چنانكه مرور رايزني‌هاي اخير دونالد ترامپ با امانوئل مكرون كه از توافق همپيمانان اروپايي و امريكايي با هدف حفظ برجام خبر مي‌داد، مي‌تواند تا حدود زيادي به حجم اين ترديدها بيفزايد. ترامپ به كنگره و متحدان اروپايي امريكا تا 12 مه (22 ارديبهشت) براي برطرف كردن نقص‌هاي توافق هسته‌اي با ايران فرصت داده و هشدار داده است در صورت عدم اصلاح برجام، از تمديد تعليق تحريم‌هاي ايران خودداري خواهد كرد. با وجود اين جيم متيس، وزير دفاع امريكا گفته است كه اين كشور هنوز براي خروج از توافق هسته‌اي با ايران تصميم نگرفته است.
متيس در سخناني كه روز پنجشنبه گذشته و بعد از سفر مكرون به امريكا مطرح كرد، در كميته نيروهاي مسلح مجلس سنا گفت: «به شما اطمينان مي‌دهم كه هنوز تصميمي درباره خروج از برجام اتخاذ نشده است.» به گفته متيس، امريكا و متحدانش در حال بررسي راه‌هاي اصلاح برجام هستند تا مشخص شود آيا امريكا مي‌تواند به حضور در آن ادامه دهد يا خير.» اين در حالي است كه كريستوفر فورد، دستيار وزارت امور خارجه امريكا در نشست منع گسترش سلاح‌هاي هسته‌اي سازمان ملل در ژنو گفته است: «هدف ما گفت‌وگوي مجدد درباره برجام يا بازگشايي و تغيير شرايط آن نيست... ما به دنبال توافق مكملي هستيم كه به كمك آن محدوديت‌ها، شرايط، پارامترها يا هر آنچه كه اسمش را بگذاريد را به آن اضافه كنيم كه بتوان به صورت مؤثرتري چالش‌هاي موجود را پاسخ داد.»
ترديد مقام‌هاي امريكا به خروج اين كشور از برجام در حالي است كه متحدان اروپايي واشنگتن رايزني‌هاي خود را براي حفظ توافقنامه هسته‌اي تشديد كرده‌اند. در امتداد اين تلاش‌ها بود كه سه‌شنبه هفته گذشته رؤساي جمهوري امريكا و فرانسه در كاخ سفيد بر همكاري دو كشور براي رفع آنچه نقايص برجام خوانده شده، تأكيد كردند هر چند رئيس جمهوري امريكا با تكرار انتقادهاي تندش از اين توافق يك بار ديگر تأكيد كرد از تصميم خود براي خروج از برجام منصرف نشده است. شايد پافشاري ترامپ بر گزينه خروج از برجام بود كه باعث شد مكرون كمي بعد از ديدارش با او در نشست مشترك سنا و مجلس نمايندگان اين كشور به تكرار مواضع حمايت جويانه‌اش از برجام پرداخت و از دولت امريكا خواست تا از برجام خارج نشود.
مكرون گفت كه «اين توافق ممكن است كامل نباشد اما بايد تا زماني كه جايگزين بهتري براي آن يافت شود پابرجا بماند.» او به كنايه يادآور شد كه «كشورش برجام را كه امريكا باني اصلي شكل‌گيري آن بود امضا كرد، حالا نمي‌تواند همين‌طوري از آن خارج شود.» رئيس جمهوري فرانسه در ادامه به توافق جامع‌تري كه داراي چهار محور است، اشاره و تأكيد كرد: «ما بايد كار برروي اين چهار محور را فارغ از اينكه تصميم امريكا چه خواهد بود، آغاز كنيم و اجازه ندهيم كه در خلأ غياب يك چارچوب قانوني جنگ قدرت‌ها در خاورميانه شكل بگيرد.» موضعگيري و رايزني‌هاي فشرده رئيس جمهوري فرانسه با همتاي امريكايي‌اش در دفاع از برجام در حالي بود او در پايان سفرش اعلام كرد: «اطمينان ندارم امريكا در برجام بماند.» مكرون گفت كه اگر دونالد ترامپ تصميم بگيرد كه از برجام خارج شود، انگيزه اين تصميم ملاحظات داخلي خواهد بود.
همزمان با رويدادهايي كه پيرامون برجام در امريكا مي‌گذرد، نمايندگان امريكا روز پنجشنبه گذشته طرح تحريمي تازه اي را به بهانه نقض حقوق بشر عليه ايران به تصويب رساندند. قانونگذاران مجلس نمايندگان امريكا با 410 رأي موافق و تنها 2 رأي مخالف طرح اعمال تحريم‌هاي بيشتر عليه ايران را به بهانه نقض حقوق بشر تصويب كردند. اين طرح كه موسوم به «قانون مسئوليت‌پذيري ايران در زمينه گروگانگيري و حقوق بشر» مي‌باشد پيشتر در اسفندماه سال گذشته به تصويب كميته امور خارجي مجلس نمايندگان امريكا رسيده بود و اكنون بايد براي طي مراحل قانونگذاري و تبديل شدن به قانون در مجلس سنا هم به تصويب رسيده و سپس به امضاي رئيس جمهوري امريكا برسد. طرح ياد شده در صورت تبديل شدن به قانون، رئيس جمهوري امريكا را ملزم مي‌كند ظرف حداكثر 270 روز بعد از اجرايي شدن، گزارشي را درباره آن دسته از مقام‌هاي ارشد ايران كه مرتكب «نقض حقوق بشر» طبق شرايط مطروحه در قانون‌هاي قبلي امريكا شده‌اند تهيه كرده و آن را به كميته‌هاي مقتضي كنگره ارائه كند.
** ترامپ هنوز قانع نشده است
در حالي‌كه به نظر مي‌رسد دولتمردان امريكايي به تصميم نهايي پيرامون ادامه يا خروج از برجام دست نيافته‌اند، هشدار مقام‌هاي اروپايي به عواقب بر هم زدن برجام همچنان ادامه دارد. پس از موضعگيري فدريكا موگريني، مسئول سياست خارجي اتحاديه اروپا كه برجام را تنها گزينه پيش روي طرف‌هاي توافق هسته‌اي دانسته، ديويد ساليوان، سفير اتحاديه اروپا در امريكا در اظهاراتي تأكيد كرد كه برجام را نمي توان تغيير داد.
اين مقام اتحاديه اروپا در مصاحبه با شبكه خبري بلومبرگ از اظهارات «امانوئل مكرون» رئيس جمهوري فرانسه كه خواستار «توافقي جديد» با ايران با چهار محور شده، حمايت كرد و گفت: «حرف‌هايي كه مكرون در نشست مشترك كنگره به زبان آورد كاملاً با موضع اتحاديه اروپا هماهنگ است. ديدگاه ما اين است كه ما به توافق هسته‌اي ايران پايبند مي‌مانيم و معتقديم كه اين توافق يكي از اجزاي اساسي امنيت اروپا و جهان است. ما معتقد نيستيم كه اين توافق را مي‌توان تغيير داد يا بايد آن را تغيير داد.» ساليوان در پاسخ به اين سؤال كه مكرون نتوانسته ترامپ را به ماندن در برجام متقاعد كند، گفت: «با اين موافقم كه ترامپ هنوز قانع نشده است. ما كماكان مسأله را براي او توضيح خواهيم داد، چون نظرمان اين است كه وقتي اتحاديه اروپا و امريكا هم‌نظرند، دنيا عملكرد بهتري دارد.»
بي ترديد مقام‌هاي اروپايي به اين واقعيت آگاهند كه كارآمدي برجام بدون حضور امريكا امكانپذير نخواهد بود. بنا به گزارشي كه رسانه امريكايي واشنگتن پست منتشر كرده است: «اروپايي‌ها گفته‌اند كه آنها فارغ از اينكه تصميم امريكايي‌ها چه باشد، در توافق خواهند ماند. موضوع مهم و كليدي آن است كه در صورت خروج ترامپ از توافق، امريكا تحريم‌هاي مالي را كه مانع تعامل شركت‌هاي اروپايي در ايران مي‌شوند دوباره اعمال نكند.» در همين رابطه يك مقام آگاه اروپايي كه نخواست نامش فاش شود، گفت كه «بدون موافقت امريكا، طرح جايگزين نمي‌تواند كارساز باشد. ايران به پول نياز دارد. بايد يك توافق با خزانه‌‌داري امريكا وجود داشته باشد در غير اين صورت شركت‌هاي ما در ايران و با ايران تعامل نخواهند داشت.»
در ادامه كوشش اروپا براي حفظ برجام، آنگلا مركل صدراعظم آلمان هم روز گذشته (جمعه) راهي امريكا شد تا رئيس جمهوري اين كشور را به ماندن در برجام ترغيب كند. او قبل از اين سفر درباره اين توافق مشابه مكرون موضعگيري كرد و گفت: «جايگزيني براي برجام وجود ندارد.»
** هشدار 26 نظامي سابق اسرائيل درباره لغو برجام
همزمان با حمايت اروپا از برجام شماري از مقام‌هاي نظامي اسرائيل نيز به جمع حاميان حفظ توافق با ايران پيوسته‌اند، آن هم در شرايطي كه رژيم اسرائيل يكي از سرسخت‌ترين مخالفان حل وفصل ديپلماتيك موضوع هسته‌اي ايران به شمار مي‌رفت. در همين چارچوب 26 نفر از فرماندهان نظامي اسبق رژيم صهيونيستي در نامه‌اي خواستار حفظ توافق هسته‌اي «برجام» شده و درباره تبعات اقدام امريكا براي خروج از آن هشدار داده‌اند. نظاميان و نيروهاي امنيتي پيشين رژيم صهيونيستي در اين نامه به امريكا هشدار داده‌اند خروج از اين توافق هسته‌اي امنيت اين رژيم را به خطر خواهد انداخت.
در متن بيانيه آمده است: «اجماع موجود ميان نهادهاي نظامي و اطلاعاتي سراسر دنيا- از جمله جامعه دفاعي خود اسرائيل- اين است كه اين توافق كارساز است و منافع امنيتي اسرائيل در صورت ماندن ايالات متحده در توافق و همكاري‌هاي ديپلماتيك با ساير طرف‌هاي برجام براي مقابله با ساير جوانب سياست‌هاي ايران در خاورميانه (غرب آسيا) به بهترين نحو تأمين خواهد شد.» نگارندگان نامه همچنين با يادآوري تأييد پايبندي ايران به مفاد برجام توسط آژانس بين‌المللي انرژي اتمي نوشته‌اند: «ما علي‌رغم اذعان به وجود برخي معايب در اين توافق، اجماعاً بر سر اينكه توافق فعلي از نداشتن هيچ توافقي بهتر است، اتفاق نظر داريم.» مقام‌هاي سابق رژيم صهيونيستي هشدار داده‌اند «خروج امريكا از برجام نه تنها اين توافق بلكه امنيت اسرائيل را هم به خطر مي‌اندازد.»
با سخت‌‌تر شدن مواضع دولت امريكا، مقامات كشورمان گزينه‌هاي مختلفي را در واكنش به خروج احتمالي امريكا از برجام عنوان كرده‌اند. اين گزينه‌ها از يكسو تهديد به خروج از توافق هسته‌اي و از سرگيري و پيشبرد برنامه‌هاي هسته‌اي به شكلي گسترده‌تر از قبل و از سوي ديگر خروج از معاهده منع گسترش سلاح‌هاي هسته‌اي (ان‌پي‌تي) بوده است.
*منبع: روزنامه ايران؛ 1397،2،8
**گروه اطلاع رساني**1699**2002
اگرچه اين روزها تهديد دولتمردان امريكا براي خروج از توافق هسته‌اي با ايران بيشتر از گذشته جدي به نظر مي‌رسد اما سخن گفتن از قطعيت وقوع اين رويداد هنوز به باور برخي مقام‌هاي بلند پايه دولت امريكا و همچنين كارشناسان بين‌الملل با ترديد‌هايي مواجه است.
