بیش از دو سال از ابلاغ آیین نامه كشت فراسرزمینی، طرحی كه ظرفیت احیا و نجات منابع آبی و خاكی كشور را داراست می گذرد، اما فعالان این عرصه از وجود كاستی هایی سخن می گویند و زارعین نیز گلایه مندند كه محصولات تولیدی آنها در قالب این طرح با تعرفه های بالای گمركی مواجه شده و قیمت تمام شده را افزایش می دهد بگونه ای كه این وضعیت عملا رقابت با تولیدات داخل را غیرممكن كرده است.
كشت فراسرزمینی یكی از روش‌های تأمین محصولات كشاورزی در مناطقی است كه مشكلاتی همچون محدودیت منابع آب و خاك دارند.
در روش كشت فرا سرزمینی، زمین هایی در خارج از كشور اجاره می شود و محصولات كشاورزی با سرمایه زارعین ایرانی در خارج از مرزهای ایران كشت و برداشت و محصول نهایی برای مصرف به داخل كشور منتقل می شود.
** هزینه های درون سرزمین و فرا سرزمین
استان فارس با وجود برخورداری از خاك مرغوب و حاصلخیز در سال‌های اخیر به دلیل عدم مدیریت بهینه از منابع آبی، تغییرات اقلیمی و خشكسالی با مشكل اساسی در تولید محصولات كشاورزی و مخصوصاً موارد آب‌بر روبرو است.
یكی از اقدامات دولت تدبیر و امید در این حوزه ابلاغ آیین نامه كشت فراسرزمینی در كشورهای دیگر در قالب اجاره یا تملیك زمین بود كه در 29فروردین سال 95 ابلاغ شد كه در قالب این طرح می توان كشت بسیاری از محصولات كشاورزی استان فارس و خصوصا موارد آب بر را به خارج از مرزهای كشور منتقل كرد.
هزینه اجاره زمین مرغوب آبی برای یك دوره كشت برنج در استان فارس حدود 15 میلیون تومان برای یك هكتار است كه این هزینه در كشور تاجیكستان حدود 300هزار تومان است و همچنین دستمزد روزانه كارگر كشت برنج در ایران بین 70 تا 100هزار تومان و در تاجیكستان حدود 9 هزار تومان است كه با مقایسه این قیمت‌ها به صرفه بودن این طرح در نگاه اول قابل تشخیص است ضمن اینكه با اجرای درست این طرح اشتغالزایی مناسبی ایجاد و كشاورزان نیز منفعت خوبی عایدشان خواهد شد و همچنین از هدر رفت منابع خاك و آب كشور نیز جلوگیری می‌شود.
** زنجیرها بر گردن طرح
به گفته محمد بخشوده استاد و رئیس بخش اقتصاد كشاورزی دانشگاه شیراز منطقی نیست آب از اعماق ژرف زمین در استان فارس استخراج و در مصارف كشاورزی هزینه شود و ضروری است كه زراعت در بسیاری از مناطق این استان كاملا ممنوع اعلام شود و به جای آن روش هایی مانند طرح توسعه كشت فراسرزمینی در اولویت كار قرار گیرد.
مسئولان سازمان جهاد كشاورزی استان فارس از اعمال تعرفه های بالای گمركی بر محصولات تولیدی در كشت فراسرزمینی می گویند كه گوی رقابت با تولیدات داخلی را از این تولیدات كشاورزی ربوده است.
از سوی دیگر مدیران گمرك استان فارس از نبود زیرساخت حقوقی برای ورود تولیدات كشت فراسرزمینی به داخل كشور می گویند و اینكه در حال حاضر این محصولات مانند محصولات خارجی تعرفه گمركی بالایی پرداخت می كنند.
رئیس شورای همكاری‌های اقتصادی ایران و آفریقا در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: طرح كشت فراسرزمینی طرح بسیار مناسبی برای مدیریت منابع طبیعی كشور است و تنها زمانی عملیاتی و فراگیر خواهد شد كه حمایت واقعی و همكاری همه دستگاه ها را با خود داشته باشد.
پرویز كرباسی افزود: بانك ها در قبال دادن تسهیلات به كشاورزان برای اجرای كشت فراسرزمینی، ضمانت‌های سنگین ملكی طلب می‌كند كه در توان اغلب متقاضیان نیست.
كرباسی ادامه داد: حمایتهای محدودی از این طرح می شود كه اغلب نیز كارشناسی شده نیست، بعنوان مثال می توان به مجوز انتقال ماشین آلات اشاره كرد در صورتی كه انتقال ادوات در بسیاری از موارد در این طرح به صرفه نیست و با یك سوم قیمت ایران می توان این ماشین آلات را از آمریكا و اروپا تهیه كرد.
وی اضافه كرد: بهره اقتصادی بالایی در این طرح به دلیل قیمت پایین اجاره زمین در كشورهایی نظیر اوكراین، گرجستان و. . . عاید كشاورزان می شود.
او اظهار داشت: دولت در زمینه حمایت از كشت فراسرزمینی قول‌هایی داده اما شرایط كنونی دولت به لحاظ اقتصادی به گونه‌ای است كه نمی تواند اقدام مفیدی برای اجرای این طرح انجام دهد.
** تعرفه های بالای گمركی
مدیر زراعت سازمان جهاد كشاورزی استان فارس به خبرنگار ایرنا می گوید كه كشت فراسرزمینی در حال حاضر بین كشاورزان این استان تنها برای كشت گندم جا افتاده است.
احمد دهقان افزود: متاسفانه در حال حاضر در خصوص ورود گندم برداشت شده كشاورزان استان فارسی كه در قالب كشت فراسرزمینی در كشور تاجیكستان كشت شده با مشكل مواجه شده ایم.
وی ادامه داد: به دلیل عدم هماهنگی و نبود تعامل با گمرك ،محصولات گندم كشاورزان استان فارس را نمی توان وارد كشور و استان كرد و حتی اگر وارد شود به دلیل تعرفه بالای گمركی محصول تولید شده در قالب كشت فراسرزمینی بسیار گران تمام می شود و نمی تواند با محصول تولید داخل رقابت كند.
مدیركل گمرك استان فارس در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: یكی از الزامات تجارت امروز در كل دنیا، مشخص بودن كشور سازنده كالا است.
خداداد رحیمی افزود: باید مشخص شود مبداء یك كالا چه كشوری است، چون این مساله در ارزش یك كالا تاثیر و همچنین در محدودیت های تجارت نیز نقش اساسی دارد.
وی ادامه داد: بابت این مساله یكسری قوانین بین المللی وجود دارد كه به استناد ماده 17 قانون امور گمركی،ایران نیز عضو كنوانسیون (قواعد مبداء) می باشد و طبق این كنوانسیون گیاهان و نباتاتی كه در یك كشور می رویند ساخت آن كشور محسوب می شود.
رحیمی اضافه كرد: بنابراین گندمی كه در هر كشوری مانند تاجیكستان می روید حتی اگر با كارگر، سرمایه و تكنولوژی ایرانی نیز پرورش پیدا كند و برداشت شود ساخت كشور تاجیكستان محسوب می شود و از نظر گمرك جمهوری اسلامی ایران یك كالا و محصول خارجی است و ورود آن به قلمرو كشور تابع قوانین عمومی ایران خواهد بود.
وی در پاسخ به این سئوال كه آیا قانون گمركی در خصوص كشت فراسرزمینی وجود دارد، گفت: متاسفانه خیر، كشور ما اگر به این نتیجه رسیده كه كشت فراسرزمینی مفید است باید زیرساختهای حقوقی این كار را نیز فراهم كند.
** به گمرك ابلاغ نشده
مدیركل گمرك استان فارس اظهار داشت: گمرك صرفا یك سازمان مجری است و به هیچ وجه حق تصمیم گیری ندارد و متولی این مساله كه قوانین را به گمرك ابلاغ می كند وزارت صنعت ، معدن و تجارت است.
وی ادامه داد:ارگان های دیگری مانند وزارت جهاد كشاورزی كه احتمالا متولی كشت فراسرزمینی است باید پیشنهادو دستورالعمل های خود را به سازمان صنعت، معدن و تجارت منعكس كند و این سازمان نیز اگر بتواند ابلاغ و در غیر اینصورت اگر نیاز به مصوبه هیات وزیران و یا مجلس شورای اسلامی داشته باشد به دولت ارجاع می دهد.
وی با اشاره به اینكه تاكنون هیچ قانونی در خصوص محصولاتی كه در قالب كشت فراسرزمینی در خارج از كشور تولید می شود به سازمان گمرك ابلاغ نشده گفت: در مرحله بعدی باید ابزار حقوقی لازم برای اثبات این مساله كه محصول كشاورزی متعلق به كشت فراسرزمینی است نیز پیش بینی شود.
** كشاورزی بی منطق
استاد و رئیس بخش اقتصاد كشاورزی دانشگاه شیراز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: كشت محصولات كشاورزی آب بر در كل ایران به جز مناطقی در شمال كشور منطقی نیست هرچند كه باید پیشه ای جایگزین برای زارعینی كه از این طریق تامین معاش می كنند نیز پیش بینی شود.
محمد بخشوده افزود: لازم است كه كشاورزی در بسیاری از نقاط ایران كاملا ممنوع اعلام شود كه بسیاری از مناطق استان فارس نیز مشمول این ممنوعیت شود و حتی اگر زراعت در این مناطق تعطیل و حتی به زارعین حقوق نیز پرداخت شود به نفع منافع ملی است.
وی با اشاره به اینكه منطقی نیست آبی را كه از اعماق ژرف زمین در استان فارس استخراج می شود صرف كشاورزی كرد،ادامه داد: مسئولان باید پاسخگو باشند كه چه منطقی در پشت كشت هندوانه ،برنج و گندم با وجود كم آبی استان فارس وجود دارد؟
رئیس بخش اقتصاد كشاورزی دانشگاه شیراز در ادامه گفت:كشت فراسرزمینی جایگزین مناسبی است كه اگر درست اجرا شود در میان مدت و دراز مدت به نفع استان فارس و تمام ایران خواهد بود و به باز آفرینی منابع آبی و خاكی كمك شایانی می كند.
*** راهیان گرجستان
مسئول كشت فراسرزمینی سازمان جهاد كشاورزی فارس گفت: امسال 27 كشاورز از استان فارس در كشور گرجستان در وسعتی به اندازه 500 هكتار گندم كاشته اند.
شهامت شیبانی افزود:زمینه اجرای كشت فراسرزمینی در هفت كشور گرجستان، عراق، اوكراین، تاجیكستان، قزاقستان،غنا و روسیه فراهم شده كه فعلا تنها اراضی گرجستان مورد استفاده كشاورزان استان فارس قرار گرفته است.
وی در گفت و گو با ایرنا ادامه داد: یكی دیگر از مشكلات پیرامون كشت فراسرزمینی واسطه ها و شركتهایی هستند كه مورد تائید سازمان جهاد كشاورزی نیستند و روز به روز رشد قارچ گونه آنها را شاهد هستیم كه افراد و متقاضیان كشت فراسرزمینی را جذب می كنند و مشكلاتی نظیر عدم هماهنگی با سفارت و یا كلاهبرداری از آنها را رقم می زنند.
شیبانی اضافه كرد: كشاورزان متقاضی اجرای طرح كشت فراسرزمینی بدون هیچگونه محدودیتی می توانند برای شركت در این طرح بصورت حضوری به سازمان جهاد كشاورزی استان فارس مراجعه و درخواست خود را ثبت كنند تا در كوتاهترین زمان ممكن به آن رسیدگی شود.
** برنج كاران استان فارس بشتابند
وی اظهارداشت:در حال حاضر قرارداد جدید با كشور قزاقستان در خصوص كشت برنج در این كشور منعقد شده كه از تمام متقتضیان خصوصا برنج كاران استان فارس درخواست می شود برای شركت در این طرح اقدام به ثبت نام كنند.
مسئول كشت فراسرزمینی جهاد كشاورزی فارس گفت: این سازمان برای كشت فراسرزمینی این استان به مساحت پنج هزار هكتار در آینده نزدیك هدف گذاری كرده است.
به نظر می رسد تا مساله حقوقی و گمركی طرح كشت فراسرزمینی حل نشود، این طرح همچنان گرفتار دیوانسالاری باقی خواهد ماند.
9873 /1876
گزارش از محمدامین افشارپور
شیراز -ایرنا- هنگامه خشكسالی و كم آبی در ایران روش هایی را برای مقابله با این پدیده ها لازم شمرده است كه كشت فرا سرزمینی یكی از این راه حل هاست، اما این روش با موانعی همچون نبود زیرساخت حقوقی و تعرفه های گمركی مواجه و گلایه های دست اندركاران را سبب شده است.
