جسارت دكتر ظریف و نقش‌آفرینی زنان

وزارت امور خارجه دولت حسن روحانی همگام با وزارتخانه‌های دیگر همچون وزارت كشور، در به‌كارگیری زنان در پست‌های مهم، مسیر رو به جلویی را در پیش‌ گرفته است.
پس از دستور رئیس‌جمهوری در ابتدای دولت دوازهم مبنی بر بكارگیری زنان در معاونت وزارتخانه‌ها، وزارت امور خارجه اعلام كرد در تركیب تیم جدید، سهم بیشتری نسبت به گذشته برای حضور بانوان در عرصه‌های مدیریتی این وزارتخانه در نظر خواهد گرفت.

**اولین تابوشكنی وزارت امور خارجه
البته استفاده از ظرفیت زنان در وزارت امور خارجه در روزهای ابتدایی حضور محمدجواد ظریف در رأس دستگاه دیپلماسی كشور در دستوركار این وزارتخانه قرارگرفته بود.
دكتر ظریف پس از كسب رأی اعتماد از مجلس دهم برای اولین بار در تاریخ جمهوری اسلامی، مرضیه افخم را بعنوان سخنگوی وزارت امور خارجه منصوب كرد؛ انتصابی كه آغازگر حضور بانوان در رده‌های بالای مدیریتی در دستگاه دیپلماسی شد.
دو سال بعد، وزیر امور خارجه دولت تدبیر و امید دست به تابوشكنی جدیدی زد و خانم سخنگو را بعنوان سفیر جمهوری اسلامی به مالزی فرستاد تا نام او بعنوان اولین سفیر زن جمهوری اسلامی در تاریخ ماندگار شود.

**نخستین سفیر زن جمهوری اسلامی
مرضیه افخم دی ماه ۱۳۴۱ در تهران به دنیا آمد و سابقه 30 سال فعالیت در بخش‌های مختلف دستگاه دیپلماسی كشور را در كارنامه فعالیت دارد.
وی در دوران علی‌اكبر ولایتی بر در وزارت امور خارجه، مسئولیت اداره كل اخبار و مطبوعات این وزارتخانه را بر عهده داشت و در زمان تصدی كمال خرازی بر این وزارتخانه، در این سمت باقی ماند.
با حضور محمدجواد ظریف در رأس دستگاه دیپلماسی، افخم جایگزین سید عباس عراقچی و نخستین سخنگوی زن وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی شد.
مرضیه افخم در دولت یازدهم توانست عنوان نخستین سفیر زن جمهوری اسلامی را كسب كند.

**حضوری سمبلیك یا واقعی
وقتی دكتر ظریف، مرضیه افخم را بعنوان نخستین زن سخنگوی وزارت خارجه منصوب كرد، كم نبودند آن‌هایی كه وزیر امور خارجه را متهم به اقدام نمایشی كردند.
آنها معتقد بودند كه حضور بانوان در عرصه مدیریتی زمانی می‌تواند تعیین‌كننده در نظر گرفته شود كه شكلی واقعی داشته باشد؛ هر چند ظریف معتقد است در وزارتخانه تحت مدیریتش زنان نه حضوری نمایشی، بلكه راهبردی دارند.
وزیر امور خارجه كشورمان با ارتقای جایگاه افخم به سمت سفیری نشان دادند كه برای افزایش حضور بانوان در این دستگاه مهم دیپلماسی كشور، برنامه دارد.
اشرف بروجردی، فعال سیاسی اصلاح‌طلب و رئیس كتابخانه ملی در گفت ‌و گو با خبرنگار ایرنا بر این باور است كه انتخاب زنان در دستگاه دیپلماسی مبتنی بر نگاه تبلیغاتی نیست و این وزارتخانه در دولت دكتر روحانی گام‌های مثبت و مفیدی برداشته است.

**راه ناهموار زنان برای ورود به دستگاه دیپلماسی
نبود برنامه ریزی مدون و هماهنگ برای ارتقای جایگاه بانوان و استفاده از توان آن‌ها در سطوح مدیریتی وزارت امور خارجه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و همچنین گزینش و استخدام دشوار در این وزارتخانه، روند استفاده از زنان در دستگاه دیپلماسی را كند كرد.
رحمان قهرمانپور، كارشناس مسائل بین‌الملل نیز با تأیید وجود این موانع به خبرنگار ایرنا گفت: مقاومت‌ها، مخالفت‌ها و همچنین موانع قانونی و حقوقی باعث شده حضور زنان در جایگاه سفیر محدود شود.
وی معتقد است انتخاب دو سفیر زن در دولت حسن روحانی حركت مثبتی در ساختار وزارت امور خارجه است، اما هنوز تا رسیدن به مرحله‌ای كه همه بانوان شایسته بتوانند وارد دستگاه دیپلماسی كشور شوند، فاصله وجود دارد.

با این حال دكتر ظریف در دولت دوازدهم عزم خود را برای استفاده از توان مدیریتی بانوان جزم كرده و از ابتدای دولت دوازدهم خبر داده بود كه دو گزینه زن برای تصدی سفارت جمهوری اسلامی ایران در دو كشور، به رئیس‌جمهوری معرفی كرده است.
گزینه‌هایی كه دكتر روحانی در همان مرحله نخست ، موافقت خود را اعلام كرده بود و حالا با گذشت یك سال از شروع دولت دوازدهم، پروسه انتصاب یكی از این بانوان به‌تازگی طی شده است.
پروین فرشچی، گزینه پیشنهادی دكتر ظریف برای تصدی مسئولیت سفارت تهران در فنلاند است كه هفته گذشته خبر انتصاب آن تأیید شد كه هم اكنون منتظر دریافت آگرمان (تأیید كشور مقصد) است.
در صورت نهایی شدن انتخاب فرشچی بعنوان سفیر جدید جمهوری اسلامی در كشور فنلاند، وی دومین سفیر زن ایران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی خواهد بود.
برخلاف مرضیه افخم سفیر جمهوری اسلامی در كشور مالزی كه از كادر وزارت امور خارجه و با 30 سال سابقه انتخاب شد، پروین فرشچی خارج از دستگاه دیپلماسی بعنوان سفیر ایران در فنلاند برگزیده شده است.

** مانع‌تراشی‌ها بر سر راه انتصاب دومین سفیر زن
اوایل دولت دوازدهم كه گمانه‌زنی‌ها از احتمال انتخاب فرشچی بعنوان سفیر ایران در فنلاند حكایت داشت، برخی رسانه‌های مخالف دولت، اخباری مبتنی بر تابعیت دوگانه او منتشر كرده بودند كه در صورت صحت این خبر، انتصاب فرشچی به‌عنوان سفیر با نظر منفی دستگاه‌های امنیتی و نظارتی منتفی می‌شد.
اما هفته گذشته وقتی خبر انتصاب فرشچی بعنوان دومین سفیر زن جمهوری اسلامی رسانه‌ای شد، وی شایعه‌ دو تابعیتی بودن خود را تكذیب كرد.
حشمت الله فلاحت پیشه رئیس كمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی در حالی خبر دو تابعیتی بودن فرشچی را تكذیب كرده است كه خبرسازی دلواپسان تمام نشده و رسانه های مخالف دولت تدبیر و امید همچنان بر دو تابعیتی بودن سفیر جدید معرفی شده در فنلاند اصرار دارند.
اصرار این طیف بر ادعای بی‌اساس خود، وزارت امور خارجه را به واكنش واداشت.
روابط عمومی وزارت امور خارجه درنهایت با صدور اطلاعیه‌ای با رد ادعای بی‌اساس و مغرضانه مطرح شده در خصوص دو تابعیتی بودن پروین فرشچی اعلام كرد: 'این ادعا همچون ادعاهای قبلی مطرح شده بی هیچ دلیل و مدرك و از پایه و بنیان كذب است و بررسی‌های بعمل آمده در وزارت امور خارجه و وزارت اطلاعات نشان می‌دهد ایشان تابعیت و یا مجوز اقامت از هیچ كشور خارجی را ندارند و راویان این‌گونه قصه‌های دروغ با چنین جوسازی‌های بی‌حاصل، صرفاً اهداف كم‌ارزش و موضوعات شخصی و جناحی خاصی را دنبال می‌كنند كه اصولاً قابل‌توجه و اعتنا نیست».

فرشچی از چهره‌های نزدیك به خانم معصومه ابتكار است كه پنج سال معاونت دریایی سازمان محیط‌ زیست را نیز برعهده داشته و استاد همین حوزه در دانشكده علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد است.
وی در حوزه زیست دریایی و انرژی، فردی شناخته شده است.

** نقد به ظریف
انتصاب فردی خارج از كادر دستگاه دیپلماسی بعنوان سفیر زن جمهوری اسلامی ، نخستین انتقاد به تصمیم دكتر محمدجواد ظریف بود.
با این حال، وزیر امور خارجه پیش از آن كه دست به چنین انتخابی بزند، به انتقادها پاسخ داده و موانع ساختاری را دلیل این تصمیم خود اعلام كرده بود.
دكتر ظریف در واكنش به خبرنگاری كه در ابتدای دولت دوازدهم از او درباره انتصاب زنان به پست‌های مدیریتی این وزارتخانه پرسیده بود، به محدودیت‌های استخدام در این وزارتخانه اشاره و گفت : ورود به وزارت خارجه كاری سخت و دشوار است و باید از هفت خان عبور كنیم.
وی افزود: همچنین برخی از محدودیت‌های قانونی در این ‌ارتباط وجود دارد، چرا كه براساس نظرات سازمان بازرسی كل كشور، كارشناسان داخل وزارت خارجه برای رسیدن به مقام سفیری باید سلسله مراتبی را طی كرده باشند.
طی شدن سلسله‌مراتب طولانی در وزارت امور خارجه برای رسیدن به سمت معاون، مدیركل یا سفیر از یك‌سو و نرسیدن زنان به مراحل بالای رتبه‌بندی به دلیل محدودیت جذب آنان در دستگاه دیپلماسی در سال‌های ابتدایی بعد از انقلاب اسلامی از سوی دیگر، موجب شده است دومین سفیر زن خارج از كادر وزارت امور خارجه انتخاب‌شود.

اشرف بروجردی رییس سازمان اسناد و كتابخانه ملی نیز به عدم كادرسازی از میان بانوان در وزارت امور خارجه اشاره می‌كند و می‌گوید: چهل سال است این كادرسازی صورت نگرفته است.
وی با تاكید بر اینكه سفیر نباید لزوماً از میان كارمندان وزارت امور خارجه باشد ، اظهار امیدواری كرد كه دستگاه دیپلماسی در انتصاب‌های بعدی از زنانی كه چهره‌های شناخته‌شده‌تری هستند استفاده كند.

**استقبال از انتخاب دومین سفیر زن
انتخاب دكتر ظریف و جسارتش در انتصاب زنان بعنوان سفیر در وزارت امور خارجه با استقبال نمایندگان مجلس و چهره‌های سیاسی كشور مواجه شده است.
اشرف بروجردی انتخاب زنان بعنوان سفیر را اقدامی بسیار ارزشمند می‌داند و می‌گوید باید سپاسگزار دولت بود كه این گام‌ها را گرچه با تأنی برمی‌دارد، اما ماندگار است.

فاطمه حسینی، نماینده تهران در مجلس شورای اسلامی نیز عملكرد وزیر امور خارجه در انتصاب دومین زن به مقام سفیری را تحسین كرده است.
وی در توییتر خود با انتخاب این عنوان كه «ظریف دومین سفیر زن تاریخ جمهوری اسلامی ایران را منصوب كرد» نوشت: «اقدام او شایسته تقدیر و تحسین است.»
این نماینده عضو فراكسیون امید در ادامه توییت خود، انتقاد سال گذشته‌اش از ظریف به دلیل حضور كم‌رنگ زنان متخصص در جایگاه‌های ارشد دستگاه دیپلماسی را روایت و به دلیل انتصاب پروین فرشچی از ظریف قدردانی كرد.

گزارش از زینب نورانیان
**اداره كل اخبار چندرسانه‌ای ** ایرناپلاس**