مهارت آموزی، ایستگاه پایانی مادران رنج

به گزارش ایرنا، وقتی عنوان قهرمان در كلام جاری می شود، ابتدا افراد یاد قهرمانان ورزشی و پهلوانان و نام آوران می افتند؛ یا كسانی كه وزنه های سنگین را تك ضرب یا دو ضرب بر روی سر می برند.
در حالی كه كم نیستند بانوانی كه با وجود چند كودك خردسال و شیرخوار، با جثه نحیف و ضعیف خود وزن های قوی تر از آنها را بر دوش می كشند.
این قشر علاوه بر رسالت اجتماعی مادری و زن بودن، مسئولیت های مردانه خانواده به ویژه بار مالی را نیز بر عهده دارند، در حالی كه مشكلات زنان برای كسب روزی چندین برابر مردان است.
زنان سرپرست خانوار یا بد سرپرست به جای اسیر شدن در دامن آسیب های اجتماعی، زندگی عزتمندانه را برمی گزیدند و با یادگیری حرفه و هنر، به جای اینكه باری بر دوش جامعه باشند به فردی كارآفرین تبدیل می شوند.
طرح توانمند سازی بانوان سرپرست خانوار از سال گذشته در پنج استان از جمله همدان آغاز شده است و اداره كل فنی و حرفه ای استان مسئولیت اجرای این طرح را بر عهده دارد.
برای آشنایی با فعالیت های صورت گرفته توسط این سازمان برای توانمند سازی بانوان سرپرست خانوار با مسئولان فنی و حرفه ای در یكی از مراكز این مجموعه حضور یافتیم.

** احیای هنر در قلب سفال
بسیاری از زنان بدسرپرست و بی سرپرست به جای قرار گرفتن زیر چتر حمایتی نهادهای حمایتی با همت و اراده پولادین به خودكفایی می‌رسند.
نمونه بارز آن یك بانوی جوان تویسركانی زیر پوشش كمیته امدادامام خمینی (ره) بود كه با آشنایی با حرفه خیاطی و دایر كردن یك كارگاه، نه فقط از زیر پوشش این نهاد خارج شد بلكه هم اینك سرپرستی چند یتیم را بر عهده دارد.
بانوانی كه گرد چهار پایه ای سخت و بی جان گرد هم آمدند و زمزمه های دوستانه هنرشان را در دل سفال جای می دهند، مصداق بارزی از 'ما می توانیم' هستند.
هنرجویان رشته هنری - تزئینی 'كار بر روی سفال' 2 ماه می شود كه مشغول فراگیری این هنر با مربیگری اعظم فلاح و همسرش هستند.
آنها آنقدر مشغول فعالیت و كار هستند كه حضور یا رفت و آمد به این بخش را متوجه نمی شوند؛ در گوشه ای از این سالن آموزشی، مربی تك به تك موضوعات را گوشزد می كند و بر اجرایی كردن هر یك از آنها نظارت دارد.
فلاح سال هاست كه در این حرفه به عنوان مربی به همراه همسرش فعال است به گونه ای كه این هنر را جزئی از زندگی اش می داند.
او در آغاز گفت و گو با ایرنا می گوید: برای نخستین بار در كشور استاندارد بین المللی رشته هنری - تزئینی 'كار بر روی سفال' به نام من و همسرم ثبت شد.
وی با اشتیاق به توصیف این هنر زیبا می پردازد و عنوان می كند: هنر كار بر روی سفال، تلفیقی از سفال، جاجیم و گلیم است كه با هدف احیاگری فرش و گلیم و جلوگیری از فراموش شدن این نوع دست آفرینه ها تولید می شود.
وی توضیح می دهد: جاجیم، گلیم و برخی از فرش ها به علت نبود هنرآموز برای دوخت و بافت آنها، در حال فراموشی است؛ بنابراین برای پیشگیری از فراموش شدن این هنرها، با خرید جاجیم و گلیم های قدیمی و كهنه، آنها را مرمت، و سفال را با استفاده از آن تزئین می كنیم.
این آموزگار ادامه می دهد: بسیاری از گره ها و نقش های حك شده بر روی گلیم متعلق به 120 تا 150 سال پیش است، بنابراین برای از یاد نرفتن این هنر كهن، به كارآموزان نحوه تزئین سفال با این گلیم های كهنه آموزش داده می شود.
فلاح كه دوشادوش همسرش در این هنر فعالیت دارد، اضافه می كند: در این روش جاجیم، گلیم و فرش های قدیم بافت و كهنه را از دیگر استان ها به ویژه كردستان خریداری كرده و آنها را بر روی سفال می بافیم.
این هنرمند ادامه می دهد: هر چند در این مركز بانوان سرپرست خانوار رایگان آموزش می بینند اما یك میلیون و 800 هزار ریال در آموزشگاه آزاد برای آموزش هر هنرجو هزینه دریافت می شود كه این مبلغ را فرد در صورت یادگیری تزئین سفال با جاجیم و گلیم، در یك روز می تواند كسب كند.
وی حمایت مالی و پرداخت تسهیلات بانكی برای خرید مواد اولیه را خواستار می شود و از همكاری نكردن برخی مسئولان میراث فرهنگی با فعالان در این هنر گلایه می كند.
حضور كودكان قد و نیم قد و بازی ها و شیطنت های كودكانه آنها در داخل سالن و محوطه پیرامونی آموزشگاه فنی و حرفه ای، جملات فلاح را برای لحظاتی نیمه تمام می گذارد و وی پس از كمی درنگ، می گوید: زنان سرپرست خانوار نمی توانند فرزندان خود را در منزل تنها بگذارند بنابراین آنها را نیز به همراه خود به این آموزشگاه می آورند.
حضور در این جمع صمیمی نشان داد كه وجود فرزند كوچك و شیرخواره، طلاق از همسر و به دست گرفتن سرپرستی خانواده نه تنها موجب تضعیف این بانوان نشده است بلكه آنها كمر همت بسته اند تا با یادگیری هنرهای مختلف آرزوهای فرزندانشان را محقق كنند.
یكی از بانوان بدسرپرست كه به علت اعتیاد همسرش پا در عرصه هنر برای یادگیری و كسب روزی گذاشته است، با قدردانی از افرادی كه این بستر را فراهم كردند، عنوان می كند: همسرم بیمار است و با وجود پذیرش در كمپ ترك اعتیاد، پس از بازگشت، وضعیت بدتری پیدا كرده است.
وی كه نخواست نامش فاش شود، ادامه می دهد: نبود پذیرش و حمایت های اجتماعی بعد از خروج از كمپ های ترك اعتیاد، موجب سرخوردگی و هدایت مجدد بهبود یافتگان به سمت اعتیاد می شود.
این بانوی بدسرپرست در گام نخست نبود حامی مالی از او و فرزندانش را عامل حضور در آموزشگاه فنی و حرفه ای و علاقه را عامل انتخاب هنر تزئنین بر روی سفال عنوان می كند.
وی می گوید: امیدوارم پس از اتمام این دوره بتوانم یك منبع درآمد برای خانواده ایجاد كنم تا نیازمند نگاه های ترحم آمیز و حاكی از حقارت دیگران نباشم.
وی یكی از مطالبات جدی هنر آموزان این رشته را پرداخت تسهیلات و سرمایه اولیه برای تامین مواد اولیه با هدف انجام این كار در منزل عنوان می كند و حمایت مسئولان برای تحقق این مهم را خواستار می شود.

** بازی با رنگ ها
صدا گوش نواز دف از سالن مجاور به گوش می رسد، پس از خداحافظی از هنر آموزان رشته تزئینی 'كار بر روی سفال'، آهسته و با اشتیاق قدم به این سالن می گذارم.
بانوانی كه در جمع رنگین كمانی از رنگ ها غرق شدند و با لبانی حاكی از لبخند، تار و پود فرش را به هم گره می زنند.
‌زنانی با ذوق و خوش سلیقه كه جوهره هنر از لابه لای افكارشان به دستانشان رسیده و در بدنه فرش گره می خورد.
سیده معصومه ابراهیم نیا بانوی جوان و خنده رو، رج ها را با توجه به نقشه و شماره های حك شده بر روی برگه آویزان شده بر روی دار قالی به كار آموزان تازه وارد گوشزد می كند و همچون معلمی دلسوز نظاره گر هنر آنها است.
این مربی فعال در حوزه فرش و گلیم به ایرنا می گوید: كارآموزان حوزه فرش با نحوه بافت تابلو فرش و فرش های سنتی آشنا شده و به آنها شناخت خامه، چله كشی و بستن دار قالی آموزش داده می شوند.
وی می افزاید: هنر جویان برای اینكه پس از طی این دوره برای فروش دست آفرینه های خود با مشكل مواجه نشوند به صورت تئوری و عملی ذائقه بازار، فرش ها و تابلو فرش هایی كه مورد اقبال در بازارهای جهانی است را آموزش می بینند.
این بانوی هنرمند ادامه می دهد: بانوان سرپرست خانوار با حضور در این كارگاه آموزشی، نحوه بافت و خواندن نقشه، گره زدن فرش و بافت گلیم را نیز فرا می گیرند.
ابراهیم نیا می گوید: پس از اتمام این دوره آموزشی به بانوان متقاضی مواد اولیه داده می شود تا بتوانند در منزل این حرفه را ادامه داده و از این محل كسب روزی كنند.
وی مهمترین مشكل قالی بافان را نداشتن بیمه عنوان و اضافه می كند: این مشكل موجب بی رغبتی بانوان برای فعالیت در این هنر شده است.

** از كلاس قرآن تا فرشبافی
قدم زندن در سالن فرش بافی به مثابه قدم زدن در باغ پُرگل و گیاه است؛ چراكه گل های زرد و سبز و آبی نقش بسته بر دل قالی نوید از تابستانی خاطره انگیز می دهد.
هنر آموزان كه در بین آنها افراد مسن هم دیده می شود، تار و پود قالی را با هنرمندی به هم گره می زنند و تصویری زیبا از آفریده های خدا را بر روی قالی به تصویر می كشند.
هنرآموزانی با بازی انگشت جهانی جدید خلق می كنند تا به این روش بتوانند بار زندگی خود را بدون تكیه به دیگران به دوش بكشند.
یكی از بانوان بی سرپرست كه از فعالان ممتاز بخش فرش به شمار می رود، به ایرنا می گوید: دخترم در كلاس قران متوجه برگزاری چنین دوره های آموزشی برای زنان بی سرپرست شده و در نهایت عامل حضورم در این آموزشگاه می شود.
وی كه در كودكی نیز در كلاس درس مادرش با هنر فرشبافی آشنا شده بود از سختی و مشقت های این حرفه برای گذران زنگی سخن به میان می آورد و در نهایت عنوان می كند مهمترین مشكل كارآموزان این رشته نداشتن سرمایه اولیه برای ادامه این حرفه در منزل است.
این زن سرپرست خانوار تلاش برای برگزاری این دوره آموزشی را كاری مبارك برای خودكفایی بانوان می داند و خواستار حمایت مسئولان برای هنر آموزان این حرفه می شود.

** سوزن خیاطی، محور گردش چرخ زندگی
سر و صدای زیاد كارگاه مجاور فرش ذهنم را معطوف اتاق كوچك كنار گل های زیبا و معطر محمدی داخل حیاط آموزشگاه می كند و برای یافتن علت با گام های شمرده مسیر سر و صدا را دنبال می كنم.
با عبور از دلانی تنگ و باریك و كنار زدن دری فلزی متوجه بانوانی مشغول به فعالیت در حرفه خیاطی می شوم كه در جمع سفید پوش آنها، بانوی با مانتو سرمه ای رنگ با دقت پارچه های دوخته شده را با الگو تطبیق می كند.
اغلب شاگردان كه سنشان بیشتر از استاد است، هر جا به مشكل برمی خوردند سریع به بانوی سرمه ای پوش مراجعه می كنند و علت وجود موج در پارچه یا ایرادهایی از این قبیل را جویا می شوند.
فاطمه پور كریمی سال ها در حرفه خیاطی مشغول به كار بوده و هم اینك به عنوان مربی در آموزشگاه دولتی و خصوصی فعالیت دارد.
پس از احوالپرسی، در گوشه ای از این كارگاه خیاطی پای صحبت های این مربی خیاطی كه از دور نظاره گر فعالیت 17 هنرآموزش بود، نشستیم.
او می گوید: یك دوره 180 ساعته مانتو دوزی برای افراد حاضر در این حرفه برگزار می شود و كارآموزان طرح هایی متناسب با استانداردهای آموزشی را فرا می گیرند.
این مربی رشته خیاطی ادامه می دهد: با توجه به مهم بودن موضوع اشتغال به ویژه برای بانوان سرپرست خانوار حاضر در این دوره، برخی مواقع از استانداردهای آموزشی نیز گذر می كنیم تا آنها آماده تولید برای بازار با توجه به ذائقه مشتری شوند.
پوركریمی اضافه می كند: برای یافتن بازار فروش مانتوهای تولید شده، با متولیان یكی از برندهای معروف هماهنگی لازم صورت گرفته است تا نیروهای خروجی در این كارگاه را پذیرش و طبق قانون كار به آنها حقوق پرداخت كنند.
وی ادامه می دهد: این افراد در صورتی كه متقاضی فعالیت در بیرون از خانه نباشند می توانند در منزل این حرفه را دنبال كرده و درآمد كسب كنند.
این مربی اضافه می كند: این دوره آموزشی برای بانوان سرپرست خانوار به صورت رایگان برگزار می شود و حتی هزینه مواد اولیه مصرفی نیز از آنها دریافت نمی شود.
پوركریمی می گوید: دوخت مانتوهایی در این كارگاه، آموزش داده می شود كه مورد نیاز بازار است بنابراین ابتدا نیاز بازار توسط كارگروهی بررسی می شود.
وی اضافه می كند: پس از نیاز سنجی، تیم دیگری اقدام به طراحی الگوهایی متناسب با ذائقه و سلیقه بازار كرده و كارآموزان متناسب با این الگوها مانتو تولید می كنند.
این مربی رشته خیاطی ادامه می دهد: تمامی طرح های آموزشی مبنای كارشناسی دارد و طرح های دوخته شده توسط هنر آموزان این مجموعه، قابل ارائه در نمایشگاه های بزرگ است.

** پرداخت تسهیلات لازمه تكمیل دوره های آموزشی
یكی از كارآموزان رشته خیاطی به ایرنا می گوید: دوره های آموزشی رشته خیاطی 2 ماهه است در حالیكه یادگیری این هنر نیازمند زمان بیش از یكسال است.
جعفری می افزاید: رشته خیاطی بر خلاف دیگر رشته ها فرّار است و در صورتی كه فرد بعد از اتمام دوره آموزشی در جایی مشغول به كار نشود این هنر را فراموش می كند.
وی ادامه می دهد: شماری از افراد حاضر در این دوره های آموزشی افراد بدسرپرست هستند و همسر آنها اجازه فعالیت در بیرون از منزل را به آنها نمی دهد.
این كارآموز اضافه می كند: همچنین تعدادی از بانوان دارای فرزندان خردسال هستند و نمی توانند به همراه فرزند خود در كارگاه تولیدی حضور یابند؛ بنابراین مجبور به فعالیت در داخل منزل هستند.
جعفری تاكید می كند: برای به ثمر نشستن چند ماه آموزش و صرف هزینه های هنگفت برای شاغل كردن زنان سرپرست خانوار توسط فنی و حرفه ای، باید تسهیلات خرید چرخ خیاطی و مواد اولیه در اختیار این افراد قرار بگیرد.
وی با بیان اینكه بیشتر زنان سرپرست خانوار فاقد حامی مالی هستند، ادامه می دهد: حتی در صورت تائید پرداخت مبلغی به عنوان تسهیلات به این قشر، آنها مشكل ضمانت دارند و در نهایت موفق به دریافت وام نمی شوند.

** جدال آهن و آتش
در دیگر سالن این آموزشگاه سعیده سادات موسوی، فردی كه سال ها پیش پس از گذاران و یادگیری قلم زنی در اصفهان آن را به خطه همدان و دیار ملایر منتقل كرد، مشغول آموزش دادن بانوان با این هنر صنعت زیبا و درآمد زا است.
این بانوی هنرمند با چكش و قلم بر دل فولاد طرح هایی با سبك های مختلف شامل چهره، شبكه، برجسته، سه بعدی، حجم، مینیاتور، جواهر و ركاب انگشتر به نمایش در می آورد.
آثار به جا مانده از گذشتگان كه بخشی از آن در موزه آرمیتاژ به نمایش گذاشته شده است، گویای قدمت سه هزار ساله هنر قلم زنی در ایران است.
وی معتقد است كه آهن جاذبه دارد و هر كس كه وارد این هنر می شود نمی تواند آن را كنار بگذارد؛ چرا كه او سالها پیش شاگرد اول دانشگاه در زیست شناسی بوده اما ادامه تحصیل در این رشته را به علت علاقه مندی به هنر قلم زنی كنار می گذارد.
موسوی بیان می كند: هنر قلم زنی به علت تنوع در سبك از اهمیت بالایی برخوردار است و هنر آموزان می توانند با تكیه بر ذوق و استعدادشان سبك های جدید را بر روی آهن به نمایش درآوردند.
وی اضافه می كند: قلم زنی بر روی فلزاتی نظیر طلا و نقره، مس، ورشو و برنج انجام می شود و ابزار كار هنرمند فعال در این رشته تنها یك قلم فولادی و چكش است.
این بانوی هنرمند می گوید: كارآموزانی كه در رشته نقاشی مهارت دارند در این رشته موفق تر هستند چراكه براحتی آنچه كه در ذهنشان نقش می بندد را می توانند در دل آهن حك كنند.
موسوی می افزاید: در این حرفه هنرمند براحتی می تواند دنیایی كه در ذهنش نقش بسته را بر روی فلزات ترسیم كند و این یكی از ویژگی های مهم قلم زنی است.
وی تاكید می كند: وقتی هنرمند در دل فلز بی جان با چكش و قلم دنیای جدید را جای می دهد، احساس رخوت، سستی و روزمرگی نمی كند.
این معلم قلم زنی ادامه می دهد: دیگر ویژگی این هنر این است كه دست آفرینه های قلم زنان تا زمانی كه فلز در دل آتش به مذاب تبدیل نشود، ماندگار است.
موسوی می افزاید: كسی كه بر روی ركاب انگشتر قلم زنی می كند به مثابه كسی است كه طبیعت زنده را بر روی یك جسم بی جان احیا می كند؛ بنابراین هنرمند پس از اتمام كار و با نگاه به كاری كه تولید كرده جان می گیرد.
وی اضافه می كند: آمریكا، سوئد، كشورهای عربی و انگلیس مشتری پر و پا قرص این هنر هستند و سفارش های زیادی از این كشورها داریم.
این هنرمند بیان می كند: هم اینك قلم زنی بر روی میل زورخانه ای مصری برای مسجدی در دانمارك به عنوان نمادی ایرانی اسلامی در حال انجام است تا در دل دیوار این مسجد جای گیرد.
وی نیز همانند فعالان در دیگر بخش های هنری از قطع شدن بیمه گلایه مند بود و می گفت: فعالان در این هنر از قیر داغ و نفت استفاده می كنند بنابراین حادثه جزو جدایی ناپذیر این هنر است.
موسوی یادآوری می كند: بیمه فعالان در قلم زنی از سه سال پیش قطع شده است و هنرجویان در صورت بروز حادثه ای توان تامین هزینه های درمان را نخواهند داشت.
وی برای رونق این هنر صنعت پیشنهاد می دهد كه نهادهای دولتی برای دادن هدایا از این قبیل دست افرینه ها كه متعلق به هنرمندان استان است، استفاده كنند.
این مربی اضافه می كند: همچنین به جای واردات كالاهای چینی و فروش آن در مغازه ها، این تولیدات در مغازه ها به فروش برسند.

** آموزش ها تا پایان سال ادامه دارد
مدیركل فنی و حرفه ای همدان نیز در این بازدید به ایرنا می گوید: زنان سرپرست خانوار استان با حضور در آموزشگاه های دولتی و خصوصی به صورت رایگان آموزش های فنی و حرفه ای می بینند.
وهب مختاران اضافه می كند: به دنبال امضای تفام نامه مشترك بین وزارت كشور و سازمان آموزش و فنی و حرفه ای، طرح توانمند سازی بانوان سرپرست خانوار از سال گذشته در پنج استان از جمله همدان آغاز شده است و تاپایان سال 97 ادامه دارد.
وی می افزاید: 10 میلیارد ریال برای اجرای این طرح در همدان پیش بینی شده بود كه این میزان اعتبار به طور كامل جذب شده است.
مدیركل فنی و حرفه ای همدان اضافه می كند: این طرح در 2 حوزه مراكز ثابت دولتی و آموزشگاه های آزاد و خصوصی در حال اجراست.
مختاران می گوید: طبق تفاهم نامه امضا شده با مراكز خصوصی، 500 تن از بانوان سرپرست خانوار در رشته های صنایع دستی، فناوری اطلاعات، مراقبت و زیبایی، طراحی دوخت و صنایع غذایی به صورت رایگان آموزش می بینند.
وی می افزاید: همچنین مراكز دولتی برای نام نویسی و آموزش رشته های فنی و حرفه ای پیش بینی شده است كه تاكنون 321 تن از بانوان سرپرست خانوار نام نویسی كرده اند و احتمال می رود این رقم یكهزار متقاضی افزایش یابد.
مدیركل فنی و حرفه ای همدان اضافه می كند: هیچگونه محدودیت و سقفی به منظور نام نویسی زنان سرپرست خانوار برای فراگیری آموزش در مراكز دولتی پیش بینی نشده است.
مختاران تاكید می كند: برای حمایت از بخش خصوصی طرح توانمند سازی بانوان سرپرست خانوار با مشاركت آموزشگاه های خصوصی انجام می شود و رشته های پیش بینی شده برای این مركز با آموزشگاه های دولتی یكسان نیست تا هم پوشانی نداشته باشند.
وی بیان می كند: این دوره های آموزشی در مناطق آسیب پذیر حاشیه شهر نظیر حصار، دیزج و خضر در همدان، پایین محله در تویسركان، سرجو در ملایر، كولی آباد كبودرآهنگ، شمس آباد اسدآباد و محله قلعه دو بهار در حال برگزاری است.
مختاران می گوید: به منظور آسان سازی در آمد و شد بانوان سرپرست خانوار، هماهنگی های لازم با متولیان فرهنگسراها صورت گرفته است تا در مراكز نزدیك به محلات حاشیه شهر این دوره ها برگزار شود.
7526/2090