وقتی غم نان جای رویای كودكانه را می گیرد

به گزارش خبرنگار ایرنا، آسیب های اجتماعی یكی از مهمترین معضلات جوامع است كه در طول تاریخ وجود داشته و برغم تلاش های فراوان مسئولان، كارشناسان و برنامه ریزان هیچگاه بطور كلی ریشه كن نشده است.
آسیب های اجتماعی انوع و بخش های مختلفی دارد و نوع و شدت آن در هر جامعه ای متناسب با فرهنگ، شرایط اجتماعی و جغرافیایی متفاوت است بر این اساس گاهی معضلات ناشی از این آسیب ها به اندازه ای زیاد است كه مسیر حركت و توسعه جامعه را با چالش جدی مواجه می كند.
یكی از مشكلاتی كه امروز در نقاط مختلف كشور به عنوان یك معضل و آسیب اجتماعی از آن نام برده می شود بحث كودكان كار و خیابانی است همان هایی كه از سنین كودكی مجبورند دنیای شیرین كودكانه خود را رها كرده و در دنیای بزرگترها سیر كنند.
مسایل مختلفی از جمله فقر و نداری موجب شده برخی كودكان به جای واژه های كتاب، درس و مدرسه با پول، نان، كار و مشكلاتی كه در دنیای بزرگترها وجود دارد آشنا شوند و بار سنگین زندگی را بر شانه های كوچك خود بكشند.
این كودكان زودتر از همسن و سالان خود با معنای فقر، نداری و غم نان آشنا می شوند و حضورشان در خیابان و كنار چهار راه ها علاوه بر اینكه صدمات جبران ناپذیری بر پیكره جامعه وارد می كند آرزوهای كوچك و بزرگ شان نیز زیر بار سنگین زندگی له می شود.
براساس شواهد موجود، تعریف جامع از كودكان كار وجود ندارد اما در مجموع به افرادی كه در محدوده سنی 6 تا 18 سال قرار دارند و بنابه دلایلی به صورت اجباری بیشتر وقت خود را در خیابان و مراكز پرتردد مشغول به كار هستند، گفته می شود.
براساس پیمان نامه و قوانین مختلفی كه در زمینه حمایت از كودكان تدوین شده هر كودك باید از امكانات رفاهی، آموزشی و اجتماعی بهره مند باشد و كار كردن قبل از سن مشخص، غیر قانونی است.
عوامل، اقدام های پیشگیرانه و نقش بهزیستی و سایر دستگاه های اجتماعی و فرهنگی در كاهش معضل كودكان كار كه به عنوان یك آسیب اجتماعی رو به گسترش در جامعه مطرح است در میزگرد ایرنا مركز سنندج كه با حضور كارشناسان این حوزه برگزار شد، مورد بحث و بررسی قرار گرفت.

** خیابان مكانی آسیب زا برای كودكان به شمار می رود
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی كردستان با بیان اینكه خیابان مكانی آسیب زا برای كودكان به شمار می رود، گفت: كودكی كه چند ساعات از وقت خود را در خیابان های سطح شهر مشغول دست فروشی و یا هر كاری دیگری است در دام انواع آسیب ها و خطرها قرار می گیرد.
محسن شجاعی اظهار داشت: با توجه به اینكه این كودكان بیشتر در مكان های پرتردد مشغول به كار هستند و با افراد مختلفی روبرو می شوند علاوه بر اینكه آسیب های جسمی، روحی و روانی می بینند ممكن است توسط باندهای مواد مخدر و سایر بزه ها شناسایی و گرفتار این آسیب بزرگ اجتماعی شوند.
وی افزود: كودك كار به كسی گفته می شود كه زیر 18 سال سن داشته و به دلایلی مجبور شود به خیابان وارد شده و از طریق مختلف كسب درآمد كرده تا به اقتصاد خانواده كمك كند.
معاون اجتماعی سازمان بهزیستی كردستان تاكید كرد: كودك خیابان به معنای علمی به فردی اطلاق می شود كه در خیابان به دنیا می آید و همانجا زندگی كرده و همانجا نیز می میرد.
شجاعی یادآور شد: در كشور ما چیزی با این عنوان و تعریف وجود ندارد و بیشتر كودكان كار و خیابان ما رابطه شان با خانواده ها كاملا محفوظ است و ساعاتی از روز را در خیابان كار می كند تا به اقتصاد مالی خانواده اش كمك كند.
وی اضافه كرد: ایران مثل هر كشور دیگری در قبال كودكان وظایف و مسئولیت های طبیعی خود را دارد و در این راستا پیمان نامه جهانی حقوق كودك را در سال 1373 پذیرش كرده است.

** منشا اصلی بروز كودكان كار و خیابان خانواده ها هستند
یك فعال در حوزه مسایل اجتماعی نیز گفت: كودك كار كسی است كه زیر سن قانونی و بدلیل مشكلاتی از جمله فقر مالی علیرغم روند معمولی كه سایر كودكان دارند مجبور است برای امرار معاش و گذران زندگی كار كند.
مهدی گلباغی اظهار داشت: این كودكان بدلایلی از جمله فقر مالی مجبورند به فعالیتی مشغول شده كه در قبال آن دستمزد بگیرند حال اگر این فعالیت در خیابان انجام شود آن فرد لقب كودك كار و خیابانی می گیرد.
وی با بیان اینكه كودكی كه در خیابان مشغول به فعالیت می شود ممكن است در دام آسیب های مختلف قرار گیرد، یادآور شد: آسیب هایی كه در كمین این كودكان است چند وجهی و چند بخشی است.
این فعال اجتماعی اضافه كرد: بیشتر كودكان كار و خیابان از سوی خانواده مجبور به كار می شوند یعنی خانواده شان علاوه بر اینكه از فقر مالی رنج می برند دارای آسیب های مختلف اجتماعی از جمله اعتیاد نیز هستند لذا با وادار كردن فرزندشان به كار در بیرون، آنان را در معرض انواع آسیب ها قرار می دهند.
گلباغی با بیان اینكه خانواده هایی نیز هستند كه از سایر آسیب های اجتماعی رنج می برند، افزود: پرورش یافتن در چنین محیط هایی آسیب های خاصی برای این كودكان رقم می زند و پس از آن وقتی وارد بازار نیز كار می شوند آسیب های جدی تری دامن شان را می گیرد.
وی تاكید كرد: به عنوان مثال وقتی پدری برای فرزنش تعیین می كند تا فلان ساعت باید 50 هزار تومان درآمد داشته باشد این كودك دچار استرس می شود كه اگر در وقت تعیین شده كمتر از آن مقدار در آورد برای جبران دست به هر كاری بزند.
مدیر موسسه خیریه زانیاران و فعال اجتماعی گفت: آسیب های اجتماعی برای همه وجود دارد اما میزان آن در میان كودكان كار و خیابانی شدت بیشتری دارد و این قشر زودتر از سایرین در دام این نوع آسیب ها قرار می گیرد.

** 110 كودك كار در كردستان شناسایی و ساماندهی شدند
مسئول فنی مركز حمایتی كودك و خانواده زانیاران معتقد است: این مركز حدود سه سال است تفاهم نامه ای با سازمان بهزیستی منعقد كرده و در زمینه حمایت از كودكان كار فعالیت می كند.
سعدی زارعی افزود: در زمینه شناسایی و ساماندهی كودكان كار در طول سال سه نوع گشت زنی داریم یك نوع آن از 28 اسفند تا 13 فروردین، یك نوع ایام سال تحصیلی و یك نوع دیگر نیز در ایام تابستان است كه به صورت جدی تر اجرا می شود.
وی با بیان اینكه در طول این سه سال و با گشت زنی های مختلف 110 كودك كار 6 تا 18 ساله شناسایی شده اند، گفت: از این تعداد كودك سه نفر دختر و مابقی پسر هستند.
این روانشناس فرهنگی اظهار داشت: موسسه در راستای ساماندهی این كودكان در جلساتی با خانواده آنان تمام خطرات و ضربه هایی كه خیابان به آنها می زند و تاثیرات بد آن بر روی مسایل آموزشی، رشدی و عاطفی را یادآور می شود.
زارعی تاكید كرد: به غیر از یك یا دو مورد كه مشكلات اقتصادی زیادی داشتند سایر خانواده ها برای جلوگیری از كار فرزندشان قانع شدند البته مواردی از این كودكان كار كه در خیابان ها و چهار راه ها می بینیم یا سن شان از این محدوده بیشتر است و یا اینكه خود حاضر به همكاری نیستند.

** ساماندهی كودكان كار نیازمند همكاری همه جانبه است
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی كردستان می گوید: دستگاه ها و سازمان های زیادی در زمینه ساماندهی كودكان كار و خیابانی وظیفه دارند اما در واقع تنها بهزیستی به صورت رسمی و مستقیم درگیر این مساله اجتماعی است.
شجاعی افزود: برخی ادارات همچون دانشگاه علوم پزشكی، معاونت اجتماعی پلیس، دادگستری، كمیته امداد و آموزش و پرورش تا حدودی در این زمینه همكاری داشته اند اما مساله پیچیده تر و وسیع تر از آن است كه با یك یا دو اداره و سازمان حل و فصل شود.
وی اظهار داشت: سازمان بهزیستی اقدامات مناسبی در زمینه ساماندهی و شناسایی كودكان كار و خیابان انجام داده اما از سایر سازمان ها و نهادها نیز انتظار می رود به این حوزه ورود پیدا كنند.
شجاعی یادآور شد: یكی از اقداماتی كه طی سال های گذشته در زمینه كودكان كار انجام شده واگذاری بحث ساماندهی این كودكان از طرف بهزیستی به بخش خصوصی در قالب مراكز حمایتی - آموزشی است.
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی كردستان گفت: در سنندج یكی از متولیان ساماندهی كودكان كار مركز حمایتی آموزشی كودك و خانواده زانیاران (یكی از مراكز سه گانه حمایتی) همچنین موسسه خیریه ئاسوی زانیاران نیز در این حوزه فعال است كه براساس دستورالعمل اجرایی سازمان بهزیستی اسفندماه سال 94 فعالیت خود را آغاز كرده اند.
وی افزود: كودكانی كه در این مركز پذیرش می شوند در میان خانواده های عادی زندگی می كنند، فاقد سرپرست موثرند و بدلیل وجود مشكلاتی از جمله فقر مالی وادار به كار كردن در خیابان می شوند.
شجاعی تاكید كرد: این كودكان تا 18 سالگی در این مركز مورد حمایت و آموزش قرار می گیرند اما پس از آن بنا بر نیازی كه دارند با خود آنها و خانواده های شان ارتباط حفظ می شود و به نوعی همچنان تحت حمایت هستند.
وی با بیان اینكه هدف ما از راه اندازی این مركز حمایت صرف مادی و كمك ماهیانه نیست بلكه بدنبال توانمند سازی این كودكان و رسیدن آنان به اسقلال مالی هستیم، گفت: این كودكان باید حتما در كنار خانواده باشند.
به گفته وی، هدف ما در اصل این است كه آنان شرایط عادی در زندگی خود همچون ادامه تحصیل را داشته و از آسیبب های اجتماعی كه در خیابان در كمین شان است، دور باشند.
معاون اجتماعی بهزیستی كردستان اظهار داشت: در زمینه شناسایی و پذیرش این كودكان قوه قهریه و اجبار نداریم بلكه با كودك و خانواده ارتباط گرفته و خطرات و آسیب های در كمین را به آنان گوشزد می كنیم.

** كاهش كودكان كار در گرو رفع مشكلات اقتصادی خانواده ها است
مدیر موسسه خیریه ئاسوی زانیاران نیز در ادامه با بیان اینكه در مركز حمایتی كودك و خانواده علاوه بر توجه به رفع مشكلات كودكان كار، خانواده بحث اصلی است، افزود: در این مركز تلاش می شود خانواده ها به درجه ای از آگاهی برسند كه به جای خیابان جایگزین دیگری برای كودك شان انتخاب كنند.
گلباغی با بیان اینكه اولین مساله در این راستا فراهم كردن زیرساخت های لازم برای كاهش برخی از مشكلات اقتصادی این خانواده ها است، گفت: وقتی این خانواده ها از لحاظ اقتصادی با مشكلات كمتری مواجه باشند هیچگاه برای كسب درآمد فرزندشان را در دام انواع آسیب ها و خطرات قرار نمی دهند.
وی با بیان اینكه در میان این كودكان تعدادی هستند كه دیدن یك فیلم از پرده سینما، رفتن به استخر یا سالن های ورزشی و حتی داشتن یك كامپیوتر برایشان آرزو شده است، اظهار داشت: همه ما باید تلاش كنیم با حمایت از خانواده های این كودكان، اجازه ندهیم این آرزوهای كوچك بر روی آینده آنها تاثیر بگذارد.
این فعال اجتماعی یادآور شد: این كودكان وقتی نمی توانند همانند تمامی همسن و سالان خود در كلاس های مختلف حضور داشته باشند تلاش می كنند از راه های دیگری این شكاف را پر كنند كه این مركز با حمایت مردم و خیرین در صدد پر كردن این شكاف ها است.
وی با بیان اینكه برخی از خانواده ها هستند كه فاقد نیازهای اولیه زندگی همچون یخچال، اجاق گاز و فرش هستند، گفت: ما اول باید بتوانیم حداقل نیازهای اولیه این خانواده ها را تامین كنیم بعد انتظار داشته باشیم فرزندشان را برای كار به خیابان نفرستند.
گلباغی تاكید كرد: شهر سنندج به نسبت جمعیت دارای كمترین كودك كار است و این مدیون تلاش های خیرین و نیكوكارانی است كه با تمام توان در این عرصه گام نهاده و با تامین حداقل های زندگی برخی خانواده ها، مانع از كار كردن كودكانشان شده اند.

** باندهای بزرگ كودك كار در كردستان وجود ندارد
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی كردستان در ادامه گفت: معمولا دركلان شهرها باندهایی بزرگی وجود دارد كه توسط فرد یا افرادی اداره شده و تعدادی كودك بی سرپرست را نگهداری و در قبال آن این كودكان را در چهار راه ها، خیابان ها و معابر به دستفروشی و تكدی گری مجبور می كنند.
شجاعی با بیان اینكه خوشبختانه در كردستان چنین باندهایی نداریم، افزود: در صورت مشاهده چنین افرادی از طریق نیروی انتظامی و قوه قضاییه پیگیری های لازم را برای برخورد با آنها انجام می دهیم.
وی با بیان اینكه بیشترین تعداد كودك كار استان در سنندج است، گفت: آمار كودكان كار و خیابان هیچگاه به صفر نمی رسد و مددكاران ما همواره برای شناسایی و ساماندهی این افراد در سطح شهر حضور دارند.
شجاعی با اشاره به اینكه در سطح استان فقط موسسه خیریه ئاسوی زانیاران برای ساماندهی كودكان كار و خیابان فعالیت می كند، اضافه كرد: در سایر شهرستان ها ادارات بهزیستی پیگیر این قضیه هستند كه در صورت نیاز به مركز استان ارجاع می دهند.
معاون امور اجتماعی بهزیستی كردستان همچنین به مراكز شبانه روزی بهزیستی استان اشاره كرد و گفت: در استان 13 مركز شبانه روی وجود دارد كه 10 مورد آن در سنندج، 2 مورد در سقز و یك مورد در قروه فعالیت می كنند.
وی با بیان اینكه تنها یك مورد از مراكز شبانه روزی بهزیستی دولتی و مابقی خیریه و هیات امنایی است، اظهار داشت: این مركز وظیفه نگهداری و خدمات رسانی به كودكان بی سرپرست و بدسرپرستی را بر عهده دارد كه هیچ جا و مكانی برای زندگی ندارند.
شجاعی افزود: تمام تلاش ما ساماندهی كودكان كار و خیابان و جلوگیری از ورود آنان به انواع آسیب ها و ناهنجاری های اجتماعی است كه امیدواریم دستگاه ها و سازمان های مختلف در این زمینه ما را یاری دهند.

** 60 درصد كودكان كار كردستان در نواحی منفصل و حاشیه ساكن هستند
روان شناس مسایل فرهنگی در ادامه گفت: حدود 60 درصد كودكان كار استان در نواحی منفصل شهری نایسر، آساوله و دوشان و مابقی نیز در مناطق حاشیه شهر بویژه عباس آباد، تقتان و فرجه ساكن هستند.
زارعی تاكید كرد: تعداد بسیار زیادی از این كودكان در خانواده های پرجمعیت و منازلی اسیتجاری كه اصلا محل زندگی نیست سكونت دارند و همین مشكلات آنان را در معرض آسیب های اجتماعی قرار داده است.
وی اظهار داشت: با بررسی های انجام شده 30 درصد این كودكان بدسرپرست هستند به این معنی كه پدرشان مشكل اعتیاد یا اعصاب و روان دارد البته حدود 20 درصد از آنها پدر یا مادرشان را از دست داده اند و مجبور به كار در بیرون می شوند.
مسئول فنی مركز حمایتی كودك و خانواده زانیاران با بیان اینكه افزایش این كودكان در خیابان منجر به افزایش آسیب های اجتماعی خواهد شد، یادآور شد: براساس قانون نهادهای مختلفی در بحث كودكان كار باید مشاركت داشته باشند اما به جز بهزیستی سایر نهادها با ما همكاری ندارند و انتظار داریم تمام سازمان ها اعم از شهرداری ها و فرمانداری ها در این زمینه همكار ما باشند.

** كاهش اسیب های اجتماعی كار تیمی و گروهی است
فعال مسایل اجتماعی در كردستان نیز در ادامه اظهار داشت: مساله آسیب های اجتماعی یك كار تیمی و گروهی است و تنها یك موسسه یا سازمان نمی تواند در این زمینه فعالیت كند لذا از دستگاه ها و سازمان های متولی انتظار می رود در این زمینه وارد عمل شده و وظایف خود را انجام دهند.
گلباغی افزود: همه ما اعم از سازمان های مردم نهاد، دستگاه های دولتی، مردم و خیرین باید تلاش كنیم به نحوی زمینه كاهش آسیب های مختلف اجتماعی از جمله كودكان كار و خیابان را فراهم كنیم.
مدیر موسسه خیریه ئاسوی زانیاران یادآور شد: این موسسه به عنوان تنها موسسه فعال در حوزه ساماندهی كودكان كار در زمینه توانمند سازی این كودكان و حتی خانواده های آنان فعالیت ها و اقدامات زیادی انجام داده اما كافی نیست و جای كار در این حوزه زیاد است.
امید می رود مسئولان و متولیان امر در برنامه ریزی های خود برای مسایل مختلف جامعه از كنار موضوع كودكان كار كه امروز به عنوان یك آسیب اجتماعی جدی مطرح است عبور نكنند و هر كدام با برداشتن یك قدم كوچك، این كودكان معصوم را به آرزوهایی هر چند كوچك اما دور از دسترس برای شان، برسانند.
7348/9102