با صدای بلند ارقام را میخواند «هفت میلیون، چهار میلیون، 9 میلیون، شش میلیون تومان» فیشهای بانكی را یكییكی نشان میدهد، جلوی شمارهحساب مقصد برخی از فیشها نام پزشكان بنامی ثبت شده است و جلوی برخی اسم كسانی دیگر. این مبالغ واریزی یكی از شركتهای تجهیزات پزشكی به حساب جراحان است؛ جراحانی كه از شركتهای تجهیزات پزشكی درخواست رشوه میكنند تا بیمارستان را مجاب كنند ابزار مورد نیاز اتاق عمل و وسیلههایی را كه در بدن بیمار كار گذاشته میشود، از آنها بخرند. برگههای بایگانیشده انتقال وجه را یكییكی ورق میزند و اینطور ادامه میدهد: «خیلی از پزشكان برای اینكه ردی از خود بهجا نگذارند، شمارهحساب نزدیكانشان را میدهند. دكتر... شمارهحساب همسرش را داده، این یكی شمارهحساب منشیاش را داده، این شمارهحساب پسر دكتر... است». شركتهای تجهیزات پزشكی ادعا میكنند ناچار به پرداخت این مبالغ هستند؛ زیرا اگر به جراحان رشوه ندهند، كالایشان را نمیخرند و ورشكست خواهند شد.
همین ترس باعث فرار از اعلام اسامی پزشكان رشوهبگیر از سوی شركتهای تجهیزات پزشكی شده است. تخلفاتی كه گویا به گوش برخی از مسئولان هم رسیده است، اما دانستن و ندانستن آنها به نظر تأثیری بر اصل ماجرا نداشته است.
ایرج فاضل، رئیس سازمان نظام پزشكی ایران، با بیان اینكه درباره اینگونه تخلفات اخباری به گوشم رسیده است، به «شرق» میگوید: «هرگونه سهمخواهی در زمینه پزشكی برخلاف مقررات، آییننامهها و اخلاق پزشكی است. دادگاههای نظام پزشكی مرجع رسیدگی به این مسائل هستند و طبق قانون به پزشك متخلف حكم خواهند داد». بااینحال، صاحبان شركتهای تجهیزات پزشكی ادعا میكنند مسئولان از موضوع خبر دارند، اما تاكنون اقدامی در این زمینه انجام ندادهاند. برای پیبردن به موضوع، سراغ چند نفر از پزشكان متخلف كه شركتهای تجهیزات پزشكی فیشهای بانكی آنها را در اختیارم گذاشتهاند، رفتم كه هیچیك از آنها تلفنی حاضر به مصاحبه نشدند. در ادامه برای پیگیریهای بیشتر به شركتهای تجهیزات پزشكی رفتم.
برای پیگیری موضوع، به دفتر یكی از همین شركتها رفتم؛ صاحب شركت میگوید هر اطلاعاتی بخواهید به شما میدهم تا شاید با رسانهایشدن آن، جلوی رشوهگرفتن جراحان را بگیریم. چند زونكن بزرگ از كمد گوشه اتاق كارش بیرون میآورد، برگههای انتقال وجه به حساب پزشكان را كه داخل آن بایگانی كرده است، ورق میزند: «فكر میكنم فیشها گویای همهچیز باشد و نشان میدهد این مبالغ به حساب كدام پزشك و برای چه واریز شده است. اشخاصی كه این مبالغ به حساب آنها واریز شده، نه تاجر هستند و نه من ملك و ماشینی از آنها خریدهام. آنها پزشك هستند و من یك واردكننده تجهیزات پزشكی هستم و بهجز مراودات كاری در زمینه تجهیزارت پزشكی، ارتباط دیگری با آنها نداشتهایم. در این چند سال تمام تلاشم را كردم و حتی با بیمارستانهای كوچك نیز كار كردم و به آنها پیشنهاد دادم بهجای اینكه پزشكانشان با من وارد مذاكره شوند، با خودشان به صورت مستقیم كار كنم، حتی گفتم به آنها تخفیف خواهم داد، اما قبول نكردند». این گفتههای صاحب یكی از شركتهای واردكننده تجهیزات پزشكی است؛ مردی كه سالها در این زمینه فعالیت داشته است، اما به گفته خودش، در این چند سال تعداد انگشتشماری از جراحان از او درخواست رشوه نكردهاند.
با پوزخند میگوید: «شمارهحساب نصف زنانشان را دارم، خیلی از پزشكان برای اینكه ردی از خود بهجا نگذارند، یا به صورت نقدی پول میگیرند یا شماره كارت نزدیكانشان را به ما میدهند؛ همسر، فرزندان یا منشیهای هر جراح به صورت میانگین در ماه حدود 20میلیون تومان رشوه از شركتهای تجهیزات پزشكی دریافت میكنند».
فیش 12میلیونتومانی را كه به حساب یكی از جراحان بنام واریز كرده است، نشان میدهد: «فقط به حساب یكی از آنها ماهی 12میلیون تومان واریز میكنم. اینها جدای از حقوق و كارانهای است كه بیمارستان به آنها میدهد. شاید ماهیانه چندصدمیلیون درآمد داشته باشند، اما نگاهشان به بیماران مادی است. خیلی از پزشكان ادعا میكنند 10 تا 12میلیون حقوق میگیرند، اما اینطور نیست. یك روز فیش حقوقی یكی از پزشكان جراح را نگاه میكردم كه در آن 220 میلیون تومان ثبت شده بود كه جمع حقوق، كارانه و مزایای دیگر بود. در ظاهر شاید حقوقش 10میلیون بوده باشد، اما از كارانهای كه از بیمارستان میگیرند، حقوقشان در ماه به چندصدمیلیون هم میرسد. این فقط درآمدشان از بیمارستان است، جدای از پولهای دیگر كه شاید از بیمار یا تجهیزات پزشكی و... میگیرند. نمیگویم همه جراحان این كار را انجام میدهند، اما تعداد جراحانی كه رشوه یا به قول خودشان «آفر» نمیگیرند، انگشتشمار است. جراحانی را نیز میشناسم كه وقتی متوجه میشوند بیمارشان شرایط مالی خوبی ندارد، هزینه عمل از آنها نمیگیرند، اما تعدادشان خیلی كم است».
اما جراحان فقط از این شركت رشوه نگرفتهاند، رشوهگرفتن از شركتهای تجهیزات پزشكی تقریبا به یك رویه تبدیل شده است. صاحب یكی دیگر از این شركتها با تأیید این سخنان به «شرق» میگوید «بعضی وقتها پزشكان به صورت مستقیم از ما پول نمیخواهند؛ به جای آن از ما میخواهند آنها را به سفر بفرستیم، سفرهایی كه گاه چند برابر آفری است كه دریافت میكنند. ما میتوانیم پزشك را برای كنگرههای علمی یا بازدید از كارخانه به كشورهایی كه از آن كالا وارد میكنیم بفرستیم اما در بسیاری از موارد آنها خانوادهشان را نیز همراه خود میبرند یا در برخی موارد به جای سفر كاری و علمی از ما میخواهند آنها را به سفر تفریحی بفرستیم. البته پزشكانی كه میزان خریدشان از شركتهای تجهیزات بالاست، با مسافرت قانع نمیشوند و از شركتها میخواهند پول آفر را به حسابی كه به آنها میدهند واریز كنند. درباره برخی ستهای جراحی نیز همین اتفاق میافتد؛ بیمارستان بعضی از ستهای جراحی كه هزینه بالایی دارد و معمولا كمتر پیش میآید از آنها استفاده كنند را از شركتها اجاره میكنند كه معمولا پزشك نیمی از پول اجاره را از شركت میگیرد تا بیمارستان را مجاب كند ست را از آن شركت اجاره كند».
همه میدانند حتی وزیر بهداشت
فیشها را داخل زونكن مرتب میكند و میگوید «همه كسانی كه در این زمینه فعالیت دارند، این موضوع را میدانند. خاطرم هست یك روز به ملاقات رئیس یكی از این بیمارستانها كه برادر یكی از نامزدهای ریاستجمهوری در سالهای گذشته بود، رفتم و از وضع موجود شكایت كردم. ایشان در پاسخ به من گفتند اگر دوست ندارید، میتوانید با پزشكان این بیمارستان كار نكنید. این موضوع را حتی با وزیر بهداشت نیز مطرح كردم كه ایشان ادعا كردند درباره آن اطلاعی ندارند و حتما به آن رسیدگی خواهند كرد اما هیچ كاری در این زمینه انجام ندادند. خیلی جالب است؛ فاكتورها را كه نگاه میكنم میبینم برای عملی كه با چهار میلیون تومان وسیلهگذاری میتوان آن را انجام داد 12 میلیون تومان پول وسیله از بیمار میگیرند چون مقدار زیادی از آن به جیب پزشك میرود درحالیكه این اتفاق به راحتی قابل حل است. اگر سیستم خرید مجزا باشد و به پزشك جراح اجازه داده نشود با شركت تجهیزات پزشكی ارتباط داشته باشد».
كالای چینی به جای جنس مرغوب
به گفته صاحب این شركت تجهیزات پزشكی تخلفات پزشكان به همینجا ختم نمیشود: «یك روز یكی از پزشكان كه عضو هیئت علمی دانشگاه و سهامدار یكی از بیمارستانهای معروف پایتخت و جراح بنامی است، از من دعوت كرد به دفترش بروم. فكر كردم میخواهد درباره بالابردن قیمت آفر با من صحبت كند اما در كمال ناباوری از من خواست پیچهای چینی را به جای یك برند آلمانی فاكتور كنم و سودش را با هم شریك شویم كه من این كار را قبول نكردم. برای بیشتر جراحان كیفیت و خدمات اهمیتی ندارد؛ برای آنها فقط میزان پولی كه به دست میآورند اهمیت دارد. یكی از جراحان هست كه هر وقت یاد كارش میافتم، حالم از شغلی كه دارم بههم میخورد. صحبت از چهار سال پیش است. این پزشك بیماران را برای خرید وسیله نزد من میفرستاد؛ از من وسیلهای خریداری میكردند كه وقتی شخصی ایسیال زانویش پاره میشود با آن داخل زانوی بیمار را شیو میكنند. همه بیمارانی كه برای خرید میآمدند، شرایط مالی خوبی نداشتند. یادم هست یكی از بیمارانش كارگر بود و برای 200 هزار تومان شناسنامهاش را گرو گذاشت. بعد از مدتی وقتی برای مذاكرات كاری به دفتر كارش رفتم، در كمدش را باز كرد؛ حدود 60 عدد از آن دستگاهها به صورت آكبند داخل كمدش بود. به من گفت اینها را چند تومان از من میخری؟ هركدام از وسیلههای قبلی كه بیماران خریداری میكردند را برای چند نفر استفاده كردم و اینها به صورت آكبند و دستنخورده باقی مانده؛ اگر بخواهی با نصف قیمت به خودت میفروشم».
این نوع تخلفات تقریبا تجربه و روایات مشترك بیشتر صاحبان تجهیزات پزشكی است. یكی دیگر از واردكنندگان با تأیید رشوهگرفتن جراحان و تخلفات غیرمعمول میگوید «یك پزشك در تبریز هست كه همیشه به اقوام خود سفارش میكنم به مطب او نروند. چند سال پیش این پزشك برای خرید استنت دارویی به من مراجعه كرد كه به او گفتم تاریخ مصرفشان تمام شده است.
در كمال ناباوری به من گفت اشكال ندارد؛ نصف قیمت آنها را به من بفروش با مسئولیت خودم آنها را در بدن بیماران كار میگذارم. استنت وسیلهای برای بازنگهداشتن شریانهای كرونر قلبی یا سایر عروق بدن مثل عروق كاروتید مغزی است كه تنگ یا بسته شدهاند. فنرهای دارویی بهتدریج از خود موادی آزاد میكنند كه جلوی بستهشدن مجدد استنت را تا حدی میگیرند؛ بنابراین باعث كاهش میزان بروز تنگی مجدد عروق كرونر و كاهش نیاز به انجام مجدد آنژیوپلاستی یا جراحی باز قلب در ماههای پس از آنژیوگرافی میشوند. شما این را در نظر بگیرید كه این وسیله به خوبی كار نكند؛ آن وقت چه اتفاقی خواهد افتاد كه متأسفانه برای این پزشك اصلا مهم نبود».
قیمتهای غیرواقعی بهدلیل رشوه به پزشكان
به گفته مدیران شركتهای تجهیزات پزشكی، پزشكان حداقل 20 درصد و حداكثر 50 درصد از مبلغ تجهیزاتی را كه برای عمل نیاز دارند، از این شركتها دریافت میكنند. یكی از واردكنندگان تجهیزات پزشكی دراینباره به «شرق» میگوید: «بهخاطر همین مسائل است كه شركتهای تجهیزات پزشكی وسیلههای خود را با قیمت بالا ثبت میكنند، چون میدانند كه باید مبلغی از آن را بهعنوان آفر به پزشكان پرداخت كنند و اگر به جراحان رشوه ندهیم، كالاهایمان به فروش نمیرسد، چون این كالاها را شركتهای مختلفی وارد یا تولید میكنند و شركتها باهم در رقابت هستند و مجبور هستیم این مبلغ را واریز كنیم، چون اگر ما این كار را نكنیم شركتهای رقیب این كار را انجام خواهند داد، مگر اینكه شركتها همه باهم متحد شوند و این مبلغ را پرداخت نكنند كه تاكنون این اتفاق نیفتاده است و شركتی كه بخواهد جلوی پزشكان بایستند ورشكست خواهد شد.
شاید در كل كشور فقط 10 بیمارستان دولتی وجود داشته باشد كه این موضوع برای مدیرانش اهمیت دارد و اجازه نمیدهند جراح در خرید تجهیزات عمل دخالت كند و بهجای آن خودشان وسیلههای مورد نیاز را خریداری میكنند و از شركت تخفیف میگیرند؛ این بیمارستانها معمولا با شركتهای مختلف تماس میگیرند و هركدام كه به آنها تخفیف بیشتری بدهند از آنها خرید میكنند و جراح حق ندارد با شركت ارتباط داشته باشد. مدتی پیش یكی از بیمارستانها توانست از یكی از شركتها حدود 60 درصد تخفیف بگیرد و برای بیمارستان درآمدزایی كند، هرچند این نشان میدهد تجهیزات بسیار گرانتر از ارزش واقعی قیمتگذاری شدهاند، اما جای شكرش باقی است كه این مبلغ به جیب بیمارستان میرود تا شاید صرف بیمارانی شود كه پول كافی برای درمان ندارند».
اما به اعتقاد برخی دیگر از صاحبان شركتهای تجهیزات پزشكی، خرید كلی بیمارستانها نیز میتواند بیماران را متضرر كند، به این خاطر كه نظارتی بر كیفیت كالاها وجود ندارد و شركتها معمولا در این شرایط اجناس بیكیفیت خود را برای بیمارستانها ارسال میكنند. یكی از فروشندههای تجهیزات پزشكی دراینباره میگوید: «برخی بیمارستانها بهخاطر اینكه آفر را حذف كنند، از همه شركتها استعلام قیمت میگیرند و هر شركتی كه بیشترین تخفیف را به آنها بدهد، خرید كلی را از آنجا انجام میدهد.
این طرح از یك لحاظ خوب است، آنهم اینكه جراحان نمیتوانند درخواست آفر كنند، اما این باعث شده است بیماران فدا شوند، به این دلیل كه شركتها بهجای آفر به بیمارستان تخفیف میدهند، اما اجناس غیراستاندارد به بیمارستان میدهند، چون جراحان و كارشناسان اجناس را بررسی نمیكنند و بیمارستان بهصورت كلی اجناس را خریداری میكند، بیشتر شركتها نیز اجناس نامرغوب خود را ارسال میكنند؛
برای مثال بهجای اجناس ایرانی، اجناس پاكستانی را كه خیلی ارزان و بیكیفیت هستند، با لیبل ایرانی ارسال میكنند و هنگامی كه پزشك با آن وسیلهها كار میكند، متوجه میشود تجهیزات كیفیت لازم را ندارند و گاهی سر عمل وسیلهها میشكنند. برخی از اجناس تولید داخل نیز كیفیت لازم را ندارد البته نسبت به قیمتی كه دارند جنسشان قابلقبول است، اما قابل رقابت با برخی كالاهای خارجی نیستند».
رشوه به پزشكان از چه زمانی شروع شد
به گفته فروشندگان تجهیزات پزشكی، چند سالی است كه جراحان شروع به گرفتن رشوه از آنها كردهاند؛ یكی از فروشندگان تجهیزات پزشكی میگوید: «به اعتقاد من بازدید از كارخانهها و حضور در كنگرههای بینالمللی حركت مثبتی بود، اما متأسفانه از سال 88 به بعد سالبهسال سفرها كمرنگتر شد و جراحان درخواستهای دیگری مثل آفر را مطرح میكردند، بهطوریكه جراحان این روزها آفر نقدی را حق خود میدانند. جراحان از برخی شركتها كه تازه شروع به فعالیت كردهاند، بهصورت نقدی آفر دریافت میكنند و اجازه نمیدهند به حساب آنها پولی واریز كنند، اما با شركتهای قدیمیتر كه به آنها اعتماد دارند، شماره حساب میدهند و از آنها میخواهند پول را به حسابشان واریز كنند. من تقریبا در همه بیمارستانهای كشور كار كردهام و متأسفانه باید بگویم تعداد كمی از پزشكان آفر دریافت نمیكردند. قبل از قیمتگذاری شركت شرایط خیلی بدتر از این بود، هر شركتی اجناسش را هر قیمتی كه دوست داشت میفروخت؛ برای مثال شركتها یك ست را 14 میلیون به فروش میرساندند و حدود پنج، شش میلیون آن را به پزشك جراح میدادند، بعد از قیمتگذاری قیمت همان ست به سه میلیون تومان رسید و قیمت اجناس چینی و كرهای به زیر نصف رسید و قیمت اجناس آمریكایی و اروپایی تقریبا نصف شد. این نشان میداد كه قیمتگذاریها درست انجام نشده بود، با این كار آفر جراحان نیز خیلی پایین آمد».
رزیدنتها هم رشوه میگیرند
«جدیدا رزیدنتها هم یاد گرفتهاند آفر بگیرند. آنها 10 درصد سهم خود را برمیدارند و بقیه آن را به استادشان میدهند؛ یعنی دانشجو از بدو شروع آموزش میبیند كه چطور باید كار كند». این گفتههای یكی از واردكنندگان تجهیزات پزشكی است. او میگوید «مدتی پیش یكی از رزیدنتها با من تماس گرفت و میگفت برای یكی از بیماران كه نیاز به پیچگذاری نداشته است، چند پیچ در كمرش كار گذاشته است. با حالتی این جملات را میگفت كه خوشحال باشم كه بدون اینكه بیمار نیاز به عمل داشته باشد، برای خرید تجهیزات به من سود رسانده است. خب این بیمار بیچاره كه به او مراجعه كرده است، هرگز كمرش مثل روز اول نخواهد شد؛ اما او بهراحتی و بدون توجه به این مسئله او را عمل كرد. متأسفانه هیچ نظارتی روی كار آنها وجود ندارد. مدتی پیش یكی از دوستانم كه در آمریكا جراح ارتوپد است، به ایران آمد و من او را با چند نفر از جراحان داخل كشور معرفی كردم. از آنها سؤال كرد شما چند عمل تعویض مفصل زانو انجام میدهید؟ در پاسخ به او گفتند بین 20 تا 30 نفر. دوستم تعجب كرد و گفت به من اجازه نمیدهند در سال بیش از 20 عمل تعویض مفصل زانو انجام دهم. چطور شما در ماه این میزان عمل میكنید؟ زمانی به ما اجازه عمل داده خواهد شد كه سه جراح دیگر آن را تأیید كنند.
قیمتگذاری
به گفته صاحبان شركتهای تجهیزات پزشكی در قیمتگذاری تجهیزات پزشكی هر شركتی كه آشنا داشته باشد، میتواند تجهیزات را با قیمت بالاتری به ثبت برساند. متأسفانه قیمتگذاری در یك روند ناسالم صورت میگیرد. صاحب یكی از این شركتها میگوید «متأسفانه سیستم بیمار است، كیفیت تولیدات داخلی مقبول است و تابهحال نشنیدهام كالایی كه در ستون فقرات كار گذاشتهاند، برای بیماری مشكل خاصی ایجاد كرده باشد. شاید در مقابل مشابه خارجی 10 درصد بیشتر در بدن بیمار دچار ایراد شود. البته چند وقت پیش یكی از پزشكان به من نشان داد كه كیج گردنی كه در داخل ساخته میشود، درست روی گردن قرار نمیگیرد و قوس لازم را ندارد؛ اما چون در بیمارستانهای دولتی برای حمایت از كالای داخلی نمیتوانند نمونه خارجی آن را خریداری كنند، مجبور هستند آن را در بدن بیمار كار بگذارند. البته این موضوع را با بیمار در میان میگذارند كه اگر میخواهد نمونه خارجی آن در بدنشان كار گذاشته شود، باید در بیمارستان خصوصی عمل كنند. بخشنامهای به بیمارستانهای دولتی ابلاغ شده است كه تا زمانی كه از یك كالا تولید داخلی آن در بازار موجود باشد، بیمارستان حق ندارد نمونه خارجی آن را خریداری كند. این در حالی است كه در برخی موارد نمونه ایرانی گرانتر است، مانند پیچی كه در ستون فقرات به كار میرود، نمونه ایرانی 500 هزار و نمونه تركیهای و چینی آن 250 هزار تومان است. به طور مثال اجناس ایرانی دو برابر اجناس تركیهای یا كرهای هستند».
تعداد جراحان رشوهبگیر اندك است
بااینحال برخی از مسئولان بر این باورند كه تعداد پزشكان رشوهبگیر اندك است؛ به گفته كاظم عباسیون، نایبرئیس جامعه جراحان ایران، تعداد جراحان رشوهبگیر انگشتشمار است. او دراینباره به «شرق» میگوید «هنگامی كه این اتفاق میافتد، دو طرف مسئول هستند. شركتهای تجهیزات پزشكی حق ندارند به پزشكان پول بدهند تا پزشك از شركت آنها وسایل مورد نیاز عمل را خریداری كند. درباره این موضوع شنیده بودم كه برخی پزشكان بیمار یا بیمارستان را مجاب میكنند از شركت خاصی خرید كنند و آن شركت برای پزشك پورسانتی در نظر میگیرد؛ اما به نظر من این یك نوع دزدی است. البته فكر نمیكنم این موضوع همهگیر باشد و تعداد انگشتشماری از پزشكان این كار را انجام میدهند كه من پیشنهاد میكنم شركتهای تجهیزات پزشكی آنها را به ما معرفی كنند تا ما بتوانیم با آنها صحبت كنیم و تذكر دهیم؛ چون برخورد با پزشكان متخلف كار نظام پزشكی و وزارت بهداشت است. البته به اعتقاد من نهادی كه میتواند جلوی این تخلفات را بگیرد، وزارت بهداشت است. اگر این نهاد قوانین درستی در این زمینه وضع كند، همه مجبور به اجرای آن میشوند».
*مستندات این گزارش در دفتر روزنامه «شرق» موجود است
تهرام 7243**1625
تهران - روزنامه شرق در شماره روز سه شنبه خود گزارشی با عنوان «تبانی در اتاقعمل» درباره «آفر» گرفتن برخی پزشكان جراح از شركتهای تجهیزات پزشكی را منتشر و تاكید كرده كه مستندات این گزارش نیز در دفتر روزنامه موجود است.