صیانت از گوهر حجاب در گوهرشاد

واقعه مسجد گوهرشاد از رخدادهای مهم دوران حكومت رضاخان است كه در واقع خیزش مردم در اعتراض به اجباری شدن بر سرنهادن كلاه پهلوی توسط حكومت مركزی و زمینه ساز صدور فرمان كشف حجاب رضاخانی در دی ماه سال 1314 است.
83 سال از واقعه گوهرشاد می گذرد و همچنان از قیام خراسانی ها در این مسجد به عنوان حركتی برای صیانت از حجاب و عفاف یاد می شود و در واقع این رخداد از دیدگاه مورخان و كارشناسان نقطه عطفی در تاریخ قیامهای اسلامی است كه می تواند ظرفیتی بالقوه برای ماندگاری حجاب در جامعه كنونی باشد.

*واقعه گوهرشاد، حركتی برای صیانت از هویت
مدیر گروه انقلاب و تمدن نوین اسلامی بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی به خبرنگار ایرنا گفت: در واقعه مسجد گوهرشاد و كشف حجاب رضاخانی، یكی از مهمترین اقداماتی كه علیه نظام و فرهنگ اصیل ایرانی شكل گرفت، این بود كه فردی تحت تاثیر فرهنگ منحط غرب بر آن شد هرآنچه كه بنیان خانواده ایرانی را استحكام می بخشید، از بین ببرد.
غلامرضا جلالی اظهار داشت: در هیچ دوره از تاریخ ایران، اقدامی مانند 'كشف حجاب رضاخانی' صورت نگرفته بود، در آن مقطع زمانی غرب به این باور رسیده بود كه اگر بخواهد ایران را با آن تمدن غنی و شرایط موثر جغرافیایی شكست دهد، باید آنچه كه با فرهنگ این جامعه آمیخته شده است را تغییر دهد.
وی بیان كرد: تغییراتی كه رضاخان پهلوی درصدد ایجاد آن در جامعه ایرانی برآمد، تنها چادر كشیدن از سر زنان و وادار كردن آنان به پوشیدن لباس های غربی نبود، بلكه مردان ایرانی را نیز وادار به پوشیدن كلاه شاپو و كت و شلوار كرد تا به خیال خود تجدد و پیشرفت را در جامعه ایرانی به نمایش بگذارد.
وی گفت: همه اقدامات رضاخان در جهت تغییر پوشش زنان و مردان ایرانی برای تبدیل كردن این ملت به یك كشور مصرف كننده فرهنگ غربی بود؛ در حالی كه مردم دنیا ایرانی را به پوشش خاص زنان و مردان آن می شناختند و ایرانیان به هر سرزمینی كه سفر می كردند با پوشش خاص خود از دیگران متمایز شده و احترام برمی انگیختند.
مدیر گروه انقلاب و تمدن نوین اسلامی بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی اظهار داشت: آنچه در واقعه مسجد گوهرشاد رقم خورد، قیام مردان و زنانی بود كه با اسلام و تمدن ایران آشنایی داشتند و برای حفظ آن پافشاری كردند.
وی خاطرنشان كرد: مشابه واقعه مسجد گوهرشاد را، زنان الجزایر در برابر استعمار فرانسه رقم زدند زیرا استعمار فرانسه لباس زنان الجزایری را تغییر داد اما بعد از شكل گیری انقلاب در این كشور زنان الجزایری دوباره لباس بومی و محلی خود را بر تن كرده و اصالت خود را حفظ كردند.
جلالی افزود: كسانی كه در واقعه گوهرشاد شهید یا زخمی شدند، نمی خواستند هویت و اصالت خود را از دست بدهند لذا در برابر خواسته ناحق رضاخان ایستادگی كرده و به خاطر صیانت از ارزشهای دینی و ملی خود واقعه ای را شكل دادند كه در تاریخ ایران بی نظیر بود.
وی اظهار داشت: رویداد تاریخی قیام گوهرشاد، یك واقعه كوچك شعارگرایانه نبود بلكه رخداد عمیق فرهنگی و هویتی به شمار می رفت كه از این ظرفیت برای اهمیت حفظ حجاب و عفاف در جامعه كنونی باید بهره بیشتری گرفته شود.
جلالی بیان كرد: امروزه تضاد شدیدی بین فرهنگ اصیل ایرانی و آنچه جوانان ایران بر تن دارند، دیده می شود زیرا جوانان به شدت تحت تاثیر القائات فرهنگ وارداتی غرب قرار دارند در صورتی كه اگر به اصالت فرهنگی خود توجه كنند هرگز این میراث فرهنگی را در برابر نفوذ فرهنگ غرب از دست نمی دهند.

**ریشه حجاب در ایران
مدیر گروه انقلاب و تمدن نوین اسلامی بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی ادامه داد: بخشی از جریان زندگی انسان مربوط به خوراك و پوشاك می شود كه عفاف و حجاب نیز بخشی از همین جریان زندگی بشر است و تحت تاثیر اخلاق، عقاید و باورهای ما است.
جلالی افزود: مردم ایران مانند بسیاری از دیگر ملت های كهن در ادوار تاریخ و قبل از اسلام به نوع پوشش خود اهمیت می دادند و اگر نگاهی به آثاری كه از گذشته ایران بویژه از دوران هخامنشیان باقی مانده، بیندازیم، حجاب بانوان ایرانی كاملا محرز است.
وی اظهار داشت: در كتاب 'شایست و نشایست' كه مربوط به فرهنگ نامه های دوره ساسانی است و از زبان پهلوی به پارسی برگردانده شده، آمده كه اساسا كلمه چادر مربوط به ایران باستان است و چادر به عنوان نوعی پوشش برای زنان دوره هخامنشیان كاربرد داشته است.
این محقق فرهنگی گفت: در آثار باقیمانده در تخت جمشید، كاملا حضور اجتماعی زنان قشقایی، لر و پارس و سهیم بودن آنان در فعالیت های اقتصادی دوره هخامنشیان مشخص است و نوع پوشش زنان به گونه ای است كه هیچ اشكال شرعی ندارد.
وی خاطرنشان كرد: در موزه ایران باستان و همچنین تخت جمشید، زنانی كه پشت سر داریوش ایستاده اند همگی مقنعه بر سر دارند به گونه ای كه صورت آنان پوشیده شده و موی سرشان دیده نمی شود.
جلالی گفت: همچنین برخلاف ذهنیتی كه وجود دارد، چادر یك پوشش عربی نیست بلكه ریشه در سنت ایرانی در ادوار مختلف تاریخ دارد و نمی توان آن را پوششی غیرملی دانست.
وی خاطر نشان كرد: لباس های بومی زنان عرب، عشایر، قشقایی، كرد، لر، ترك، تركمن، تالش، مازنی و گیلكی ؛ همه و همه نشان دهنده حجاب و پوششی است كه ایرانی از قرنها قبل به آن باور داشته است.
جلالی اظهار داشت: با این اوصاف نمی توان گفت كه چادر و مقنعه و پوشش زنان از زمان ظهور دین اسلام ترویج یافته است، زیرا اسلام كامل كننده همه ادیان بود و نكاتی در آن وجود داشت كه در ادیان یهودی، زرتشتی و برهمایی تكرار شده بود؛ در واقع دین اسلام هر چه كه حق است را قبول دارد و از آنجا كه حجاب بر مدار حق استوار است، اسلام آن را می پذیرد و به آن سفارش می كند.
وی بیان كرد: حجاب ضمن اینكه آراستگی زن را نشان می دهد، در عین حال او را از حالت حیوانی و برهنگی به حالت انسانی تبدیل می كند و این مهم در ذهن همه اقوام ایرانی از گذشته های دور تا به امروز نقش بسته است.

*سیاسی كردن حجاب
یك كارشناس مذهبی و استاد حوزه و دانشگاه گفت: فرهنگ حجاب و عفاف ریشه در آیات قرآن كریم دارد و یك مساله كاملا اعتقادی و فرهنگی است.
حجت الاسلام سیدجعفر طباطبایی اظهار داشت: گوهر گرانبهای عفت زن آنچنان با ارزش است كه نمی توان آن را عیان كرد و این دستور صریح دین و ریشه در اعتقادات و باورهای ما دارد اما متاسفانه زمامداران این مساله را سیاسی كردند.
وی بیان كرد: پیشتر امثال رضاخان پهلوی در ایران و آتاتورك در تركیه به دلایل سیاسی و دستیابی به قدرت تصمیم بر برداشتن حجاب و تغییر در پوشش زنان و مردان جامعه خود كردند و مسلمین در برابر این اقدام، مقاومت هایی داشتند.
این كارشناس مذهبی گفت: حركت رضاخان برای كشف حجاب و تغییر پوشش مردان و زنان بنا به تقلید از پوشش غربی ها به بهانه پیشرفت صنعتی و نوگرایی در جامعه ایرانی بود اما این مساله در درازمدت باعث عقب ماندگی ایران و عدم خودكفایی آن به دلیل وابستگی به غرب شد.
وی خاطرنشان كرد: هرچند در آن زمان حركت هایی در تهران و اصفهان علیه اقدامات رضاخان مبنی بر تغییر پوشش مردان و زنان شكل گرفت اما چون این حركات به درستی رهبری نمی شد، به سرانجام نرسید.
طباطبایی گفت: با این حال حركت های ضدحجاب رضاخانی با هدایت یك روحانی به نام بهلول در مشهد به شكل یك اعتراض شدید و جدی علیه سیاست های رضاخانی تبلور یافت تا جایی كه رضاخان در 21 تیرماه 1314، مردمی را كه برای پاسداری از ارزشهای دینی خود در مسجد گوهرشاد جمع شده بودند، به گلوله بست.
وی افزود: تعداد شهدای قیام مسجد گوهرشاد مشخص نیست و بعضا گفته می شود تا پنج هزار نفر در این واقعه كشته شدند اما آنچه مسلم است، این نقطه عطفی در شكستن حرمت حرم مطهر رضوی به عنوان یك مكان مقدس اسلامی با اعمال ضد فرهنگی و ضداعتقادی رضاخان و كشته شدن مردم توسط ارتش وی بود.

*كم كاری هنری و پژوهشی برای واقعه گوهرشاد
معاون فرهنگی اداره كل تبلیغات اسلامی خراسان رضوی به خبرنگار ایرنا گفت: قیام مردم در مسجد گوهرشاد 83 سال قبل رخ داد كه واقعه دردناكی بود و این واقعه ظرفیت بالایی برای انجام یك كار فرهنگی داشت.
حجت الاسلام علی بخشی افزود: اگر مشابه واقعه گوهرشاد در هر كجای دنیا رخ می داد از سوی هنرمندان به عنوان یك سوژه ناب برای ترویج یك فرهنگ مورد بهره برداری قرار می گرفت اما متاسفانه تاكنون در كشور ما درباره واقعه گوهرشاد فیلم، تئاتر و برنامه فرهنگی دیگری ساخته نشده است.
وی افزود: حتی در بخش تبلیغ سنتی یعنی در پای منبرها و مداحی ها و هیات های مذهبی درباره واقعه گوهرشاد، حركت درخوری مشاهده نشده و رسانه ها نیز در این بخش كار قابل توجهی انجام نداده اند.
وی اظهار داشت: این در حالی است كه واقعه گوهرشاد از زوایای مختلف می تواند مورد بررسی قرار گیرد، اینكه فردی فریب خورده و توهم زده نسبت به تجدد و پیشرفت مانند رضاخان، حرمت شكنی می كند و در مكان مقدسی مانند مسجد به حامیان عفاف و حجاب حمله ور می شود، یك موضوع قابل توجه است.
حجت الاسلام بخشی ادامه داد: اینكه یك طلبه بسیار ساده با عنوان بهلول پرچمدار صیانت از حجاب و عفاف شده و پس از واقعه گوهرشاد به مدت 30 سال در كشور دیگری زندانی می شود، موضوعی قابل توجه برای انجام كار فرهنگی و هنری است.
معاون اداره كل تبلیغات اسلامی خراسان رضوی گفت: در بحث ترویج گسترده حجاب زنان در قالب یك واجب دینی و به میزانی كه دین به آن تاكید كرده، تاكنون در كشورمان توفیق قابل توجهی نداشته ایم زیرا هم اینك بخشی از جامعه نسبت به مساله حجاب و آنچه در دین به آن توصیه شده، نظرات متفاوتی دارند.
حجت الاسلام بخشی اظهار داشت: آنچه برخی از جوانان امروزی درباره حجاب می گویند و استنباطی كه از مساله حجاب دارند، نشان می دهد كه متولیان فرهنگی توجه كافی به این مساله نداشته اند.
وی بیان كرد: دلیل اصلی ضعف در فرهنگ حجاب و عفاف در جامعه كنونی به عنوان یك مقوله فرهنگی و اجتماعی؛ عدم داشتن رویكرد تخصصی و حاكمیت نگاه سنتی بر مساله حجاب از سوی مدیران فرهنگی است به طوری كه مدیران فكر می كردند كه با همان نگاه سنتی به فرهنگ حجاب می توانند، كاركردهای حجاب و عفاف را در جامعه استمرار ببخشند.
وی اظهار داشت: متاسفانه برای تثبیت فرهنگ حجاب و عفاف از ظرفیت های اثرگذار بر این فرهنگ بهره نگرفته ایم؛ به عنوان مثال چقدر از بخشهای مختلف هنر برای ترویج حجاب استفاده كرده ایم، اگر هم در این بخش اقدامی انجام شده، ناقص و بدون برنامه منسجم و بعضا مخرب حجاب و عفاف بوده است.
معاون فرهنگی اداره كل تبلیغات اسلامی خراسان رضوی گفت: تاكنون مطالعه و پژوهشی عمیق برای فرهنگ حجاب و عفاف انجام نشده تا مبین روشهای اثربخش در این حوزه برای مدیران فرهنگی باشد.
وی گفت: در مجموع هنرمندان، منبری ها و مداحان كشور در معرفی یك هنجار دینی با عنوان حجاب و عفاف با بهره گیری از سند تاریخی واقعه گوهرشاد كوتاهی كرده اند.

*چرا نهادهای فرهنگی در حوزه حجاب و عفاف موفق نبوده اند؟
معاون فرهنگی اداره كل تبلیغات اسلامی خراسان رضوی گفت: هیچ نهاد فرهنگی نیز تاكنون به صورت تخصصی به حوزه فرهنگ حجاب و عفاف وارد نشده و این مساله از دو عامل نشات می گیرد.
حجت الاسلام بخشی اظهار داشت: نخست اینكه كشورمان پس از انقلاب گرفتار مشكلات اقتصادی و اجتماعی عدیده ای بوده و این مساله نهادها را از انجام فعالیت های بلندمدت فرهنگی دور نگه داشته است.
وی بیان كرد: دوم اینكه مدیریت در نهادهای فرهنگی كشور در دولت های مختلف، جنبه سیاسی داشته است، به این معنا كه مدیران نهادهای فرهنگی همگی افراد مسلمان و متدین هستند اما مدیریت دینی ندارند و به همین علت نمی دانند كه برای استمرار ارزشهای فرهنگی و ماندگاری حجاب در جامعه چه اقدامی انجام دهند یا اینكه می دانند كه چه كنند اما آنقدر گرفتار اندیشه های سیاسی هستند كه مجالی برای انجام كار فرهنگی بلندمدت پیدا نمی كنند.
معاون فرهنگی اداره كل تبلیغات اسلامی خراسان رضوی گفت: در حوزه مطالعات فرهنگی برای حجاب و عفاف؛ نهادهای پشتیبان مانند دانشگاه و حوزه علمیه، به منظور ایجاد خوراك و تولید علم برای انجام فعالیت فرهنگی توسط نهادهای اجرایی، ورودی جدی به این مساله نداشته اند.
حجت الاسلام بخشی افزود: در حوزه كار رسانه ای نیز، تاكنون قدرت رسانه در دست غربی ها بوده است و آنها در این حوزه از ما پیشی گرفته اند زیرا ما برای فعالیت های رسانه ای در حوزه حجاب و عفاف، تفكر و برنامه ریزی عمیقی نداشته و كاركردهای اثرگذار آن را باور نكرده ایم.

*دغدغه تشكلهای مردمی برای عفاف و حجاب
رئیس جمعیت بانوان فرهیخته خراسان رضوی نیز به خبرنگار ایرنا گفت: این جمعیت متشكل از بانوان فرهیخته و دغدغه مند در حوزه مسائل فرهنگی و اجتماعی است كه صبغه فعالیت فرهنگی دارند و این گونه مسائل را در سطح جامعه رصد می كنند.
حمیده قهرمانی اظهار داشت: مساله عفاف و حجاب امری عقلی، فطری و شرعی در تمام ادیان الهی و مایه سلامت روح و روان، ضامن تحكیم بنیان خانواده و عامل گسترش امنیت اجتماعی و اخلاقی در جامعه است.
وی بیان كرد: از آنجا كه مهمترین محورهای تهاجم فرهنگی در مواجهه با نظام جمهوری اسلامی ایران تلاش برای تغییر سبك زندگی زنان ایرانی وهتك حرمت آنان در رسانه ها است و این مساله ازهم گسیختگی نهاد خانواده اصیل ایرانی و سست شدن پایه های اعتقادی آن را به دنبال دارد و مقدمات سقوط و نابودی جامعه را فراهم می‌ كند، آحاد مردم بویژه بانوان مسلمان باید نهایت تلاش خود را در حفظ پوشش برتر به كار ببرند.
وی ادامه داد: جمعیت بانوان فرهیخته خراسان رضوی خواستار حركات جدی در خصوص ترویج فرهنگ حجاب و عفاف است زیرا رسانه های غربی جوانان را از دین منحرف كرده و پایه های نهاد خانواده ایرانی را سست می سازند.
رئیس جمعیت بانوان فرهیخته خراسان رضوی گفت: این جمعیت اعتقاد دارد كه نباید در برابر خواسته های ناحق در مورد حجاب كرنش كرد بلكه باید در مقابل این گونه مطالبات ایستادگی نمود و متولیان نیز به صورت جدی وارد این بخش شوند.
وی خاطرنشان كرد: چند سالی است كه آیین نامه صیانت از حجاب و عفاف به ادارات دولتی و نهادهای نیمه دولتی ابلاغ شده اما هیچ آیین نامه ای برای اماكن عمومی مانند داروخانه ها و رستوران ها و... صادر نشده و در واقع نظارتی بر حجاب و عفاف در این اماكن وجود ندارد.
وی اظهار داشت: درخواست جمعیت بانوان فرهیخته خراسان رضوی از نمایندگان مجلس این است كه به دنبال اصلاح، رفع ابهام، ایجاد ضمانت اجرایی و خلق قوانین مكمل در حوزه حجاب و عفاف باشند زیرا در متن قانون شورای عالی انقلاب فرهنگی در خصوص راهكارهای گسترش فرهنگ عفاف و حجاب به وظایف دستگاه های مختلف در این بخش اشاره شده است.
7489/5132