به گزارش روز چهارشنبه ایرنا، تركیه كه از اعضای قدیمی سازمان پیمان آتلانتیك شمالی (ناتو) به شمار می رود، در یك سال گذشته روابط سردی با ناتو و كشورهای عضو این ائتلاف نظامی داشته است ولی با انتخاب دوباره اردوغان به ریاست جمهوری تركیه، وی در اولین سفر رسمی خارجی خود قصد دارد روابط كشورش با ناتو را بهبود ببخشد.
روابط تركیه و ناتو در دو سال اخیر بر سر چند موضوع مهم بین اعضا، پرتنش و تیره شده و هم تركیه و هم اعضای ناتو، طرف مقابل خود را به زیر پا گذاشتن تعهدات متهم كرده اند.
تركیه علاوه بر چند موضوع جانبی، از ناتو به دلیل عدم حمایت از این كشور ناراضی بوده و ناتو نیز نگرانی خود را از اقدام تركیه برای خرید سیستم دفاعی اس.400 از روسیه اعلام كرده است.
مقامات تركیه گفته‌اند كه قصد دارند سیستم دفاعی اس.400 روسی خریداری شده را در سال 2019 تحویل بگیرند و این مساله موجب نگرانی اعضای ناتو شده است.
آمریكا بارها از تركیه به علت خرید سامانه دفاعی اس.400 انتقاد كرده اما ینس استولتنبرگ در این ارتباط موضعی متفاوت داشته و گفته است كه اعضای این پیمان برای خرید تسلیحات مورد نیاز، خودشان تصمیم می‌گیرند و تصمیم تركیه در این زمینه نیز یك 'تصمیم ملی' است.
*****
مناسبات تیره تركیه و ناتو
مقامات آنكارا بارها از ناتو به علت همراهی نكردن در مبارزه تركیه با تروریسم انتقاد كرده اند.
رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری تركیه دو ماه پیش طی یك سخنرانی انتخاباتی خطاب به اعضای ناتو گفت كه تركیه 911 كیلومتر با سوریه مرز مشترك دارد و همواره در طول این خط مرزی، در وضعیت تهدید امنیتی و تروریستی قرار دارد و بر این اساس چه زمانی ناتو می‌خواهد از تركیه حمایت كند؟
ینس استولتنبرگ دبیركل ناتو درباره انتقادهای تركیه از این پیمان حدود دو ماه پیش به خبرگزاری آناتولی گفت كه ناتو حضوری جدی در تركیه دارد و سامانه موشكی برای دفاع از حریم هوایی تركیه را مستقر كرده است.
وی در دیدار با مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه تركیه نیز اعلام كرد كه هیچ كدام از اعضای ناتو به اندازه تركیه در معرض اقدامات تروریستی قرار نگرفته و حضور ناتو در اینجا برای حمایت از تركیه است.
دبیركل ناتو با اشاره به كمك مالی ناتو به تامین زیرساخت‌های نظامی تركیه بیان كرد: ناتو از پایگاه های نظامی تركیه برای عملیات علیه داعش استفاده كرده است.
وی همچنین انجام مشورت با مقامات تركیه را برای ناتو حائز اهمیت بسیار خواند و گفت: تمام متحدان ناتو را به حمایت بیشتر از تركیه فرامی خوانم.
تركیه در سال های اخیر پایگاه های نظامی خود را در اختیار اعضای ناتو و كشورهای ائتلاف ضد داعش قرار داده و بارها از پایگاه های نظامی تركیه، مواضعی در خاك سوریه بمباران شده است.
تركیه حدود دو سال پیش نیز با تجاوز به خاك سوریه، عملیاتی را تحت عنوان سپر فرات برای مبارزه با گروه تروریستی داعش در شمال سوریه آغاز كرد و انتظار داشت كه كشورهای ناتو كه نیروهایی در خاك تركیه دارند، بر اساس تعهدات ناتو به كمك تركیه بیایند ولی این انتظار تركیه برآورده نشد.
تركیه در عملیات شاخه زیتون هم كه اوایل سال میلادی جاری در شمال سوریه انجام داد، انتظار حمایت عملیاتی اعضای ناتو را داشت كه این انتظار برآورده نشده و در مقابل برخی كشورهای عضو ناتو، با اقدام نظامی تركیه در شمال سوریه مخالفت كردند.
حمله ارتش تركیه به شمال سوریه در حالی كه تركیه انتظار همكاری و كمك اعضای ناتو را داشت، به كشمكش و تنش لفظی بین مقامات فرانسه، آلمان و اتریش منجر شد ولی در نهایت ینس استولتنبرگ دبیركل سازمان پیمان آتلانتیك شمالی (ناتو) حدود سه ماه پیش و پس از تصرف عفرین به دست ارتش تركیه، عملكرد آنكارا در جریان عملیات شاخه زیتون در شمال سوریه و عفرین را شفاف و رضایت بخش خواند.
همچنین اواخر سال گذشته میلادی طی رزمایش مشترك اعضای ناتو كه در خاك كشور نروژ برگزار شد، نیروهای شركت كننده در جریان تمرین تیراندازی، عكس رجب طیب اردوغان رییس جمهوری و مصطفی كمال آتاترك بنیانگذار جمهوری تركیه را به عنوان هدف تیراندازی انتخاب كرده بودند كه این امر موجب خشم مقامات آنكارا شد.
رئیس جمهوری تركیه در پی این اتفاق دستور خروج 40 نیروی نظامی تركیه از این رزمایش ناتو را داد كه در نهایت، ینس استولتنبرگ دبیركل این سازمان نظامی مجبور به عذرخواهی از تركیه شد.
استولتنبرگ تاكید كرد كه این موضوع یك تصمیم شخصی بوده و بیانگر مواضع ناتو نیست و ناتو، تركیه را یكی از اعضای مهم خود می داند و فرد خاطی نیز اخراج شده است.
*****
تنش بین تركیه و آلمان؛ دو عضو آسیایی و اروپایی ناتو
تركیه و آلمان دو عضو آسیایی و اروپایی ناتو هم علاوه بر موضوعات سیاسی كه از حدود 1.5 سال پیش و زمان برگزاری همه پرسی تغییرات قانون اساسی تركیه و ممانعت از سخنرانی مقامات آنكارا در آلمان آغاز شده است، اختلاف جدی با هم دارند.
روابط تركیه و آلمان از حدود دو سال پیش در پی تصویب قطعنامه پارلمان آلمان در تایید نسل كشی ارامنه توسط ارتش عثمانی و بار دیگر حدود یك سال پیش در واكنش به عدم استرداد متهمان فراری كودتای نافرجام 15 جولای 2016 تركیه(25 تیرماه 1395) تیره شد.
بخشی از تنش و اختلاف بین دو كشور نیز به موضوعات حقوق بشری، تحولات سیاسی داخل تركیه و سخنان مداخله جویانه مقامات آلمان، حمایت آلمان از گروه های مخالف كُردی و برخی موضوعات مربوط به بیش از سه میلیون شهروندان ترك ساكن آلمان بر می گردد.
این تنش ها روی همكاری بین آلمان و تركیه در قالب برنامه های ناتو نیز تاثیر گذاشته به طوری كه تركیه با رد درخواست دیدار نمایندگان مجلس آلمان با سربازان آلمانی مستقر در پایگاه اینجرلیك، مقدمات خروج نظامیان آلمانی از خاك خود را فراهم كرد و بر این اساس، حدود یك سال پیش، نظامیان آلمانی از پایگاه ناتو در اینجرلیك خارج شده و به خاك اردن نقل مكان كردند.
همچنین تركیه در ادامه تنش ها، با دیدار نمایندگان مجلس آلمان از پایگاه نظامی ناتو در قونیه نیز مخالفت كرد.
*****
یونان و تركیه: دو همسایه دردسرساز ناتو
تركیه و یونان به عنوان دو عضو همسایه ناتو در دو سوی قاره آسیا و اروپا همواره روابط دردسر سازی برای پیمان ناتو داشته اند.
دو كشور تركیه و یونان در خصوص مالكیت برخی جزایر دریای اژه و مرزهای آبی بین دو كشور در دریای مرمره و اژه اختلاف جدی دارند به طوری كه هواپیماهای تركیه بارها در مناطقی گشت زنی كرده اند كه مقامات آتن آن را حریم هوایی یونان می دانند.
این اختلافات بین دو كشور در عرصه های دریایی و هوایی موجب رویایی نظامی دو كشور شده به طوری كه تركیه و یونان در ماه های اخیر در آستانه برخورد نظامی قرار گرفتند و استولتنبرگ دبیركل ناتو هم دو ماه پیش، هر دو كشور را به خویشتنداری فراخواند.
همچنین در پی خودداری مقامات آتن از استرداد هشت متهم نظامی كودتای نافرجام تركیه كه به یونان متواری شده اند و نیز دستگیری دو نظامی یونانی در مناطق هم مرز دو كشور، روابط آنكارا و آتن دو عضو مهم ناتو طی ماه های اخیر به شدت پرتنش شده است.
تركیه و یونان در خصوص قبرس نیز دارای مشكلات اساسی هستند به طوری كه یونان معتقد به اشغال بخش شمالی و ترك نشین قبرس است ولی تركیه یونان را به مداخله تنش زا در جزیره قبرس متهم كرده و یونان را باعث اصلی عدم دستیابی به صلح در جزیره قبرس می داند.
یونان كه كشور حامی بخش رومی نشین و كشور قبرس به شمار می رود، همواره خواستار كاهش نیروهای نظامی تركیه در بخش ترك نشین قبرس شده ولی به زعم مقامات آتن، مخالفت تركیه با این امر، موجب دشوارتر شدن فرایند صلح در قبرس شده است.
*****
اختلاف تركیه و آمریكا دو عضو مهم ناتو در مورد سوریه
تركیه و آمریكا بر سر حمایت سیاسی، تسلیحاتی و مالی واشنگتن از نیروهای جنگجوی سوریه از جمله یگان های مدافع خلق سوریه(ی.پ.گ) و حزب اتحاد دموكراتیك سوریه(پ.ی.د) اختلاف جدی دارند.
دو كشور همچنین در خصوص حضور نیروهای ی.پ.گ، پ.ی.د و پ.ك.ك در غرب و شرق فرات از جمله منبج و رقه و نیز خودداری آمریكا از استرداد فتح الله گولن متهم كودتای 15 جولای سال 2016 تركیه با هم اختلاف دارند.
تركیه در دو سال گذشته آمریكا را به حمایت از گروه های مسلح كُردی حاضر در شمال سوریه از جمله ی.پ.گ و پ.ی.د كه آنها را تشكیلات تروریستی می خواند، متهم كرده است.
آنكارا این نیروها را تروریستی و شاخه سوری حزب كارگران كردستان تركیه(پ.ك.ك) دانسته و حضور آنها را در جنوب مرزهای تركیه، تهدیدی بر امنیت ملی خود خوانده و هدف آنها را تلاش برای تشكیل دولت كُردی در شمال سوریه عنوان می كند.
دولت آنكارا مدعی است كه آمریكا در یك سال گذشته بیش از پنج هزار دستگاه كامیون سلاح در اختیار نیروهای این گروه ها قرار داده است.
تركیه این گروه ها را به دنبال كردن اهداف تجزیه طلبانه در سوریه و كشور خود متهم كرده و آنها را شاخه های سوری گروه تروریستی حزب كارگران كردستان تركیه(پ.ك.ك) می داند.
ارتش تركیه به رغم مخالفت پنهان آمریكا، با ورود اشغالگرانه به خاك سوریه، علاوه بر اشغال شهر الباب، اعزاز و جرابلس در قالب عملیات سپر فرات، طی عملیات نظامی شاخه زیتون، شهر عفرین را به تصرف خود درآورد.
در پی این اقدامات، دولت تركیه تهدید كرد كه پس از عفرین، در منبج، شرق و غرب فرات نیز كه هم اكنون در اختیار نیروهای آمریكایی و گروه های كردی قرار دارد، عملیات نظامی انجام خواهد داد.
این تهدید تركیه با توجه به حضور جدی نیروهای آمریكایی در كنار نیروهای كُردی پ.ی.د. و ی.پ.گ به اختلافات بین آنكارا و واشنگتن دامن زد ولی دو طرف از حدود یك ماه پیش با برگزاری نشست هایی در آنكارا و واشنگتن به نقشه راه مشخصی در خصوص اداره منبج رسیدند و قرار است به همكاری مشترك در خصوص سایر مناطق مورد اختلاف در شمال سوریه ادامه دهند.
*****
اختلاف تركیه و ناتو درباره موشك های اس.400 روسی
تركیه كه از سال 1952 عضو سازمان پیمان آتلانتیك شمالی(ناتو) است، از سامانه های پدافند هوایی این سازمان برای پوشش هوایی خود استفاده می كرد، اما با خروج جنگ افزارهای دفاع هوایی پاتریوت آمریكا و آلمان از تركیه در سال 2015، آنكارا خرید سامانه های پدافند موشكی اس.400 را در اولویت قرار داد.
تركیه از 10 سال پیش روندی را برای برطرف كردن نیازهای دفاع هوایی خود آغاز كرد و در ابتدا با متحدان خود در ناتو به ویژه ایالات متحده آمریكا وارد مذاكره شد كه مذاكرات با واشنگتن برای خرید سامانه دفاع موشكی پاتریوت نتیجه بخش نبود.
در پی عادی سازی روابط تركیه و روسیه كه پس از سرنگونی هواپیمای روسی در شمال سوریه انجام شد، روسیه پیشنهاد فروش سامانه دفاع موشكی اس.400 را به تركیه ارائه داد و تركیه نیز تصمیم به خرید آن گرفت.
تركیه با قطع امید از تامین نیاز به سامانه های موشكی دفاعی از سوی همپیمانان خود در ناتو و به ویژه آمریكا، اواخر سال گذشته میلادی قرارداد رسمی خرید سامانه موشكی اس.400 تركیه از روسیه را امضا كرد و بر اساس این توافق، اولین سامانه اس.400 در اوایل سال 2019 به تركیه تحویل داده خواهد شد.
بر این اساس، تركیه قرار است سامانه موشكی اس.400 خریداری شده از روسیه را در خاك خود به كارگیری كند ولی اعضای ناتو، استقرار موشك دفاع هوایی روسی در خاك یك عضو ناتو را اقدامی نامناسب و علیه امنیت جمعی خود می دانند.
تركیه اعلام كرده است كه سامانه موشك اس.400 را بدون یكپارچه سازی با سامانه های ناتو و به صورت مستقل به كار خواهد گرفت اما اعضای ناتو نگران همكاری تركیه با كشور خارج از ناتو هستند.
مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه تركیه دو ماه پیش طی مصاحبه ای اعلام كرد: لازم است كه دوستان و متحدان ما در ناتو این موضوع را درك كنند كه ما خواهان خرید سیستم دفاع هوایی هستیم و می خواهیم كه از متحدان خود بخریم، اما این كه دولت آمریكا كه با نمایندگان كنگره این كشور اختلاف دارد و به ما سامانه پدافندی پاتریوت نمی فروشد، نمی تواند مانع خرید تركیه از دیگر كشورها شود.
وی در خصوص روابط تركیه با ناتو بیان كرد: روابط بسیار عالی است و دبیر كل ناتو نیز چندی پیش بر این موضوع صحه گذاشت و به اهمیت تركیه برای ناتو تاكید كرد.
*****
تعطیلی اینجرلیك و خروج تركیه از ناتو
پایگاه هوایی اینجرلیك در استان آدانا در جنوب تركیه كه به عنوان یك پایگاه نظامی مهم منطقه ای در نزدیكی مرزهای اتحاد جماهیر شوری از سال 1955 فعال شده است، با فروپاشی شوروی و جلوگیری تركیه از استفاده آن در عملیات های منطقه ای توسط آمریكا و متحدانش، دیگر آن اهمیت دوران جنگ سرد را ندارد.
هم اكنون تعدادی از كشورهای عضو ناتو و نیز برخی كشورهای عضو ائتلاف ضد داعش در این پایگاه نظامی نیروی مسلح مستقر كرده اند ولی اقدامات آنها در مبارزه علیه گروه های تروریستی مطابق خواسته تركیه نبوده است.
تركیه انتظار داشت كه كشورهای حاضر در ائتلاف ضدداعش در عملیات سپر فرات كه سال گذشته در منطقه الباب و اعزاز در شمال سوریه و علیه داعش انجام داد و نیز در عملیات شاخه زیتون كه در اوایل سال جاری میلادی برای آزادسازی شهر عفرین از دست یگان های مدافع خلق سوریه در شمال سوریه انجام شد، از حمایت نیروهای ناتو حاضر در اینجرلیك برخوردار شود ولی این اتفاق نیفتاد و به همین علت مقامات تركیه حضور آنها را در اینجرلیك برای كشور تركیه غیرمفید می دانند.
هر چند كه مقامات تركیه تا كنون به صورت رسمی سخنی مبنی بر تعطیلی پایگاه اینجرلیك نگفته اند ولی زمزمه هایی مبنی بر این امر وجود دارد و دولت تركیه به انحای مختلف در صدد كاستن از اهمیت این پایگاه و ایجاد محدودیت در فعالیت آن است.
رسانه های تركیه در دو سال گذشته همواره پایگاه هوایی اینجرلیك را یكی از مكان های مهم هدایت كودتای نافرجام 15 جولای 2016 دانسته و با اشاره به نقش پیدا و پنهان آمریكا در این زمینه، خواهان پایان دادن به حضور نظامی آمریكا و اعضای ناتو در این پایگاه نظامی شده اند.
وبسایت اینترنتی روزنامه ینی شفق كه نزدیك به هیات حاكمه تركیه است، چهار ماه پیش در گزارشی نوشت: پایگاه اینجرلیك ناتو به منظور مقابله با تهدید شوروی سابق در آدانا تاسیس شد اما ناتو به رهبری آمریكا از این پایگاه به هدایت كودتای جولای 2016 تركیه پرداخت.
به نوشته این رسانه، با توجه به استقرار 28 پایگاه نظامی ناتو در شهرهای مختلف از جمله قونیه، ارزروم، چاناك قلعه، اسكی شهیر، سیواس، ازمیر، ریزه، وان، بارتین، آنكارا، ماردین و آماسیا، به واقع تركیه در وضعیت محاصره شده قرار دارد و فعالیت این پایگاه ها یك تهدید جدی محسوب می شود زیرا می تواند در روزهای بحرانی از طریق این پایگاه ها امنیت ملی كشور به شدت تهدید شود.
موضوع آگاه بودن آمریكایی ها و ناتو از كودتا علیه دولت قانونی تركیه همواره، مساله ای بوده كه به طور آشكار و پنهان از سوی مقامات و به طور صریح از سوی رسانه های خبری تركیه گفته می شود و بر این اساس تعدادی از فعالان سیاسی و رسانه های تركیه خواستار خروج تركیه از ناتو و تعطیلی پایگاه های آن در خاك كشور خود شده اند ولی مقامات آنكارا موضع شفافی در این زمینه ندارند و با توجه به روابط نزدیك كشورهای عضو ناتو با تركیه و اهمیت این كشور برای ناتو، خروج تركیه از پیمان ناتو بعید به نظر می رسد.
گزارش از: حسن فاخری
خاورم/1905
آنكارا- ایرنا- رجب طیب اردوغان رییس جمهوری تركیه كه امروز به منظور شركت در اجلاس سران كشورهای عضو پیمان آتلانتیك شمالی(ناتو)راهی بلژیك شده، در صدد ترمیم روابط نه چندان مطلوب كشورش با ناتو است.
