ایران در چند قدمی «اتحادیه اقتصادی اوراسیا»

در شرایط جدید كه آمریكا بدون پایبندی به مقررات بین المللی با خروج یكجانبه از برجام، قصد دارد ایران را در تنگناهای اقتصادی قرار دهد؛ عضویت در اتحادیه اقتصادی اوراسیا كه چشم انداز روشنی پیش روی آن قرار دارد، می تواند نقش موثری در عبور ایران از تنگناهای اقتصادی ایفا كند.
اگرچه هم اكنون تنها پنج كشور عضو این اتحادیه هستند، اما بیش از 40 كشور و سازمان بین المللی از جمله چین، اندونزی، كره جنوبی، هند، مصر، صربستان و حتی برخی كشورهای حوزه آمریكای لاتین برای فعالیت در چارچوب این اتحادیه اعلام آمادگی كرده اند.

** روند عضویت ایران در اتحادیه اقتصادی اوراسیا
حدود دو هفته پیش (12 اردیبهشت 97) «تیمور سلیمانوف» وزیر اقتصاد ملی قزاقستان اعلام كرد كه موافقتنامه موقت ایجاد محدوده آزاد تجاری میان ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا روز 17 ماه می (27 اردیبهشت ماه) امضا می شود.
به گفته وی، قرار است این توافقنامه در همایش اقتصادی آستانه (پایتخت قزاقستان) امضا شود.
«بهروز حسن الفت» سرپرست دفتر اروپا و آمریكای سازمان توسعه تجارت ایران بهمن ماه سال گذشته اعلام كرد كه جمهوری اسلامی ایران در مراحل پایانی پیوستن به اتحادیه اقتصادی اوراسیا قرار دارد.
«مهدی سنایی» سفیر ایران در روسیه نیز اخیر گفته است: احتمالا ایران اردیبهشت ماه (ماه جاری) عضو این اتحادیه خواهد شد و اعضای هیات ایرانی در چهاردهمین دوره نشست همكاری های اقتصادی كه اواخر سال 96 در مسكو برگزار شد، مذاكرات متعددی در این خصوص با طرف روس داشتند و پس از آن مذاكرات اعلام شد كه ایران اردیبهشت ماه به عضویت این اتحادیه در خواهد آمد كه ما امیدواریم این روند هر چه زودتر صورت گیرد.
سنایی درباره فواید این قرارداد برای ایران می گوید: این مساله پس از اجرایی شدن، تاثیر بسزایی در روان سازی تجارت منطقه ای بر جای می گذارد و با كاهش تعرفه های گمركی به توسعه مبادلات تجاری بین ایران و كشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا كمك زیادی می كند.
اوایل سال 2017 میلادی(اواخر سال 96)، نخست وزیران پنج كشور عضو اتحادیه توافق كردند كه مذاكرات با ایران برای پیوستن به این اتحادیه در اولویت قرار گیرد چرا كه عضویت ایران می‌‌تواند اتحادیه را كه در حال حاضر جمعیتی بیش از 180 میلیون نفر را دربر می‌گیرد، بیش از پیش گسترش دهد.
ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه كه از مدت‌ها پیش خواستار پیوستن ایران به اتحادیه اوراسیایی بوده، معتقد است كه ایران شریك قدیمی‌ روسیه است و مسكو اعتقاد دارد كه روابط دوجانبه حول محور عضویت در اتحادیه اقتصادی اوراسیا بیش از پیش گسترش خواهد یافت.

** ظرفیت های ایران برای اتحادیه اقتصادی اوراسیا
ایران به دلیل برخورداری از ظرفیت های بزرگی چون وجود ذخایر غنی نفتی، توانمندی های فنی مهندسی، صنایع گوناگون و معادن و همچنین به واسطه واقع شدن در یك موقعیت جغرافیایی و ترانزیتی منحصر به فرد میان آب های آزاد خلیج فارس و دریای عمان از جنوب و دسترسی به آبهای خزر و آسیای میانه از شمال، می‏تواند مسیری امن، كوتاه و ایده آل برای ترانزیت كالاهای كشورهای عضو باشد.
بازارهای این اتحادیه همچنین بازاری مناسب برای محصولات ایران به شمار می‏رود. از سوی دیگر اگر كشورهای عضو تعرفه تجارت درون اتحادیه را كاهش دهند، این مهم موجب رشد حجم مبادلات تجاری میان كشورهای عضو اتحادیه خواهد شد.
همچنین ایران با جمعیتی حدود 80 میلیون نفر به عنوان یك بازار بزرگ، بدون تردید از جذابیت بسیار بالایی برای كشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا برای گسترش همكاری های تجاری-اقتصادی برخوردار است.

** معرفی و تاریخچه اتحادیه اقتصادی اوراسیا
اوراسیا نام منطقه وسیعی از زمین است كه از تركیب دو قاره اروپا و آسیا پدید آمده‌است.
مساحت اوراسیا نزدیك به 55 میلیون كیلومتر مربع است كه 36٫2 درصد از خشكی های كرهٔ زمین را شامل می‌شود. نزدیك به 5 میلیارد تن در این قاره زندگی می‌كند كه برابر با 70 درصد از جمعیت جهان است. بخش وسیعی از این منطقه را كشورهای استقلال یافته اتحادیه جماهیر شوروی سابق تشكیل می دهند.
سران سه كشور روسیه، بلاروس و قزاقستان در سال 2014 در نشستی به میزبانی قزاقستان(نشست آستانه)، رسما توافقنامه ای را برای تشكیل «اتحادیه اقتصادی اوراسیا» امضا كردند. پس از تصویب این توافقنامه از سوی پارلمان های سه كشور، این اتحادیه اقتصادی از ژانویه سال 2015 رسما وجود خارجی پیدا كرد. این اتحادیه اگرچه براساس عنوان آن، یك اتحادیه برای همكاری های اقتصادی است، اما ماهیت سیاسی آن را نمی توان كتمان كرد.
پیش از آنكه اتحادیه اقتصادی اوراسیا رسما آغاز به كار كند، بنا به اصرار روسیه، ارمنستان هم به آن ملحق و جمهوری قرقیزستان نیز در اواسط سال 2015 با این اتحادیه اوراسیایی همراه شد و هم اكنون این اتحادیه پنج عضو دارد و در مجموع، جمعیتی بیش از 180 میلیون نفر را تحت پوشش دارد كه حدود 85 درصد آن را جمعیت روسیه تشكیل می دهد.

** ایده تشكیل اوراسیا
نورسلطان نظربایف رئیس جمهوری قزاقستان برای نخستین بار، در سال 1994 طی یك سخنرانی در دانشگاهی در روسیه، ایده ایجاد 'اتحادیه اوراسیا' را بطور كلی مطرح كرد. پس از آن، پیشنهادها و ایده های مختلفی از سوی سیاستمداران و شخصیت های مختلف اوراسیایی مبنی بر تشكیل اتحادیه ای با ماهیت های سیاسی، پولی، نظامی و یا فرهنگی مطرح شد و سرانجام این اتحادیه با عنوان 'اتحادیه اقتصادی اوراسیا' رسما در سال 2015 شكل گرفت.
تشكیل اتحادیه اقتصادی اوراسیا، در واقع به معنای پایان راه 'مجمع اقتصادی اوراسیا' است كه از سال 2000 تا سال 2014 با عضویت پنج كشور روسیه، بلاروس، تاجیكستان، قزاقستان و قرقیزستان فعال بود. ازبكستان هم طی سال های 2005 تا 2007 عضو این مجمع بود.
پس از تبدیل مجمع اقتصادی اوراسیا به 'اتحادیه'، تركیب كشورهای عضو تقریبا حفظ شد با این تفاوت كه در اتحادیه اقتصادی اوراسیا، ارمنستان جای تاجیكستان را گرفت.

** نقش محوری روسیه در اتحادیه؛ وابستگی ها و نگرانی ها
ناگفته پیدا است كه تقریبا تمام كشورهای عضو این اتحادیه، وابستگی و اتكای غیرقابل انكار به روسیه دارند و هركدام براساس منافع ملی خود، عضویت در این اتحادیه را توجیه می كنند. ارمنستان وابستگی شدید به گاز روسیه دارد و حضور یا عدم حضور ارمنستان در این اتحادیه می تواند تاثیر بسزایی در قیمت گاز وارداتی از روسیه داشته باشد.
برای قرقیزستان نیز بسیار مهم است كه بتواند به بازار روسیه به عنوان یك فرصت بزرگ برای صادرات و واردات، دسترسی داشته باشد و همین امر، دلیلی مهم و كافی برای توجیه عضویت قرقیزستان در اتحادیه اقتصادی اوراسیا است.
وجود منابع سرشار انرژی گاز و نفت در روسیه باعث شده تا بخش اصلی تجاری روسیه با دیگر كشورهای عضو این اتحادیه را 'انرژی' تشكیل دهد.
علاوه بر منافع، نگرانی هایی نیز پیش روی كشورهای عضو اتحادیه اروپا وجود دارد. برخی تحریم های اقتصادی آمریكا و غرب علیه روسیه، كاهش ارزش روبل روسیه و همچنین تحولات اوكراین و دخالت روسیه در مسائل این كشور، سبب نگرانی هایی برای شركای روسیه در اتحادیه اقتصادی اوراسیا شده است.
اروپام**1723 **1485