برخی معتقدند نقطه عطف نمایشگاه امسال بازدید دو ساعته رهبر معظم انقلاب اسلامی از این نمایشگاه بود كه ضمن گفت و گو با ناشران، سفارش هایی را در زمینه های مختلف كتاب با آنان در میان گذاشتند.
یكی از نكاتی كه رهبر معظم انقلاب اسلامی در این بازدید مطرح كردند موضوع كیفیت و قیمت كاغذ بود و از آنجا كه امسال را سال حمایت از كالای ایرانی نامیده اند، درصدد برآمدیم تا مشكلات كاغذ ایرانی را در صنعت چاپ و نشر و به ویژه انتشار كتاب بررسی كنیم.
به سراغ برخی از ناشران و مدیران نشر در نمایشگاه كتاب رفتیم و هر كدام با منطق و دلیل به بیان دیدگاه های خود پرداختند. یكی می گفت چاپ كتاب با كاغذ ایرانی به صرفه نیست، دیگری با اما و اگر گفت كه می توان با كاغذ ایرانی هم كتاب چاپ كرد و برخی هم به مشكلات و موانعی كه بر سر راه نشر كتاب با كاغذ ایرانی وجود دارد، اشاره كردند.
** میزان تولید كاغذ داخلی جوابگو نیست
برخی ناشران معتقدند میزان كاغذی كه در كشور تولید می شود، پاسخگوی نیاز ناشران نیست و به همین دلیل بسیاری از كتاب ها با كاغذ خارجی به چاپ می رسد.
مدیرعامل سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی از جمله كسانی است كه به كمبود كاغذ ایرانی اعتقاد دارد ولی استفاده از تولید ملی و داخلی را فرصتی مغتنم می داند و با وجود این كمبود، استفاده از كاغذ داخلی را در دستور كار این موسسه انتشاراتی می داند.
سید غلامرضا حسینی در گفت و گو با خبرنگار فرهنگی ایرنا اظهار داشت: از زمانی كه كارخانه هایی مانند پارس و مازندران كاغذ تولید می كنند، ما نیز همواره تلاش كرده ایم تا از كاغذ ایرانی استفاده كنیم اما مقدار تولید كاغذ ایرانی و كیفیت آن به شكلی نیست كه در دستگاه های چاپ، بهترین خروجی را داشته باشد.
وی افزود: مشكل دیگر این است كه كاغذ به اندازه كافی و مورد نیاز در داخل كشور تولید نمی شود و ضروری است كه با افزایش تولید، فاصله نیاز و تولید را برطرف كنیم كه در این صورت ناشران به دلیل قیمت پائین تر كاغذ ایرانی و امكان تهیه راحت تر، از آن استقبال خواهند كرد.
حسینی اضافه كرد: با توجه به میزان مصرف كاغذ در كشور، امروز چاره ای جز واردات از خارج نداریم اما می توان با افزایش تولید كاغذ با كیفیت در داخل به تدریج نیاز به واردات را به صفر رساند و حتی می توانیم تولیدات باكیفیت داخلی را به خارج صادر كنیم.
وی با بیان این نكته كه امروز خمیر كاغذ به خارج صادر می شود، اظهار داشت: باید كاری كنیم كه این موازنه برعكس شود یعنی با تغییر فرآیندهای تهیه كاغذ، امكان تولید كاغذ با كیفیت بالا را در داخل كشور فراهم كنیم.
به گفته حسینی در شرایط فعلی وضعیت كارخانه هایی مانند پارس و مازندران به گونه ای نیست كه بتوانند كیفیت كاغذ تولیدی خود را بالا ببرند و برای این اقدام نیازمند كمك و حمایت از سوی دولت هستند.
در این میان برخی از ناشران علاوه بر كمبود كاغذ ایرانی در بازار، موضوع تنوع كاغذ خارجی را مطرح می كنند كه این مساله باعث می شود تا چاپخانه داران و ناشران از كاغذ ایرانی فاصله بگیرند.
مدیر فرهنگی انتشارات سروش نیز در همین رابطه به خبرنگار فرهنگی ایرنا گفت: تنوع كاغذ خارجی در بازار به اندازه ای است كه كاغذ ایرانی در این میان دیده نمی شود و كاغذ داخلی نیز به دلایل مختلفی همچون پائین بودن كیفیت آن، متقاضی چندانی ندارد.
مصطفی اكبری افزود: برخی ناشران به سمت كاغذ تحریر اندونزی می روند و شاید ناشری كه برای اولین بار قصد چاپ كتاب دارد، مجبور به استفاده از چنین كاغذی باشد چون بعضی دست اندركاران چاپخانه به نویسندگان و فعالان عرصه فرهنگی چند نوع كاغذ را پیشنهاد می دهند و در واقع خود ناشر تصمیم نمی گیرد كه از چه كاغذی استفاده كند.
وی با اشاره به فراگیر شدن نوعی كاغذ خارجی سبك به نام «بالك» گفت: این كاغذ به صورت صنعتی تولید می شود و در ساخت آن كمتر از درخت استفاده شده و قیمت تمام شده آن برای ناشران نیز بسیار مناسب است.
این فعال حوزه نشر افزود: امروز بازار نشر به سمت كاغذ بالك می رود و اگر بتوانیم فناوری تولید كاغذ بالك ایرانی را داشته باشیم، در آینده این كاغذ بازار خوبی در كشور خواهد داشت.
اكبری با اشاره به نوسانات قیمت ارز در كشور گفت: ناشران با استفاده از كاغذ بالك به سودآوری خوبی می رسند و به عبارت دیگر كاغذ بالك به دلیل گرانی ارز، بازار خوبی پیدا كرده ولی اتفاق دیگری كه در این حوزه رخ می دهد این است كه برخی ناشران از بی اطلاعی مردم در این زمینه سوء استفاده كرده و با استفاده از كاغذ بالك، قیمت كاغذ تحریر را محاسبه می كنند.
وی این كار را توهین به مخاطبان بی اطلاع از بازار كاغذ دانست و تاكید كرد: قیمت كاغذ معمولا 10درصد بهای پشت جلد كتاب است و هر ناشری می تواند با 35 درصد سود به منافع خود دست یابد درحالی كه برخی ناشران با استفاده از كاغذ بالك، حدود چهار برابر قیمت كتاب سود می برند و قیمت كتاب بی دلیل افزایش می یابد.
مدیر انتشارات انقلاب اسلامی نیز از آن دسته ناشرانی است كه میزان تولید كاغذ ایرانی را پاسخگوی بازار نشر نمی داند ولی راههایی را برای برون رفت از این مشكل پیشنهاد می دهد.
محمدرضا هراتی به خبرنگار ایرنا گفت: نكته مهم در حمایت از كاغذ ایرانی این است كه كشت درخت در كشور ما به صورت صنعتی نیست و تولید بیشتر كاغذ باعث نابودی جنگل ها و محیط زیست خواهد شد و اگر چه تلاش می كنیم تا كتاب را با كاغذ ایرانی چاپ كنیم ولی كشت صنعتی در كشور ما وجود ندارد و اگر هم وجود دارد، جوابگوی میزان تولید كاغذ ما نیست.
وی اضافه كرد: در پایان هر سال تقویم های بسیاری چاپ می شود كه افزایش قیمت كاغذ را به همراه دارد و یا در اواخر فروردین به دلیل حضور بسیاری از ناشران در نمایشگاه بین المللی كتاب تهران، قیمت كاغذ افزایش می یابد و این مسائل نشانگر آن است كه میزان كشت صنعتی در كشور جوابگوی كاغذ مورد نیاز نیست.
*** مشكلات ناشران و مافیای كاغذ
بسیاری از ناشران برای حمایت از كالای ایرانی از جمله كاغذ علاقه دارند تا كتاب های خود را با كاغذ ایرانی منتشر كنند ولی بعضی موانع باعث می شود تا از كاغذ خارجی استفاده كنند. شاید مهمترین مشكل در این زمینه، كیفیت كاغذ ایرانی باشد كه به پای كاغذ خارجی نمی رسد و چاپخانه داران نیز این مساله را بهانه می كنند.
مدیر انتشارات انقلاب اسلامی، گرانی كتاب به دلیل استفاده از كاغذ ایرانی را در این امر، مهم دانست و گفت: علت افزایش قیمت كتاب با كاغذ ایرانی مسائلی همچون پوك بودن كاغذ ایرانی و آسیب رسانی این كاغذ به دستگاه های چاپ است و چاپخانه داران، میزان دورریز كاغذ ایرانی را زیاد می دانند.
وی تاكید كرد: ما كاغذ ایرانی را برای حمایت از تولید ملی و كارگر ایرانی می خواهیم ولی یك و نیم یا دو برابر شدن قیمت كاغذ باعث فشار به مردم و خریداران كتاب می شود و بر همین اساس باید به تمام جوانب تولید كاغذ توجه كرد و به نظرم اگر درختان و محیط زیست را حفظ كنیم، بهتر است.
هراتی اضافه كرد: ناشران به شرطی از كاغذ ایرانی استقبال می كنند كه بتواند با جنس خارجی رقابت كند نه این كه از دیگر كاغذها گرانتر باشد و من به عنوان یك ناشر حاضرم از سود انتشار كتاب هایم بكاهم و از كاغذ ایرانی استفاده كنم ولی به شرطی كه چاپخانه هم قبول كند چون چاپخانه ها به سختی در این حوزه ورود می كنند.
مدیرعامل سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی نیز در این زمینه به ایرنا گفت: دور ریز كاغذهای تولید داخل به طور معمول بسیار زیاد است و كیفیت آن نیز مشكلاتی را برای چاپخانه ها ایجاد می كند و با توجه به اینكه امروزه سیستم های نشر به سمت چاپ دیجیتال رفته، امكان استفاده از كاغذ ایرانی به دلیل پائین بودن كیفیت در دستگاه های پیشرفته وجود ندارد.
حسینی اضافه كرد: البته ناشران از كاغذ ایرانی كه با كیفیت و قابل استفاده باشد، استقبال می كنند و از نظر اقتصادی نیز مصرف كاغذ ایرانی به نفع ناشران خواهد بود چون آن را با ریال خریداری كرده و هزینه كمتری پرداخت می كنند.
بر خلاف نظر این ناشران، برخی دیگر نه تنها امكان چاپ كتاب با كاغذ ایرانی و قیمت مناسب را دور از ذهن نمی دانند بلكه می توانند سود سرشاری از این طریق به دست آورند.
مدیر انتشارات شهید كاظمی و ناشر برگزیده سال های 95 و 96 گفت: رهبر معظم انقلاب شعار امسال را حمایت از كالای ایرانی اعلام كردند ولی ما از چند سال پیش به دنبال كارخانه هایی همچون كاغذ پارس یا مازندران بودیم و از این كارخانجات بازدیدهایی هم داشتیم.
حمید خلیلی افزود: در سال های گذشته ضمن چاپ كتاب با كاغذ ایرانی در محاسباتمان میزان دورریز در كاغذ خارجی را پنج درصد و در كاغذ ایرانی 10درصد در نظر گرفتیم و كیفیت كتاب هایمان هم خوب بود، درحالی كه كاغذ ایرانی را بندی 46 هزار تومن می خریدیم ولی قیمت كاغذ خارجی 62 هزار تومان بود و البته كیفیت كاغذ خارجی قابل مقایسه با كاغذ ایرانی نبود ولی از نظر اقتصادی در اوضاع نشر برای من سود زیادی داشت.
وی حمله صدام به كارخانجات كاغذ از جمله كاغذ پارس را نشان از اهمیت این صنعت استراتژیك در دوران دفاع مقدس دانست و گفت: سال 95 تصمیم گرفتم با كاغذ ایرانی، كتاب تولید كنم و شنیدم كارخانه پارس با مدیریت جدید راه اندازی شده و كاغذ ایرانی تولید می كند و من توانستم تمام كتاب های انتشارت شهید كاظمی را در آن سال با كاغذ ایرانی منتشر كنم.
خلیلی خریداری سه هزار بند كاغذ ایرانی در سال 95 و سود سرشار حاصل از انتشار كتاب را از نتایج حمایت از كاغذ ایرانی دانست و گفت: ما توانستیم حتی یك نشان با عنوان «كاغذ ایرانی» در پشت جلدهای كتاب چاپ كنیم تا خریداران و اهالی كتاب بدانند كه این كتاب ها با كاغذ داخل كشور منتشر شده است، البته جنس بعضی از این كاغذها كاهی بود.
وی افزود: چاپ این كتاب ها در حالی بود كه بسیاری از افراد می گفتند چاپخانه ها از انتشار كتاب با كاغذ ایرانی به دلایلی همچون میزان دورریز زیاد این نوع كاغذ در هنگام برش و سایر مسائل خودداری می كنند ولی ما منتشر كردیم.
خلیلی با اظهار تاسف از این كه نتوانسته در سال 96 در بازار نشر به كاغذ ایرانی دسترسی پیدا كند، اظهار داشت: پس از گران شدن كاغذ، موفق شدیم مقداری كاغذ ایرانی 80 گرمی در تعاونی ناشران قم پیدا كنیم و كتاب ولایت فقیه را با آن منتشر و در سی و یكمین نمایشگاه بین المللی كتاب تهران عرضه كردیم كه با استقبال خوبی هم روبرو شد.
البته خلیلی هنگام بیان وضعیت زینك به عنوان یك موضوع استراتژیك در صنعت نشر گفت: طی پیگیری هایی متوجه شدم كسانی كه زینك را وارد كشور می كنند، به خاطر سودهای كلان، حتی حاضر نیستند در ایران كارخانه زینك تاسیس كنند چون سود كمتری نصیبشان می شود و در موضوع كاغذ نیز این گونه است.
مدیر انتشارات شهید كاظمی افزود: عده ای از سرمایه داران، پشت صنعت كاغذ هستند كه با تولید كاغذ در ایران و یا اجاره كارخانه تولید كاغذ در خارج كشور توسط ناشران ایرانی، مخالفت می كنند چون سود كمتری به این سرمایه داران خواهد رسید.
وی تاكید كرد: تمام مسائل مربوط به كاغذ ایرانی از درخت و دستگاه های چاپ گرفته تا زینك و صحافی و مانند آن، یك فلسفه مهمتر دارد كه در بیانات رهبر معظم انقلاب بارها آمده و آن اهمیت اشتغال است كه بخشی از آن در سایه حمایت از كاغذ ایرانی تجلی پیدا می كند.
خلیلی كه قرار است به زودی كتابی درباره زندگی محسن حججی شهید شاخص مدافع حرم منتشر كند، افزود: منظور رهبر معظم انقلاب در حمایت از تولید كالای ایرانی، حمایت از كارگر ایرانی است و به همین دلیل معتقدم وقتی در راستای اقتصاد مقاومتی كاغذ تولید می كنیم باید توجه داشته باشیم كه تمام این حمایت ها در راستای ایجاد اشتغال برای مردم است و اگر ضعفی در كاغذ وجود دارد، باید آن را برطرف كنیم.
** چشم انتظاری ناشران
ضرورت حمایت دولت از ناشران و چاپخانه داران را می توان نظر مشترك ناشرانی دانست كه در نمایشگاه كتاب امسال با ایرنا به گفت و گو نشستند و خواستار توجه بیشتر به مسائل حاشیه ای این صنعت مانند بیمه، مالیات و تسهیلات شدند.
مدیرعامل سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در این زمینه گفت: وضعیت دستگاه های چاپ و انتشارات در كشور به گونه ای است كه ناشران با مشكلات بسیاری دست و پنجه نرم می كنند و نوسازی این دستگاه ها باعث بهبود كیفیت چاپ و همچنین استفاده از كاغذ ایرانی خواهد شد.
وی با اشاره به ضرورت بررسی مسائل فنی در فرایندهای شیمیایی تولید كاغذ گفت: بعضی از دستگاه های تولید كاغذ در كشور نیاز به نوسازی دارد و این موضوع از سوی مسئولان و دست اندركاران نشر قابل پیگیری است.
برخی نیز خواستار بهبود وضعیت كاغذ ایرانی شدند، به گونه ای كه قابل رقابت با كاغذهای خارجی باشد.
مدیر انتشارات انقلاب اسلامی از «بالك» به عنوان كاغذی مناسب برای انتشار كتاب یاد كرد و توضیح داد: اگرچه این نوع كاغذ پوك است ولی بسیار سبك بوده و در هنگام چاپ نیز جوهر پس نمی دهد و از طرف دیگر رنگ آن مناسب مطالعه است.
وی افزود: بعضی ناشران كه از یارانه های دولتی استفاده می كنند، از كاغذهای خارجی سبك مانند بالك استفاده می كنند ولی اگر تدبیری صورت گیرد و دولت با ورود در این حوزه به زیرساخت های این صنعت بپردازد، می توان به تولید كاغذ ایرانی امیدوار بود.
مدیر انتشارات شهید كاظمی نیز گفت: تولید كاغذ ایرانی با كیفیت خوب در گروی حمایت دولت است و اگر كارخانجات تولید كاغذ را كه محدود هم هستند، به مدت یك سال از بیمه و مالیات معاف كند و از طرف دیگر برای واردات بهترین دستگاه های چاپ دنیا به چاپخانه داران وام بدهد، می توانند بهترین دستگاه های چاپ دنیا را وارد كنند، البته ممكن است نظر كارشناسی این باشد كه نمی توان كاغذ خوب در كشور تولید كرد.
خلیلی خواستار تقویت دیپلماسی فرهنگی از سوی دولتمردان شد و گفت: تولیدكنندگان ایرانی می توانند در اندونزی كه كاغذ زیاد تولید می كند، به صورت شراكتی كارخانجات كاغذ را خریداری یا اجاره كنند و وزارت امور خارجه هم با هدف تقویت دیپلماسی فرهنگی خود به كمك ناشران بیاید.
مدیر فرهنگی انتشارات سروش نیز ترویج فرهنگ استفاده از كاغذ ایرانی برای چاپ كتاب را نیازمند حمایت دولت دانست و گفت: اگر بتوانیم صنعت تولید كاغذهای بالك را در كشور راه اندازی كنیم، در آینده باعث می شود تا از نابودی درختان جلوگیری كنیم و از طرف دیگر بسیاری از ناشران از آن استقبال خواهند كرد.
گزارش: محمدرضا جعفرملك
فراهنگ**1003**1055
تهران- ایرنا- چند روزی است كه سی و یكمین نمایشگاه بین المللی كتاب تهران به كار خود پایان داده و حال كه تا حدودی گرد و غبارهای اخبار و حواشی این رویداد مهم فرهنگی فروكش كرده، می توان به «كاغذ»؛ به عنوان یكی از مولفه های مهم و تاثیرگذار در فرآیند تولید كتاب پرداخت.
