يكي از اهداف اصلي اجراي اين طرح فراهم ساختن زمينه كار و تضمين اشتغال نسل آينده كشور بود تا سالانه بر شمار بيكاران افزوده نشود.
اين در حالي است كه تاثيرگذاري عوامل مختلف در سطح جامعه از جمله ايده آل گرايي صرف نسبت به آينده شغلي و تحصيلي فرزندان از سوي والدين، چشم و هم چشمي هاي خانوادگي، تلاش براي تحقق آرزوهاي دست نيافته والدين در فرزندان، ناآگاهي دانش آموزان از آينده شغلي رشته هاي تحصيلي، همچنان اجراي موثر طرح هدايت تحصيلي را با اختلال مواجه كرده است.
اساسا اجراي طرح هدايت تحصيلي بر اساس استعداد و عملكرد تحصيلي دانش‌آموزان، سرآغازي براي كمك به كسب شغل آنان در آينده است چرا كه بسياري صاحبنظران بر اين اعتقادند كه بخش زيادي از بيكاري جوانان نتيجه بالا بودن شمار تحصيلكردگان در رشته هاي نظري است كه فاقد مهارتي براي كار هستند.
اگرچه اغلب خانواده ها بر روند انتخاب رشته و هدايت تحصيلي دانش آموزان انتقاداتي دارند اما رفتارهاي انتخابي آنان و البته در پي آنان، دانش آموزان نشان از نوعي عدم آگاهي و ايده آل گرايي بي مورد در روند انتخاب رشته دارد.
خبرگزاري جمهوري اسلامي مركز خراسان رضوي با برگزاري ميزگردي با عنوان 'هدايت تحصيلي،بايدها و نبايدها'، با حضور مدير دفتر استعدادهاي درخشان دانشگاه فردوسي مشهد، معاون آموزش متوسطه اداره كل آموزش و پرورش خراسان رضوي و رئيس اداره مشاوره تحصيلي اداره كل آموزش و پرورش تلاش كرد اين موضوع را واكاوي كند.
*هدايت تحصيلي، تلاشي براي تضمين آينده شغلي
معاون آموزش متوسطه اداره كل آموزش و پرورش خراسان رضوي بيان كرد: از ماموريت هاي مهم اين نهاد شناسايي و شناساندن استعدادها، توانايي ها و علائق دانش آموزان براي انتخاب رشته تحصيلي مورد نظر و به دنبال آن شغل آينده است.
دكتر رضا صابري تولايي گفت: انسان در طول زندگي انتخابهاي مهمي از جمله انتخاب همسر، انتخاب شغل و غيره دارد كه انتخاب رشته يكي از اين انتخاب هاي مهم و تعيين كننده است.
وي با اشاره به اينكه ممكن است دانش آموز براي انتخاب شغل و رشته آينده آگاهي لازم را نداشته باشد، افزود: آموزش و پرورش تلاش دارد تا در پايان دوره متوسطه اول، با هدايت تحصيلي در حقيقت هدايت شغلي و آينده فرد را نيز صورت دهد.
وي تاكيد كرد: در اين طرح تلاش مي شود تا با دادن اطلاعات لازم به دانش آموز و خانواده وي، در زمينه وضعيت و آينده شغلي هر رشته، علايق و توانمندي هاي فردي، دانش آموز به سمت انتخابي آگاهانه و عاقلانه هدايت شود.
صابري بيان كرد: قويا معتقديم دانش آموز با اين انتخاب خود، در واقع شغل آينده خود را هم تعيين مي كند بنابراين اگر موضوع هدايت تحصيلي در نظام تعليم و تربيت به عنوان ماموريت اصلي لحاظ شود، چيزي به گزاف نيست.
* 85 هزار دانش آموز در پوشش هدايت
صابري با بيان اينكه در سال تحصيلي 96 -97 حدود 83 هزار دانش آموز در پايه نهم در استان تحصيل كرده اند، افزود: 41.10 درصد اين تعداد به سمت رشته هاي فني و حرفه اي و كارودانش هدايت شدند و حدود 59 درصد هم به سمت تحصيل در رشته هاي نظري رفتند.
وي بيان كرد: در سال تحصيلي پيش رو حدود 85 هزار دانش آمو زير پوشش فرايند هدايت تحصيلي هستند كه بايد منتظر باشيم تا رشته هاي خود و در حقيقت آينده شغلي خود را انتخاب كنند.
وي با اشاره به اينكه روند هدايت دانش آموزان به سمت رشته هاي فني و حرفه اي در خراسان رضوي بالاتر از ميانگين كشوري است، افزود: ميانگين كشوري در اين زمينه حدود 38 درصد است و وضعيت اين استان با 41.10 درصد نشان مي دهد، هدايت تحصيلي به سمت رشته هاي مهارتي و فني و حرفه اي موفق تر از ديگر استانهاست.
* تعامل مطلوب دانشگاه و آموزش و پرورش
مدير دفتر استعدادهاي درخشان دانشگاه فردوسي مشهد نيز اظهار داشت: ما تعامل خوبي با آموزش و پرورش استان داريم در اين زمينه تفاهم نامه امضا كرده و حركت هاي مفيدي را در استان آغاز كرده ايم.
دكتر عليرضا سليمي بيان كرد: دانشگاه فردوسي مشهد به عنوان بزرگترين دانشگاه شرق كشور، وظيفه مي داند كه با توجه به اينكه ميراثدار اتفاقات رخ داده در آموزش و پرورش است، هماهنگي مطلوبي در زمينه انتخاب رشته مناسب دانش آموزان را با آموزش و پرورش داشته باشد.
وي بيان كرد: در دانشگاه فردوسي سعي شده است تا مباحث مربوط به دانش آموزان در حوزه استعدادهاي درخشان و فعاليت شوراي هدايت استعدادهاي برتر (شهاب) قوي تر از گذشته پيگيري شود.
*هدايت تحصيلي خارج از چهارچوب دغدغه امروز
دكتر سليمي با اشاره به اهميت اجراي صحيح هدايت تحصيلي و راهنمايي دانش آموزان و خانواده ها گفت: از دغدغه هاي اصلي دانشگاه كه موجب ورود به اين حوزه شده، هدايت تحصيلي خارج از چهارچوب كارشناسي آموزش و پرورش است.
وي بيان كرد: اين نوع هدايت هاي تحصيلي كه اعمال مي شود، مي تواند آسيب هاي فراواني براي دانش آموز و آينده آنان داشته باشد.
وي گفت: محتواهايي كه در هدايت تحصيلي و در حقيقت انتخاب رشته هاي خارج از چهارچوب انجام مي شود به نوعي فضاسازي براي برخي رشته ها و گرايش هاي تحصيلي است بنابراين رسالت دانشگاه آگاهي بخشي و توليد محتوا در اين زمينه است.
وي با بيان اينكه جريان اصلي و قوي هدايت تحصيلي از پايه نهم شروع مي شود حال آنكه از همان ابتدا كه دانش آموز اقدام به انتخاب رشته هاي نظري يا فني مي كند در حقيقت نگرشي از شغل در او ايجاد مي شود، افزود: چالش اصلي در هدايت تحصيلي در اين مقطع، ايجاد نگاه بسيار آرمانگرايانه نسبت به آينده شغلي است.
وي تاكيد كرد: اينكه دانش آموزي در رشته علوم تجربي تحصيل كند به اين معنا است كه از وي توقع قبولي در يكي از رشته هاي پزشكي مي رود و به همين دليل در طول تحصيل فشار روان زيادي را متحمل مي شود، حال آنكه تضميني براي چنين آينده اي وجود ندارد.
اين كارشناس دانشگاهي گفت: امسال 640 هزار دانش آموز خراسان رضوي، با آرزوي قبولي در يكي از رشته هاي پزشكي، در كنكور تجربي شركت كردند.
وي تصريح كرد: علت اين اقبال گسترده دانش آموزان، ديد كلي آنان به رشته هاي تحصيلي و عدم ورود به جزئيات است كه آنهم به دليل فراهم نبودن بستر لازم براي آگاهي كامل از اين جزئيات است.
دكتر سليمي گفت: موضوع هدايت تحصيلي يك موضوع چندوجهي است كه يكي از وجوه بسيار مهم آن بحث فرهنگي و اجتماعي آن است.
وي تاكيد كرد: بايد بستر موجود فرهنگي و اجتماعي اين طرح در خانواده را به خوبي شناخت زيرا آگاهي بخشي و خودآگاهي در والدين و دانش آموزان از ضرورت هايي است كه بايد به شكل نظام مند ايجاد شود.
* آزمون رغبت و توانايي
رئيس اداره مشاوره تربيتي و تحصيلي آموزش و پرورش خراسان رضوي گفت: در اجراي هدايت تحصيلي و مشاوره دانش آموزان به شدت بر روي استعداديابي، شناسايي علائق و توانايي هاي دانش آموزان نسبت به خود كار مي شود و سپس آنان را به سمت رشته هايي كه توان و استعدادشان در آن شكوفا مي شود، هدايت مي كنيم.
دكتر سميه عسكريان بيان كرد: بر اين باوريم كه هدايت تحصيلي فرايندي است كه بايد از دوره ابتدايي آغاز شود و زماني كه دانش آموز به پايه نهم رسيد از بسياري آلودگي هاي ذهني و روياپردازي بي مورد در انتخاب شغل و رشته تحصيلي دور شده باشد.
وي با بيان اينكه در نظام آموزشي 6-3-3 به صورت متمركز در پايه هفتم تا نهم بر روي هدايت تحصيلي كار مي شود، افزود: دانش آموز با ورود به پايه هفتم و دوره اول متوسطه، با هدايت مشاوران ما آگاه شده و تلاش مي شود تا با كتابها و آموزشهاي مختلف، براي خانواده ها و دانش آموزان فضاي لازم ايجاد شود تا خود را بهتر بشناسند.
وي تصريح كرد: از مهمترين عوامل رضايت از زندگي، رضايت شغلي است و لذا انتخاب رشته اشتباه در مدرسه و دانشگاه مي تواند منجر به اين شود كه فرد عمري را با نارضايتي زندگي كرده و از عوارض آن رنج ببرد.
عسكريان با بيان اينكه تمام تلاش بر اين است كه در مشاوره هاي فردي و گروهي شناخت لازم به خانواده ها و دانش آموزان داده شود، افزود: در اين راستا دانش آموز محور هدايت است و با برگزاري 2 آزمون در پايه نهم با عناوين 'توانايي' و 'رغبت'، وضعيت دانش آموزان با دقت بررسي مي شود.
* نفوذ والدين بيشترين سهم در انتخاب دانش آموز
معاون آموزش متوسطه اداره كل آموزش و پرورش با بيان اينكه طبق برنامه ششم توسعه بايد در سال پايان اين برنامه نيمي از دانش آموزان به سمت رشته هاي فني و كارودانش هدايت شوند، افزود: خوشبختانه خراسان رضوي در اين زمينه وضعيت خوبي دارد.
صابري با بيان اينكه 6 عنصر اصلي بر فرايند هدايت تحصيلي تاثير مستقيم دارد، افزود: اولين و بيشترين امتياز از 100 در هدايت تحصيلي، عملكرد تحصيلي دانش آموز با 35 امتياز است.
وي ادامه داد: همچنين 30 امتياز آزمون رغبت و توانايي، 10 امتياز نظر دانش آموز، 10 امتياز نظر دبير، 10 امتياز نظر مشاور و كمترين امتياز كه 5 است مربوط به نظر والدين است.
وي گفت: با اينكه كمترين امتياز مربوط به والدين است اما به شكل فراوان و نگران كننده اي بيشترين اثر را نظر والدين بر انتخاب رشته و هدايت تحصيلي مي گذارد.
*بي اثري هدايت تحصيلي بر والدين پولدار
يكي از معضلات و مشكلاتي كه در زمينه اجرا و موفقيت اجراي هدايت تحصيلي وجود دارد اين است كه اگر والدين با اولويت بندي تعيين شده براي دانش آموز در زمينه رشته هاي پيشنهادي مخالف باشند، به راحتي مي توانند فرزند خود را در مدارس غيردولتي، در همان رشته مورد نظر خود ثبت نام كنند و اينجاست كه پول مي تواند هدايت تحصيلي را با شكست مواجه كرده و ناكام بگذارد.
ثبت نام دانش آموزان در مدارس غير انتفاعي براي پايه دهم در حالي است كه آنان مي توانند از سال بعد تحصيل در همان رشته مورد نظر خود را در مدارس دولتي پي بگيرند و اينجاست كه ديگر هدايت تحصيلي و اينكه دانش آموز چه امتيازي كسب كرده است، بلااثر مي شود.
صابري در اين زمينه اظهار داشت: متاسفانه اين امكان و راه گريز براي دور زدن طرح هدايت تحصيلي وجود دارد اما بايد توجه كرد كه مدارس غير انتقاعي در اين مقطع تنها ظرفيت 10 درصد دانش آموزان زير پوشش هدايت تحصيلي را دارند.
وي با بيان اينكه نمي توان اين ميزان را موجب اخلال در روند اثرگذار هدايت تحصيلي دانست، افزود: با توجه به اينكه تمركز اجراي طرح هدايت تحصيلي به استانها واگذار خواهد شد مي توان اميدوار بود اين خلل را بتوانيم به زودي برطرف كنيم.
اين مسئول در آموزش و پرورش خراسان رضوي گفت: براي هدايت تحصيلي دانش آموز 2 نمونه برگ شامل فرم شماره 6 و 7 در اختيار وي قرار مي گيرد كه فرم شماره 6 جنبه توصيه اي داشته و عملكرد مشاوره اي دانش آموز را در خود دارد و فرم شماره 7 داراي اولويت بندي اصلي در انتخاب رشته و ملاك ثبت نام مدارس است.
وي تاكيد كرد: اگر دانش آموزي صرفا امتياز رشته هاي كارودانش را آورده باشد، هيچ مدرسه اي اعم از دولتي و غيردولتي، حق ثبت نام وي در ديگر رشته ها را ندارد.
وي افزود: البته ثبت نام از دانش آموزان در ساير رشته ها بدون توجه به فرم شماره 7 امكانپذير است به اين معنا كه ثبت نام بر اساس فرم شماره 7 صرفا براي مدارس دولتي، و نه مدارس غيردولتي الزام آور است.
وي ادامه داد: چون مدارس غير دولتي با سرمايه خصوصي اداره مي شوند، در صورت درخواست ثبت نام از سوي دانش آموزان، مي توانند ثبت نام انجام دهند.
وي تاكيد كرد: در بحث هدايت تحصيلي، خانواده ها دچار دو خطاي راهبردي هستند كه شامل توجه بيش از حد به نمرات درسي دانش آموزان و بي توجهي به توانمندي هاي آنان و در نظر نگرفتن آينده شغلي رشته هاي تحصيلي مي شود.
*ناكامي 98 درصد متقاضيان در رشته هاي تجربي
صابري با بيان اينكه رشته تجربي اشباع شده است، افزود: تعداد زيادي از دانش آموزاني كه اين رشته را انتخاب كردند براي رسيدن به مشاغل پزشكي، دندانپزشكي و داروسازي عملا به آرزوي خود نرسيده و دچار افسردگي شده اند.
معاون آموزش و پرورش خراسان رضوي گفت: بيش از 63 درصد متقاضيان شركت در كنكور سراسري، متقاضي شركت در گروه علوم تجربي هستند كه بيش از 90 درصد اين متقاضيان در آرزوي رشته هاي عالي هستند در حالي كه فقط 2 درصد آنان مي توانند در سه رشته شغلي پرطرفدار گروه علوم تجربي قبول شوند.
دكتر صابري تاكيد كرد: به والدين توصيه مي شود كه بر اساس شناخت، رشته تحصيلي فرزند خود را انتخاب و وي را تشويق به تحصيل در آن كنند.
وي گفت: آسيب جدي موجود اين است كه بيش از آنكه به مهارت دانش آموزان توجه شود به مدرك و نوع آن توجه مي شود در حالي كه اگر دانش آموزي از مهارت و فن برخوردار باشد قطعا در آينده اشتغال او تضمين مي شود.
*آمار روشني از انصرافي ها نيست
مدير دفتر استعدادهاي درخشان دانشگاه فردوسي مشهد اظهار داشت: آمار دانشجويان انصرافي در دانشگاه هاي دولتي از ادامه تحصيل در رشته هايي كه قبول شده اند، بسيار كم است.
دكتر سليمي افزود: دليل آن اين است كه قبولي در دانشگاه هاي دولتي و برجسته سخت و به خودي خود يك امتياز است اما بعضا مشاهده مي شود كه پس از پايان تحصيل تعداد معدودي از دانشجويان تحصيل در رشته هاي دلخواه خود را از سر مي گيرند اما بايد گفت آمار مشخصي از دانشجويان انصرافي نداريم.
وي با اشاره به اينكه رضايت دروني از رشته تحصيلي همان چيزي است كه منجر به رضايت شغلي مي شود، افزود: دانشجويان فراواني هستند كه اگر چه با رتبه هاي خوب به رشته هاي خوب وارد مي شوند و تحصيل مي كنند اما به دليل عدم سابقه ذهني مناسب از اين رشته و مشاغل منتج از آن، از دوران تحصيل خود لذت نمي برند.
وي تاكيد كرد: به همين دليل دانشگاه فردوسي تلاش دارد تا با برگزاري همايش هاي مختلف و با اعمال سياست هاي درهاي باز، به خانواده ها و دانش آموزان نسبت به رشته ها و مشاغل هر رشته آگاهي بدهد.
سليمي گفت: اگر بشود هدايت تحصيلي در مدارس و پايه نهم با چنين همايش هاي دانشگاه فردوسي مشهد پيوند بخورد، مي توان اميد داشت كه دانش آموزان و خانواده هاي آنان با آگاهي بيشتري به انتخاب رشته و ادامه تحصيل خواهند پرداخت.
*پيوند هدايت تحصيلي و اشتغال
سليمي با بيان اينكه آگاهي بخشي و اشتغال دانش آموزان پيوند معناداري با هدايت تحصيلي دارد، افزود: آگاهي بخشي به دانش آموز موجب مي شود وي با نگاه به شغل آينده خود انتخاب رشته كرده و از رضايت و موفقيت بيشتري برخوردار باشد.
وي ادامه داد: اين امر موجب ايجاد يك فرايند انتخاب رشته صحيح در جامعه خواهد شد و در فرايند هدايت تحصيلي درست، انتخاب رشته موثر و در نهايت انتخاب شغل موجب رضايتمندي محقق مي شود.
* تحميل هدايت تحصيلي موثر نيست
رئيس اداره مشاوره آموزش و پرورش خراسان رضوي با تاكيد بر اينكه هيچ فعاليتي را در جامعه نمي توان با اجبار همراه كرد، افزود: دانش آموز بايد با آگاهي به معناي واقعي در مسير انتخاب رشته گام بردارد و خارج از اين هيچ انتخابي نمي تواند مفيد و موثر باشد.
دكتر عسكريان گفت: در روند شركت در رقابت كنكور عوامل بسيار كوچكي مي تواند موجب شود تا يك دانش آموز خوب نتواند توانمندي و دانش خود را محك بزند و يك دانش آموز ضعيف تر بتواند رتبه و در نهايت رشته بهتري را به دست آورد.
وي تاكيد كرد: به همين دليل اگر بخواهيم با توجه به وجود مدارس غيرانتفاعي و دانشگاه هاي غيردولتي در اجراي هدايت تحصيلي اجبار بيش از اندازه داشته باشيم ، خانواده ها و دانش آموزان داراي توان مالي به اين سمت رفته و در نهايت خانواده ها و دانش آموزاني كه از توان مالي لازم برخوردار نيستند دچار ناراحتي و فشار رواني مي شوند.
وي تاكيد كرد: رسانه ها مي توانند در هدايت و راهنمايي دانش آموزان و كمك به آموزش و پرورش براي انجام اين ماموريت كمك شاياني داشته باشند.
وي تاكيد كرد: از 2 سال پيش همايش هاي مدرسه اي و منطقه اي طرح ريزي شغلي يك و دو با شعار هدايت آگاهانه براي دانش آموزان پايه هاي هفتم، هشتم و نهم برگزار مي شود.
عسكريان گفت: نيازها و امكانات منطقه اي در شهرهاي مختلف متفاوت است لذا همايش هاي منطقه اي با تفكيك جنسيت برگزار مي شود تا دانش آموزان با جنبه هاي مختلف انتخاب خود آشنا شوند.
*جامعه آينده نيازمند نيروي ماهر و نيمه ماهر
معاون آموزش و پرورش خراسان رضوي با بيان اينكه همه دانش آموزان در رشته هاي مختلف بايد حداقل يك مهارت را فرابگيرند تا در زندگي آينده، به درد آنان و جامعه بخورد، گفت: اين طرح در برنامه هاي وزارت آموزش و پرورش نيز اجرا و با عنوان طرح 'ايران مهارت' در كليه مدارس پيگيري مي شود.
صابري تاكيد كرد: به خانواده ها توصيه مي شود كه اجازه دهند دانش آموز بر اساس توانايي، استعداد و علاقه اش در رشته تحصيلي انتخابي خود تحصيل كند و نظر خود را به وي تحميل نكنند.
وي گفت: متاسفانه اكنون اولياي دانش آموزان بيش از اندازه براي انتخاب رشته هاي مورد علاقه خود به فرزندانشان فشار مي آورند و اين امر آسيب هاي جبران ناپذيري را درپي دارد.
صابري تاكيد كرد: با ابلاغ نظام جامع هدايت تحصيلي در آينده اي نزديك، فرايند هدايت تحصيلي عملا از مقطع ابتدايي آغاز مي شود كه اين امر مي تواند در هدايت موثر تاثير بسزايي داشته باشد.
وي تاكيد كرد: جامعه نياز به كار فرهنگي و آگاهي بخشي در اين زمينه دارد زيرا فضاي رواني موجود در جامعه در حوزه انتخاب رشته دانش آموزان بسيار كاذب است.
استان 6.4 ميليون نفري خراسان رضوي داراي 1.2 ميليون جمعيت دانش آموزي است.
7496/5132
مشهد- ايرنا- طرح هدايت تحصيلي با هدف انتخاب رشته اي متناسب با توانايي، علايق و استعداد دانش آموزان و نيز ايجاد توازن تحصيل آنان در رشته هاي نظري و فني اجرايي شد كه اينك دستخوش نشيب و فرازهايي است.
