كودك آزاری، خشونت سفید

به گزارش روز سه شنبه ایرنا، هر كاری كه باعث آزار روحی و جسمی و ایجاد آثار ماندگار در وجود یك كودك شود را كودك آزاری می گویند و چه بسا در مواردی برخی از این آثار مخفی می ماند.
ممانعت از حاضر شدن در كلاس درس، محروم كردن كودك از خوردن غذا، حبس در حمام یا زیرزمین نمونه كوچكی از كودك آزاری است و در این بین تنبیه بدنی و تجاوز جنسی به كودك نوعی كودك آزاری فیزیكی به شمار می رود.
سوء استفاده جنسی از كودكان یكی از دردناكترین نوع كودك آزاری محسوب می شود و به اعتقاد برخی از روانشناسان باید كودكان را متناسب با سن آنها در زمینه سوء استفاده جنسی آگاه كرد.
تجربه سوء استفاده جنسی از كودكان در دوره خردسالی اتفاق ناخوشایندی است كه می تواند نتایج آن تا بزرگسالی تداوم یابد و حتی در زمان ازدواج و به شكل اختلالات جنسی خود را نشان دهد.
آشنایان به مسائل اجتماعی، كودك آزاری را در چهار بخش عاطفی - روانی، بدنی، جسمی و غفلت و بی توجهی دسته بندی كرده اند.
كارشناسان، آزار روانی را هر چند كمتر گزارش می شود، اما شایع ترین نوع كودك آزاری در جامعه می دانند؛ كودكی كه مورد آزار روانی قرار می گیرد از خود رفتارهایی بروز می دهد كه از منظر پزشكی نمی توان دلیل موجهی برای آن ارائه كرد.
همچنین آزار جنسی از دیگر انواع كودك آزاری به شمار می رود كه بیشتر برای دختران رخ می دهد اما پسران كم سن و سال نیز از این موضوع مصون نیستند.
برای بررسی علل و عوامل كودك آزاری میزگردی با حضور كارشناسان، پژوهشگران و اساتید علوم اجتماعی و پزشكی در دانشگاه بوعلی همدان برگزار شد كه مشروح آن در زیر آمده است.

** كودكان معلول بیشتر در معرض آسیب جنسی قرار دارند
مسئول اورژانس اجتماعی سازمان بهزیستی همدان دوشنبه شب در این میزگرد گفت: برای كاهش كودك آزاری در جامعه ابتدا باید نگرش ها به این موضوع تغییر یافته و مبتنی بر شرایط فرهنگی جامعه باشد.
ناصر شایگان افزود: كودك آزاری جنسی ابتدا دارای یك بُعد فردی است و كودكان نارس، معلول با تیپ فیزیكی خاص به آزارگر این جرات را می دهند كه آنها را مورد تجاوز قرار دهند؛ بنابراین احتمال مورد آزار قرار گرفتن این طیف از افراد بسیار زیاد است.
وی اضافه كرد: شرایط والدین نظیر كیفیت ارتباط پدر و مادر با كودك، اعتیاد والدین و اشتغال مادر نیز در بروز پدیده كودك آزاری موثر است و عامل كمبود وقت والدین شاغل برای ارتباط گیری با فرزند می تواند زمینه ای برای در معرض آسیب قرار گرفتن كودك باشد.
مسئول اورژانس اجتماعی سازمان بهزیستی همدان ادامه داد: برخی والدین به مراكزی كه كودكان خود را می سپارند اعتماد 100 درصدی دارند در حالیكه نمی دانند مربیان این مراكز در چه خانواده ای و با چه فرهنگی تربیت شده اند.
شایگان شرایط اجتماعی فرهنگی خانواده ها، سبك تربیتی والدین، سبك تربیت مبتنی بر خشونت، فقر و بیكاری را از دیگر عوامل افزایش كودك آزاری برشمرد و تمامی طبقات اجتماعی را درگیر در این آسیب دانست.
وی با بیان اهمیت آگاه سازی خانواده ها درباره كودك آزاری عنوان كرد: پس از برگزاری همایشی پیرامون كودك آزاری در همدان شمار تماس گیرندگان با بهزیستی افزایش یافت.

** فعالان حقوق كودك به حقوق این قشر آگاهی ندارند
متخصص بیماری های كودكان اظهار داشت: كودك آزاری تنها جسمی و فیزیكی نیست بلكه بخشی زیادی از كودك آزاری مخفی و اغلب روحی، خانوادگی و اجتماعی است.
دكتر نصراله پزشكی افزود: كودك آزاری جنسی بازتابی از علل آسیب های اجتماعی است بنابراین نمی توان طلاق، فحشا، اعتیاد و فقر را از كودك آزاری جدا دانست.
وی ادامه داد: كودكانی كه به واسطه حساسیت والدین از كلاس دوم ابتدایی در دوره های تست زنی حضور می یابند با نوعی كودك آزاری مواجه اند.
این فعال حقوق كودكان در همدان اضافه كرد: خط كش و معیار فعالان حقوق كودك برای كودك آزاری، كنوانسیون حقوق كودك است و هر آنچه كه در این كنوانسیون اعلام شده و كودك از آن محروم است، كودك آزاری محسوب می شود.
پزشكی بیان كرد: برخی مواقع كودكانی به اورژانس اجتماعی مراجعه می كنند كه مكرر مورد آزار قرار گرفتند و در صورت پیگیری وضعیت آنها، درگیری و تنش ها بین افراد گزارش دهنده این موضوع با والدین رخ می دهد.
وی ادامه داد: در نهایت این گونه پرونده ها به نتیجه مطلوبی دست نیافته و شاهدیم پس از گذشت 6 ماه این خانواده به شكل دیگری كودك را مورد آزار و اذیت قرار می دهند.
این فعال حقوق كودكان در همدان گفت: زمینه های اجتماعی افزایش آسیب های اجتماعی و آشنا نبودن با كنوانسیون حقوق كودكان از مشكلات این حوزه است.
پزشكی افزود: این در حالیست كه پس از تكمیل پرسشنامه ای توسط اعضای شبكه دوستدار كودك (شامل 10 كارگروه زیر مجموعه از جمله كاگروه حقوق كودك) مشخص شد كه اعضای این كنوانسیون، مطالعاتی در مورد حقوق كودكان نداشته اند.
وی گفت: البته مطالعات نشان می دهد بیشتر مردم، پزشكان، پرستارها، بهیارها و مربیان مهد كودك نیز به حق و حقوق كودكان آشنایی ندارند؛ هر چند شعار دفاع از حقوق كودك را هم می دهند.
این فعال مدنی افزود: نهادهای دولتی با همكاری تشكل های مردمی می توانند در شرایط كنونی راهكارهایی برای كاهش كودك آزاری در نظر بگیرند.
پزشكی اضافه كرد: تشكل های كودكان در همدان قوی نیست اما از نیمه دوم سال گذشته شبكه دوست دار كودك در همدان راه اندازی شد كه یك كارگروه آن مختص حقوق كودكان، كودكان بدسرپرست و كودكان كار است.
وی ادامه داد: اعضای این كارگروه هم اینك درصدد ارائه طرح، ایده و ارائه مشاوره به آموزش و پرورش و بهزیستی برای كاهش كودك آزاری هستند.
متخصص پزشكی قانونی همدان نیز گفت: كودك آزاری با توجه به وضعیت جامعه كه در حال گذار از سنتی به مدرنیته است، شكل می گیرد و با توجه به شرایط فرهنگی هر جامعه، كودك آزاری می تواند تعریف خاصی داشته باشد.
علیرضا بهزادی اضافه كرد: كودكان به علت نداشتن اطلاعات و آگاهی كافی، نداشتن قدرت دفاع از خود و نداشتن قدرت تصمیم گیری، یك قشر خاص محسوب می شوند و وظیفه والدین است در این سن به مسائل و مشكلات كودكان اهمیت ویژه بدهند.
وی اظهار داشت: بسیاری از والدین به خاطر شرایط فرهنگی، بسیاری از كارها را منفی ندانسته و بزه فرض نمی كنند، برای مثال تمیز كردن مدرسه توسط كودكان در ایران یك امر منفی است اما در ژاپن یك كار فرهنگی محسوب می شود.
این مسئول قضایی تاكید كرد: بالا رفتن آمار كودك آزاری به معنای بالا بودن آمار بزه كاران نیست، همانگونه كه شناسایی بیماران مبتلا به سرطان به معنای بالا بودن آمار این افراد نیست بلكه در این گونه مواقع آگاهی ها افزوده شده و مراجعه افراد بیشتر برای درمان می تواند عامل باشد.
بهزادی گفت: گاهی اوقات والدین آرزوهای برآورده نشده خود را در كودكان جویا می شوند كه این اقدام آنها در بیشتر مواقع موجب ورود آسیب به كودك می شود.
وی تست زنی را نوعی كودك آزاری دانست و افزود: در جامعه ایران تفاسیر متفاوت در زمینه كودك آزاری وجود دارد هر كس به نوعی این پدیده را تعریف می كند بنابراین تعریف واحدی در این باره وجود ندارد.
متخصص پزشكی قانونی همدان بیان كرد: تاكنون تعریف دقیقی از سن كودكی نیز ارائه نشده و هر نهادی یك سنی را به عنوان كودكی تعریف می كند كه باید در این باره نیز به یك تعریف واحدی دست یافت.
بهزادی اضافه كرد: برای پیشگیری از كودك آزاری، ابتدا باید وجود این آسیب اجتماعی در جامعه را قبول كرد و در گام دوم بپذیریم كه یك معلم، مهندس، پزشك و والدین می توانند كودك آزاری كنند سپس برای اصلاح آن برنامه ارائه دهیم.
وی ادامه داد: حیوانات هیچگاه فرزندان خود را مورد آزار و رنجش قرار نمی دهند بنابراین انسان كه دارای عقل و شعور بوده و اشرف مخلوقات محسوب می شود نباید با انجام یك كار نادرست ارزش و جایگاه خود را حتی از حیوانات هم پست و پائین تر كند.

** باز تولید كودك آزار بزرگترین پیامد كودك آزاری است
یك جامعه شناس و عضو هیات علمی دانشگاه بوعلی سینا همدان نیز گفت: بزرگترین پیامد كودك آزاری بازتولید كودك آزار برای آینده جامعه است؛ هر چند ممكن است فردی كه مورد تعرض قرار گرفته است در آینده تبدیل به یك تبهكار نشود.
اسدالله نقدی ادامه داد: سه رویكرد در مواجهه با كودك آزاری در جهان تجربه شده است كه ابتدا غفلت و چشم پوشی است كه این وضعیت همچنان ادامه دارد.
وی افزود: كنترل فیزیكی و قهری مبتنی بر مجازات و به رسمیت شناختن و مدیریت كردن از دیگر رویكردهایی است كه در مواجهه با كودك آزاری در جهان اتفاق افتاده است.
این جامعه شناس با بیان اینكه كودك آزاری حاصل میزان توسعه یافتگی جوامع است، اظهار داشت: باید با مهارت آموزی زمینه بروز كودك آزاری را كاهش داد.
نقدی گفت: بخشی از بزه كاری ها از جمله كودك آزاری متاثر از برنامه كلان توسعه كشور است، بنابراین نمی توان تنها با برنامه ریزی استانی آن را محدود كرد.
وی تاكید كرد: اگر حساسیت اجتماعی نسبت به موضوع كودك آزاری افزایش یابد و قبح اجتماعی آن شكسته و تبدیل به حق اجتماعی شود، همه با دیدن فرد كودك آزار به جای بی تفاوتی، در قبال كودك احساس مسئولیت می كنند.
عضو هیات علمی دانشگاه بوعلی سینا همدان اظهار داشت: در كنار ایجاد حساسیت نسبت به این موضوع باید هزینه اجتماعی كودك آزاری را افزایش داد تا شاهد كاهش این موضوع در جامعه باشیم.
نقدی گفت: بخش مهمی از كودك آزاری به تعریف جوامع از حقوق كودك بازمی گردد و محرومیت از این حق و حقوق كودك آزاری تلقی می شود.
وی افزود: در تعریف سازمان بهداشت جهانی و كنوانسیون منع خشونت علیه كودكان بیشتر به ممانعت ها، تهدیدد ها و بازدارندگی ها از رشد طبیعی روانی جسمی اجتماعی كودكان اشاره شده است.
نقدی بیان كرد: كودكان، سالمندان، معلولان و زنان جزو گروه خاص هستند و به علت ناتوانی و نداشتن اطلاعات كافی نیازمند حمایت بیشتری هستند.
این استاد جامعه شناسی تاكید كرد: قبح اجتماعی و اخلاقی انعكاس كودك آزاری موجب می شود خانواده برای جلوگیری از آبروریزی این موضوعات را به مراجع مسئول گزارش ندهند بنابراین نمی توان آمار دقیقی از كودك آزاری ارائه كرد.
نقدی یادآوری كرد: در دهه های گذشته معلم و مدیر برای تربیت دانش آموزان دارای اختیارات بالایی بودند اما هم اینك در صورت اندك برخورد ناشایست، والدین با مدیر و آموزگار مربوطه برخورد می كنند.
وی گفت: طلاق عاطفی در جامعه روند رو به رشدی را طی می كند و به طور طبیعی باید انتظار داشت فرزندان این افراد انواعی از آزارهای اجتماعی را تجربه كنند.
این جامعه شناس ادامه داد: افرادی كه در خانواده زیر خط فقر زندگی می كنند از برخی نیازها محروم می شوند كه یكی از آنها دستیابی به حقوق اولیه است.
نقدی بیان كرد: كودك آزاری دارای ابعاد حقوقی، سازمانی، اداری و اجتماعی است و نوع آزار كودكان در ارائه خدمات اجتماعی نیز تاثیر دارد.
وی اظهار داشت: در تعریف های بین المللی بیشتر كودك آزاری توسط خانواده و بستگان نزدیك بوده و در ایران بیشتر توسط والدین به ویژه پدر صورت می گیرد.
عضو هیات علمی دانشگاه بوعلی سینا همدان اضافه كرد: یكی از فرهنگ های غلط به جا مانده از گذشته استفاده از كودكان كم توان و معلول به عنوان وسیله ای برای طنز، شوخی و تنبیه بود.
نقدی بیان كرد: طبق گزارش یونیسف سه چهارم كودكان انواعی از كودك آزاری ها و خشونت علیه كودكان را تجربه می كنند.
وی اظهار داشت: با توجه به پیچیدگی و پیشرفت های رخ داده در ایران و جهان، ابزارهای جدیدی از خشونت هم تولید می شود و شكل خشونت ها با گذر زمان تغییر می یابد.
این استاد جامعه شناسی ادامه داد: وقتی بحث شهر دوست دار كودك مطرح می شود یكی از فاكتورهای مهم آن این است كه شهر چه میزان برای كودك ایمن است و چقدر نیازهای او به عنوان گروه اجتماعی خاص دیده می شود.


**با دانش آموختگان ممتاز فاقد رشد اجتماعی مواجه ایم
یك روانشناس و عضو هیات علمی دانشگاه بوعلی سینا همدان نیز گفت: چنانچه برای هر یك از ابعاد رشد كودك مانعی ایجاد شود نوعی كودك آزاری رخ داده است.
رسول نقانی افزود: والدین موظف اند كه به رشد هیجانی و عاطفی كودك در كنار رشد ذهنی توجه داشته باشند اما اغلب پیشرفت های ذهنی را دنبال می كنند كه این نوعی سوء تدبیر در زمینه پیشرفت كودك است.
وی ادامه داد: در بُعد اجتماعی باید كودك را به عنوان یك فرد بزرگسال تحویل جامعه داد تا جایی كه فرد به پُختگی برسد و بتواند مسایل خود را در جامعه حل كند.
این روانشناس بیان كرد: قطع ارتباط با فامیل و بستگان و دعوت معلم به حضور در منزل برای تدریس به كودك مصداقی از كودك آزاری است چراكه به رشد اجتماعی، عاطفی و جنسی كودكان كه با قرار گرفتن در كنار دیگر همنوعان رخ می دهد، توجهی نشده است.
نقانی اظهار داشت: هر فرد برای رانندگی نیازمند طی یكسری مراحل برای دریافت گواهینامه است اما معیاری برای دادن مجوز به والدین برای صاحب فرزند شدن وجود ندارد.
وی گفت: بسیاری از والدین ابتدایی ترین مسائل را درباره نگهداری و تربیت كودك نمی دانند؛ در حالیكه بسیاری آسیب ها به علت بی اطلاعی پدر و مادرها رخ می دهد.
عضو هیات علمی دانشگاه بوعلی سینا همدان تاكید كرد: والدین نباید نگاه مالكیتی به فرزندانشان داشته باشند، چراكه كودك علاوه بر اینكه فرزند خانواده است یك شهروند و هموطن نیز محسوب می شود و نمی توان او را به ویژه در ملاء عام تنبیه كرد.
نقانی گفت: والدین نمی توانند به علت داشتن مالكیت فرزندان آنها را در خانه، میهمانی و خیابان تنبیه كنند و شهروندان هم در صورت روئیت تنبیه كودك نباید بی تفاوت از كنار آن بگذرند.
وی ادامه داد: برگزاری كلاس های كنكور و تست زنی با عناوین مختلف و با هدف كسب رتبه علمی بالا توسط افراد بیانگر این است كه ما با یك كودك آزاری دسته جمعی مواجه هستیم.
این روانشناس افزود: كودكی كه در 2 هفته یك نوبت در مدرسه مجبور به شركت در آزمون و تست زنی است در دام یك مافیای تست زنی گرفتار شده است.
نقانی اضافه كرد: نتیجه این اقدام موجب شده تحصیلكرده های ویژه و ممتازی داریم كه رشد اجتماعی، عاطفی و قدرت كنترل خشم ندارند.

** توجه به سلامت جسمی جزو حقوق كودكان است
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی همدان بیان كرد: نگاه به وضعیت سلامت كودكان همواره در جامعه مغفول مانده است.
دكتر راضیه السادات میر معینی افزود: برای كنترل بیماری های غیرواگیر باید نگاه ویژه ای به پرورش جسمی كودك داشته باشیم و والدین باید بدانند كه وظایفی در قبال حفظ جسم كودك دارند.
وی ادامه داد: چاقی و تغذیه نامناسب از كودكی تبعات حاد و جبران ناپذیری نظیر سكته قلبی و مغزی در سنین پائین را به همراه دارد.
این كارشناس حوزه پزشكی با بیان اینكه همدان پرچمدار مصرف دخانیات است گفت: برخی مواقع قلیان و سیگار در انظار بستگان به ویژه كودكان استعمال می شود.
میر معینی یادآوری كرد: پس از انجام تحقیقات و پرسشگری كه در سال 95 با محوریت میزان آشنایی كودكان و ارتباط با دود سیگار صورت گرفت مشخص شد كه همدان جزو استان هایی با وضعیت نامطلوب است و درصد بالایی از كودكان با دود سیگار و قلیان آشنایی كافی دارند.
مدیرگروه سلامت روانی اجتماعی و اعتیاد معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشكی همدان گفت: در نگاه به كودك جوامع از سه مرحله كودك به عنوان مایملك، كودك نیازمند حفاظت و كودك به عنوان انسانی كه دارای حق و حقوقی است گذر كردند.
حمید رنجبران اظهار داشت: داشتن فضای دوستدار كودك كار بسیار خوبی است اما وقتی شاهدیم تعرض جنسی در یك خانواده توسط والد رخ می دهد باید ابتدا این موضوع را مدیریت كرد.
وی ادامه داد: در هر مركز خدمات جامع سلامت یك روانشناس مستقر شده كه در حوزه آسیب های اجتماعی جمعتی را زیر پوشش قرار می دهند و خدمات روانشناسانه از جمله آگاه سازی در زمینه كودك آزاری را بر عهده دارد.
مدیرگروه سلامت روانی اجتماعی و اعتیاد معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشكی همدان اضافه كرد: قرار گرفتن فرد در سیكل درمان موجب شده میزان كودك آزاری روند نزولی داشته باشد.
رنجبران با عنوان اینكه بسیاری از كودك آزاری درون خانواده و توسط محارم رخ می دهد، این روند را در دشوار شدن فعالیت حوزه سلامت روانی دانشگاه علوم پزشكی موثر دانست.
مدیرگروه سلامت روانی اجتماعی دانشگاه علوم پزشكی همدان ادامه داد: بنابراین عوامل متعدد و پیچیده ای نظیر فقر، بیكاری، اعتیاد، حاشیه نشینی، مهاجرت و ناتوانی در فرزند پروری در كودك آزاری موثر هستند.
رنجبران گفت: نهادهای آموزشی، دینی و مذهبی در زمینه آموزش مهارت های زندگی و تغییر نگاه به كودكان بسیار بیشتر از وضعیت كنونی می توانند اقدام كنند.

** اختصاص وكلای رایگان به كودكان آسیب دیده
رئیس مركز امور وكلا و مشاور حقوقی استان همدان نیز اظهار داشت: كودك آزاری مقوله ای نیست كه یك نهاد به تنهایی متولی آن باشند، بلكه به مثابه حلقه های زنجیری است كه در صورت نبود یكی از آنها دست یابی به هدف پیش بینی شده ناممكن می شود.
علیرضا تركستانی افزود: مصادیق جرائم در ایران فراوان است و برای كوچكترین مسائل جرم انگاری شده است؛ با این وجود شاهد بروز آسیب های اجتماعی نظیر كودك آزاری هستیم.
وی ادامه داد: برای پیشگیری از كودك آزاری به ویزه از نوع جنسی ابتدا باید سطح آگاهی مردم را با بهره گیری از ظرفیت های رسانه ای افزایش داد و كودك و خانواده ها را از حقوق شان آگاه كرد.
رئیس مركز امور وكلا همدان گفت: از منظر حقوقی برای دفاع از كودكان، كنوانسیون حقوق كودكان وجود دارد همچنین در داخل كشور نیز حق و حقوقی برای حمایت از كودكان بی سرپرست و بدسرپرست پیش بینی شده است كه در نهایت به سلب حضانت از والدین ختم می شود.
تركستانی ادامه داد: این طیف از كودكان پس از سلب حضانت از والدین به بهزیستی سپرده می شوند كه باید پرسید آیا بهزیستی امكان و ظرفیت كافی برای نگهداری و حمایت از این طیف از كودكان را دارد؟
وی با بیان اینكه نهادهای مسئول هر كودك بزه دیده را به دستگاه قضایی معرفی كنند، گفت: دستگاه قضا بهترین و زبده ترین وكلا را به صورت رایگان برای دفاع از حق و حقوق كودك در اختیار آنها قرار می دهد.
رئیس مركز امور وكلا همدان بیان كرد: مراكز بهداشتی همانگونه كه برای ریشه كنی فلج اطفال اقدامی جهادی انجام دادند، برای ریشه كنی كودك آزاری نیز پیش از تبدیل شدن به یك بحران اجتماعی اقدام كنند و در صورت نیاز حتی به در خانه ها مراجعه كنند.
تركستانی تاكید كرد: چنانچه جرمی علیه كودك انجام شود آثار روانی آن تا پایان عمر در ذهن بزه دیده باقی می ماند و این فرد دیگر توان پذیرش مسئولیت های بزرگ را نخواهد داشت.
وی ادامه داد: پرونده های قضایی تشكیل شده گویای این است كه این طیف از افراد كه در كودكی مورد آزار قرار گرفتند، در آینده به فردی تبهكار و جانی تبدیل شدند.
این فعال در امور قضایی تاكید كرد: باید در هنگام استخدام و گزینش افراد در نهادهای دولتی و نهادهایی كه با كودكان سر و كار دارند تست شخصیتی از فرد دریافت شود تا از بروز كودك آزاری جلوگیری شود.
7526/2090