واقعا او موفق ميشود كه نظر دونالد ترامپ را درباره برجام تغيير دهد؟ آيا او موفق ميشود برجام را از خطر نقض فاحش نجات دهد؟
