شكوفایی اندیشه های پویا با ارتقای ادبیات كودك و نوجوان

به گزارش گروه اطلاع رسانی ایرنا؛ كودكان و نوجوانان جزو سرمایه های ملی هر كشوری به شمار می روند. برخورداری از برنامه های رسمی و غیررسمی در ارتباط با چگونگی تعلیم و تربیت آنها از جمله سیاست هایی است كه باید مسوولان آنها را در صدر برنامه های خود قرار دهند. ادبیات كودكان و نوجوانان نیز به عنوان یكی از ابزارهای تربیت غیررسمی با توجه به تامین نیازهای جسمی، روحی و عاطفی تاثیرهای مهمی از خود بر جای می گذارد. بهره مندی از ادبیات به منظور تقویت مطالعه و چگونگی به كارگیری آن در ایجاد آرامش و به عنوان وسیله ای برای كسب تجربه های جدید، راهكاری كارآمد به شمار می رود كه همواره در كانون توجه و بررسی كارشناسان قرار دارد.

پیدایش ادبیات را می توان با فرهنگ عامه مرتبط دانست كه شامل ترانه ها، افسانه ها، داستان ها و ... می شود و از تخیل و اندیشه انسان در زمان های گوناگون سرچشمه می گیرد. شناخت و برقراری ارتباط با محیط اطراف، شناسایی خویشتن، احترام به اصالت انسان، ایجاد علاقه به مطالعه، افزایش عاطفه و احساس از جمله اهداف آمادگی كودكان و نوجوانان برای ورود به دنیای ادب و فرهنگ محسوب می شود كه در آن حس و حال كودكانه حاكم و به زبان و نثری مناسب نوشته شده و همراه با تصاویر است.

توجه به حوزه ادبیات كودك سبب شد تا در دهه 40 خورشیدی شورای كتاب كودك، فعالیت خود را آغاز كند و مدتی بعد كانون پرورش فكری كودك و نوجوان تشكیل شود. ادبیات كودك و نوجوان پس از پیروزی انقلاب اسلامی در میان جامعه اهمیت بیشتری پیدا كرد و این موضوع سبب شد تا شورای فرهنگ عمومی، 18 تیر سالروز درگذشت «مهدی آذریزدی» نویسنده پیشكسوت ادبیات كودك و نوجوان را «روز ادبیات كودكان و نوجوانان» نامگذاری كند.

آذریزدی در ۱۳۰۰ خورشیدی در یزد متولد و آشنایی وی با حوزه شعر و ادب با كار در یك كتابفروشی همراه شد. این نویسنده پس از آن كه قصه‌ای از «انوار سهیلی» در چاپخانه توجه‌ او را به خود جلب كرد، به فكر ساده‌نویسی قصه برای كودكان افتاد و این مهم زمینه‌ساز نگارش نخستین جلد «كتاب قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب» شد.

این نویسنده‌ تاریخ ادبیات كودك و نوجوان ایران در مجموع بیش از 20 عنوان كتاب برای این قشر از جامعه نوشته و از خویش آثاری همچون «قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب، قصه‌های تازه از كتاب‌های كهن، قند و عسل، گربه‌ ناقلا و گربه تنبل» را به یادگار گذاشته است.

پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت «روز ادبیات كودكان و نوجوانان» با «حمیدرضا نویدی‌مهر» مولف، پژوهشگر، مدیرگروه ادبیات كودك و نوجوان دانشگاه بین‌المللی امام رضا(ع) و استاد زبان و ادبیات فارسی به گفت وگو پرداخته است.

** رشد استعداد كودكان و نوجوانان با ادبیاتی غنی
ادبیات كودكان و نوجوانان در پرورش رشد و استعداد كودكان و نوجوانان نقش بسیار مهمی دارد كه این مقوله ضرورت توجه به كیفیت مطالب منتشر شده از طرف نویسندگان و ناشران را نشان می دهد. باید به حوزه ادبیات كودك و نوجوان نگاهی مستقل داشت زیرا تحلیل و ارزیابی دقیق وضعیت تالیف و ترجمه در هر بخشی از آن به طور جداگانه معنا می دهد. نویسندگان آثار ادبی در حوزه كودكان گام‌های موثری در زمینه تولیدات ادبی برداشته و به نوعی پاسخگوی نیازهای عاطفی، فكری و فرهنگی آنها بوده اند. البته باید یادآور شد كه ورود ناشران غیرحرفه ای با نگرش های غیرفرهنگی به بازار فروش كتاب آسیب های فراوانی را در این عرصه پدید آورده و سبب بروز مشكلاتی شده و به همین دلیل در سال های اخیر توجه سیاست گذاران و برنامه ریزان را به خود جلب كرده و آنان را وادار به اخذ تصمیم هایی برای خروج مشكل آثار تولیدی نویسندگان كرده است. خالقان آثار ادبی در بخش كودكان باید نیاز مخاطب خود را بشناسند تا آثار منتشر شده با دنیای نوجوانان هماهنگی داشته باشند.

** چاپ آثار ترجمه به عنوان یك داد و ستد فرهنگی
تولیدات حوزه كودك و نوجوان در بخش كتاب های خارجی و ترجمه ای در سال‌های اخیر رشد زیادی داشته است كه این مساله را باید از لحاظ تعداد عنوان و نسخه‌های منتشر شده بررسی كرد. اطلاعات دقیق در این باره را باید از بانك‌های اطلاعاتی خانه كتاب ایران به دست آورد. استفاده از آثار ترجمه در بخش كودك و نوجوان روند افزایشی به خود گرفته است كه باید چاره‌ای برای آن اندیشید و باید این مهم با برنامه‏‌ریزی‏‌ و سیاست‏گذاری‏‌ مناسب جهت‌دهی شود. چاپ آثار ترجمه در همه جای جهان به عنوان یك داد و ستد فرهنگی به شمار می رود. در دنیای كنونی ضرورت ارتباط اندیشه‌ها و فرهنگ ‌‏ها، ‌نیاز به یادگیری و آگاهی و دیگر نیازهای بشر به همدیگر پدیده ترجمه را به ضرورتی انكارناپذیر مبدل كرده است.

** نگاه دقیق و حرفه ای به تولید آثار
برای ایجاد فضای رقابتی مثبت میان آثار تألیفی و ترجمه باید نویسندگان، شاعران و هنرمندان به تولید نگاه حرفه‌ای داشته باشند تا بدین وسیله رقابتی مثبت میان آنها ایجاد شود. شناخت ظرافت ها و پیچیدگی های روحی، فرهنگی و تربیتی كودكان و نوجوانان ملزم به نگاهی علمی و آگاهانه است. هنگامی كه نویسنده بر پایه نیاز كودكان به خلق آثار نپردازد، مترجمان میدان را به دست می گیرند و جریان فرهنگی را خود هدایت می كنند.

** رسیدن به جایگاهی شایسته در عرصه بین المللی
تصویرسازی كتاب‌های كودكان ایران در سطح دنیا طرفداران زیادی پیدا كرده و جوایز فراوانی را بدست آورده است اما هنوز برای رسیدن به جایگاهی شایسته در عرصه بین‌المللی راه‌های زیادی وجود دارد. بخشی از این موضوع به نبود قانون كپی‌رایت در ایران بازمی گردد كه سبب بروز مشكلاتی در ابعاد فراملی برای نویسندگان و ناشران داخلی شده است. مقوله‌ای به نام ادبیات كودك و نوجوان در تعریف نوین و جهانی آن در ایران سابقه طولانی ندارد و هنوز به مرحله بلوغ كامل خود نرسیده است. در این میان نباید از كوشش هنرمندان و تصویرگران كتاب كودك و نوجوان كه توانسته‌اند جوایز بین‌المللی متعددی را از جشنواره‌های كسب كنند، غافل شد. پدیدآورندگان شناخته شده كشور اكنون در شرایطی هستند كه بتوانند در سطح بین‌المللی مطرح شوند. تولیدات ادبی در عرصه كودك و نوجوان این قابلیت را دارد كه به زبان‌های دیگر ترجمه شود و به جشنواره‌های معتبر جهانی راه یابند.

** آسیب شناسی علمی تولیدات در حوزه كودك و نوجوان
دانشگاه‌ها باید با انجام پژوهش‌های بنیادین و آسیب‌شناسی علمی تولیدات حوزه كودك و نوجوان، نقش بارزی در سامان‌دهی تولیدات ادبی این حوزه ایفا كنند. مراكزی چون كانون پرورش فكری كودكان و نوجوان، شورای كتاب كودك، انجمن ناشران كتاب كودك و ... بایستی ارتباط نزدیك و موثری با مراكز دانشگاهی داشته باشند تا در پرتو آن نتایج خوبی حاصل شود. با توجه به دنیای بدون مرز و جهان شبكه ای امروز، نویسندگان باید زبان مفاهمه كودكان و نوجوانان را به درستی درك كنند و با نگاه زیبایی شناسی خود به تامین نیازهای فكری و فرهنگی آنان بپردازند. محافل دانشگاهی و مراكز تخصصی مطالعات كودك می‌توانند به وضعیت چاپ آثار حوزه كودك و نوجوان نظم دهند. همچنین مدرسان و دانشجویان این حوزه این قابلیت و ظرفیت را دارند تا به عنوان بازوی فكری مراكز مرتبط با تولیدات ادبی كودك و نوجوان، پژوهش‌های علمی گسترده‌ای را انجام دهند و در مسیر تولید نظریه‌های ادبی ادبیات كودك گام‌های موثری را بردارند و نتایج تحقیقات خود را در اختیار مراكز تولید محتوا و سازمان‌های سیاستگذار قرار دهند.

پژوهش**9117**2002**9131