هنوز همه می خواهند پزشك شوند

این است نتیجه سال ها ضعف برنامه ریزی فرهنگی و آموزشی و نیز بی توجهی به وضعیت بازار كار؛ مقصر و متولی هم معلوم نیست و واقعیت موجود اینكه در همه سال های گذشته هرچقدر مسئولان از پزشكان بیكار آمار دادند باز نتوانستند جلو ورود سیل جمعیت دانش آموزان را به رشته علوم تجربی بگیرند.
كافی است نیم نگاهی به اخبار این حوزه داشته باشیم؛ آمار پزشكان بیكار از 10 تا 15 هزار نفر طی چندسال اخیر برآورد شده كه گاه تایید و گاه هم تكذیب شده است. آمار بیكاری پزشكان عمومی بیشتر مطرح می شود تا جایی كه گفته اند حتی 50 درصد این پزشكان بیكارند اما این آمارها هم هیچگاه مانع ورود خیل عظیم دانش آموزان به رشته علوم تجربی نشد.

برخی اما عوامل فرهنگی را هم دخیل می دانند و می گویند: وقتی هنوز می خواهیم مثلا سریال شهرزاد ( ساخته حسن فتحی و از سریال های پرطرفدار) بسازیم نقش اول این فیلم در دهه 30 را پزشك معرفی می كنیم دیگر نمی توان انتظار داشت خانواده ها دنبال پرستیژ و درآمد پزشكی برای فرزندانشان نباشند.
گپ و گفتی كوتاه با والدین دانش آموزان نشان می دهد هنوز برای اغلب خانواده ها مهم پزشك شدن است به هر قیمتی؛ مهم نیست انگیزه و استعداد فرزندشان قابلیت رقابت و طی مسیر پزشكی را دارد یا خیر؟
هیچگاه هم خانواده ها به این پرسش پاسخ نداده اند كه اگر فرزندشان به اجبار وارد رشته پزشكی شد، برخلاف میل و انگیزه حتی اگر توانست مدرك طبابت را هم بگیرد آیا می تواند پزشكی دلسوز و خوب برای جامعمه و ضامن سلامت جان مردم باشد؟

كارشناسان آموزشی می گویند تب گرایش دانش آموزان و والدین به رشته علوم تجربی از حدود 50 سال گذشته در جامعه فراگیر شده و در سال های اخیر با توجه به وضعیت و شرایط اقتصادی شدت بیشتری نیز پیدا كرده است به طوری كه گویا راهكاری برای درمان آن وجود ندارد.

**آمار متقاضیان
آمار متقاضیان ورود به رشته های پزشكی در دانشگاه خود گویای وضع موجود است كه بیشترین سهم دانش آموز را در بین سایر رشته ها به علوم تجربی اختصاص داده است.
براساس آمارها در كنكور سال 96، 930 هزار و 208 نفر داوطلب ثبت نام كردند كه از این تعداد 580 هزار و 570 داوطلب در گروه علوم تجربی، 148 هزار و 500 داوطلب در علوم ریاضی و فنی، 184هزار و 195 داوطلب در گروه علوم انسانی، 10 هزار و 675 نفر در هنر و 6 هزار و 268 نفر در گروه آزمایشی زبان‌های خارجی شركت كردند.
در كنكور 97 نیز یك میلیون و 11 هزار و 825 داوطلب ثبت نام كرده ‌اند كه از این تعداد 642 هزار و 451 نفر در گروه آزمایشی علوم تجربی، 144 هزار و 550 نفر در علوم ریاضی و فنی، 205 هزار و 26 نفر در علوم انسانی، 12 هزار و 260 نفر در هنر و 7 هزار و 538 نفر در گروه آزمایشی زبان‌های خارجی شركت كردند.
نگاهی به آمارها در سال های دیگر هم نشان می دهد كه این حكایت همچنان ادامه داشته است.

**ریاضی عقب افتاد
به این سكه از هررو كه بنگریم رویای قبولی در رشته های پزشكی، داروسازی، دندانپزشكی و كسب درآمد بیشتر، دستیابی به منزلت و پرستیژ اجتماعی انگار تمامی ندارد و هر سال این ولع بیشتر می شود در صورتی كه اكثر داوطلبان در آزمون سراسری به نتایج دلخواه خود دست پیدا نمی كنند و شانس كمتری برای تحصیل در رشته مورد نظر دارند.
علی زرافشان معاون آموزش متوسطه وزیر آموزش و پرورش هفتم مردادماه امسال در نشست خبری گفت: امسال 630 هزار داوطلب رشته علوم تجربی داشتیم و در آینده ای نزدیك پشت كنكوری های علوم تجربی با تعداد كل داوطلبان برابری خواهد كرد.
به گفته وی اگر ظرفیت پذیرش و استخدام در بیمارستان ها و مراكز درمانی تكمیل شود با خیل عظیم پزشكان بیكار مواجه خواهیم شد.
وی همچنین چهارم مردادماه امسال در آیین اختتامیه چهاردهمین جشنواره الگوهای تدریس برتر در اصفهان كاهش گرایش دانش آموزان به رشته ریاضی را نگران كننده دانست و گفت: شمار دانش آموزان رشته ریاضی در مقطع دوم متوسطه نسبت به سایر رشته ها به حدود 11 درصد رسیده است.
زرافشان با اشاره به اهمیت ریشه یابی استقبال نكردن از رشته ریاضی گفت: شاید یكی از دلایل آن را بتوان به روش آموزش نسبت داد كه نمی تواند در دانش آموزان ایجاد علاقه كند و آنان از ریاضی دچار ترس و دلهره می شوند.
وی همچنین بازار كار مناسبت تر در بخش بهداشت و درمان مانند رشته پزشكی را دلیل دیگر استقبال نكردن از رشته ریاضی دانست و اظهارداشت: چندی پیش طرح تركیب رشته های ریاضی، تجربی و ایجاد رشته ای با عنوان «علوم پایه» برای افزایش استقبال از ریاضی ارائه شد اما این راهكار در واقع پاك كردن صورت مساله به جای حل مشكل بود.
معاون وزیر آموزش و پرورش افزود: باید با تغییر شیوه های آموزش، تسهیل یادگیری و ایجاد جذابیت زمینه علاقه مندی دانش آموزان به رشته ریاضی را فراهم كرد.

**چرا هدایت تحصیلی جواب نداد
مشكل انتخاب رشته برای دانش آموزان درحالی است كه طی سال های گذشته طرحی با عنوان هدایت تحصیلی هم در دستور كار آموزش و پرورش قرار گرفته اما واقعیت موجود نشان می دهد این طرح نه تنها به حل مشكل كمك نكرده بلكه بیشتر زمینه بروز اعتراض خانواده ها را هم فراهم آورده است.
در این طرح همانطور كه از نامش بر می آید به جای آنكه دانش آموز و خانواده براساس استعداد و مشاوره به رشته موردنظر هدایت شوند، به سمت و سویی اجبار می شوند و این برخلاف خواست و میل خانواده هایی است كه همه می خواهند فرزندشان دكتر شود.

**سابقه هدایت تحصیلی
به گزارش ایرنا ساختار آموزشی 3- 3 - 6 از سال تحصیلی 91 - 90 با استقرار پایه ششم آغاز شد كه در قالب آن هدایت تحصیلی و انتخاب رشته تحصیلی دانش آموزان در پایه نهم پس از اعلام نتایج امتحانات خردادماه این دانش آموزان اجرا می شود.
هدایت تحصیلی از سال تحصیلی 96-95 برای دانش آموزان پایه نهم آغاز شد و امسال سومین سال استقرار پایه دهم و اجرای هدایت تحصیلی است.
در فرایند هدایت تحصیلی دانش‌آموزان می ‌توانند بر اساس قوانین تدوین شده و ابلاغی به مدارس، بهره مندی از خدمات راهنمایی و مشاوره با درنظرگرفتن علاقه، استعداد و مؤلفه توزیع متوازن رشته‌های تحصیلی بر اساس امكانات موجود یكی از شاخه‌های تحصیلی نظری شامل رشته های علوم تجربی، ریاضی فیزیك، ادبیات و علوم انسانی و علوم و معارف اسلامی، فنی و حرفه‌ای شامل رشته های زمینه هنر، صنعت، خدمات، كشاورزی و نیز كاردانش شامل رشته های زمینه هنر، كشاورزی، خدمات و صنعت را به عنوان رشته تحصیلی خود انتخاب كنند و در آن ادامه تحصیل دهند.
شاخه، گروه و رشته ها براساس امتیاز نهایی برگه هدایت تحصیلی با توجه به سوابق دانش آموزان در تمام دروس دوره اول متوسطه با اعمال ضرایب هر یك از دروس در شاخه ها و رشته ها (35 امتیاز)، نظرسنجی از دانش آموزان به منظور توجه به اولویت های انتخاب آنان از بین شاخه ها و رشته های تحصیلی موجود در دوره دوم متوسطه(10 امتیاز) تعیین می شود.
همچنین این ملاك ها بر اساس نتایج آزمون های مشاوره ای شامل آزمون های توانایی و رغبت (30 امتیاز)، نظرسنجی از والدین به منظور تعیین اولویت های انتخاب رشته (5 امتیاز)، نظرسنجی از معلمان دروس مختلف دوره اول متوسطه به منظور اعمال نظر تخصصی آنان در تعیین اولویت های تعیین شاخه و رشته تحصیلی (10 امتیاز) و نظر نهایی مشاور براساس جمع بندی امتیازهای معیارهای ذكرشده(10امتیاز) خواهد بود.
شناسایی و شناساندن استعداد، توانایی، علاقه و ویژگی های شخصیتی دانش آموزان، كمك به انتخاب آگاهانه رشته تحصیلی و مسیر آینده شغلی و حرفه ای دانش آموزان، كمك به هدایت متوازن دانش آموزان به شاخه ها و رشته های تحصیلی براساس سیاست های توسعه ای كشور از اهداف هدایت تحصیلی است.

هر چند به گفته كارشناسان و مشاوران، هدایت تحصیلی در سال های اخیر نتوانسته اهداف خود از جمله ایجاد توازن میان رشته ها و توجه به علایق، توانایی ها و استعدادهای دانش آموزان را در این زمینه مورد توجه قرار دهد اما علل گرایش قابل توجه دانش آموزان به رشته علوم تجربی قابل تامل است.

**نظر كارشناسان
عباس فرجی كارشناس مشاوره در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با اشاره به استقبال و تقاضای بسیار دانش آموزان به تحصیل در رشته علوم تجربی طی سال های اخیر اظهارداشت: متاسفانه رشته علوم تجربی آنقدر متورم شده كه وضعیت آن نگران كننده است.
وی ادامه داد: دانش آموزانی كه در این رشته تحصیل می كنند هیچ آینده ای ندارند، بسیاری از آنان به امید قبولی در رشته پزشكی علوم تجربی را انتخاب می كنند اما در واقعیت از 640 هزار نفر شركت كننده رشته علوم تجربی در كنكور امسال نهایت یك هزار و 500 نفر در رشته پزشكی قبول می شوند.
این كارشناس مهمترین علت گرایش دانش آموزان به رشته علوم تجربی را كسب درآمد بالا، جذابیت این رشته، احتمال بازار كار زیاد عنوان و بیان كرد: منزلت اجتماعی پزشكان دانش آموزان را اغوا می كند و زمانی كه مشاوران درباره رشته علوم تجربی به این دانش آموزان توضیح می دهند آنان می گویند ما به این رشته علاقه داریم و فكر می كنیم كه می توانیم پزشك شویم.
فرجی افزود: ممكن است این دانش آموزان شرایط لازم را برای انتخاب رشته علوم تجربی و نیز نمرات مطلوب نداشته باشند و حتی اگر نمراتشان بالا باشد، آمار تعداد افراد پشت كنكور در این رشته بالا و احتمال قبولی آنان كم است.
در طرح هدایت تحصیلی برای انتخاب رشته علوم تجربی حدنصاب میانگین نمرات ریاضی و تجربی طی سه سال(پایه های هفتم، هشتم و نهم) به ترتیب باید 13 و 14 باشد.
این كارشناس مشاوره آموزشی، سیاست های آموزش و پرورش در اجرای هدایت تحصیلی را در گرایش قابل توجه دانش آموزان به رشته علوم تجربی تاثیرگذار دانست و گفت: این نهاد هدف نهایی انتخاب رشته را جذب در بازار كار عنوان می كند.
وی توضیح داد: علاوه بر شرایط جامعه و مسایل اقتصادی، خانواده ها هم به این موضوع دامن می زنند و چه رشته ای بهتر از پزشكی كه علاوه بر درآمد بالا، منزلت اجتماعی و پرستیژ اجتماعی هم داشته باشد اما متاسفانه در واقعیت با پزشكان بیكاری مواجه می شویم كه به شغل های دیگر روی آورده اند.
فرجی افزود: ما از 45 سال گذشته با مشكل رشته علوم تجربی مواجه بودیم و به همین علت مشاوره ایجاد شد كه تا حدودی توانستند این بحران را مهار كنند؛ بعد از انقلاب 10 سالی بحث مشاوره نبود و بعد مجدد برای ایجاد توازن و مهار بحران رشته تجربی مشاوره ایجاد شد.
وی افزود: آموزش و پرورش برای كنترل رشته علوم تجربی در برگه هدایت تحصیلی اولویت «ج» ( اولویت سوم) را به این رشته اختصاص می دهد و حتی برای دانش آموزی كه نمراتش 20 است باز اولویت برای رشته علوم تجربی «ج» است؛ امسال برای ایجاد توسعه متوازن در این رشته با اعمال سیاست هایی رشته های دیگر نیز نابسامان شد.

هدایت تحصیلی دانش آموزان براساس سه عامل عملكرد تحصیلی، بررسی مشاوره ای و ظرفیت محدودیت های منطقه ای صورت می پذیرد و ثبت نام دانش آموزان در مدارس دوره دوم متوسطه با تامل در «نمون برگ» (فرم مخصوص) هدایت تحصیلی حاوی توصیه های لازم به دانش آموزان و والدین و همچنین نمون برگ اولویت ثبت نام حاوی اولویت ثبت نامی «الف» تا «د» انجام می شود.
ورود به هر یك از شاخه ها و رشته های تحصیلی منوط به كسب حد نصاب (كف) نمرات دروس تخصصی پایانی نوبت دوم(خردادماه) مربوط به آن رشته است و در صورت كسب نكردن حداقل میانگین دروس تخصصی در سه پایه تحصیلی هفتم، هشتم با ضریب یك و پایه نهم با ضریب سه برای شاخه، زمینه و رشته های مربوط، سایر عوامل و ملاك های هدایت تحصیلی آن دانش آموز، در تنظیم نمون برگ هدایت تحصیلی بی اثر خواهد بود.

این كارشناس مشاوره در ادامه با انتقاد از اقدامات متضاد آموزش و پرورش مبنی بر گرایش دانش آموزان به رشته های دارای بازار كار و كسب درآمد همچون علوم تجربی و منع كردن آنان به انتخاب این رشته به دلیل متورم شدن اظهار داشت: علاقه و استعداد دانش آموزان باید مبنای انتخاب رشته قرار گیرد و سپس بازار كار را برای آنان فراهم كنیم.
وی ادامه داد: در غیر این صورت هدایت تحصیلی به اجبار تبدیل می شود و علاقه و استعداد دانش آموزان زیر سوال می رود و آنان تحریك می شوند با توجه به شرایط جامعه و وضعیت اقتصادی نامناسب مهمترین اولویت خود را كسب درآمد درنظر بگیرند.

ابوالفضل رحمانی رئیس سابق اداره مشاوره آموزش و پرورش شهر تهران نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا درآمد بالا، بازار كار و وضعیت شغلی مناسب پزشكان و جو حاكم در جامعه را از دلایل گرایش دانش آموزان به رشته علوم تجربی عنوان و بیان كرد: متاسفانه از بین داوطلبان شركت كننده در كنكور تجربی تنها كمتر از پنج درصد آنها پذیرفته می شوند و باقی داوطلبان پشت كنكور می مانند یا مجبورند رشته ای را كه علاقه ندارند برگزینند.
وی افزود: برای ساماندهی دانش آموزان در رشته های مختلف تحصیلی، كنترل ورودی های رشته علوم تجربی و كاهش تعداد داوطلبان پشت كنكوری، توسعه متوازن در طرح هدایت تحصیلی اجرا و تعیین می شود.
رحمانی امكانات محدود آموزش و پرورش در مناطق و مدارس از جمله فضای آموزشی، نیروی انسانی و شرایط بازار كار را از دیگر دلایل اجرای طرح توسعه متوازن عنوان كرد و گفت: سهمیه های پذیرش دانش آموزان در سیستمی تعریف می شود كه براساس جدولی كه نمرات دانش آموزان در آن قرار گرفته انتخاب رشته افراد براساس بالاترین امتیازهای آنان انجام می شود.
این كارشناس مشاوره، محدودیت اعمال شده توسط آموزش و پرورش برای انتخاب و ثبت نام در رشته علوم تجربی را از دلایل روانی پافشاری دانش آموزان و خانواده های آنان برای انتخاب این رشته برشمرد.
وی افزود: گاهی اوقات دانش آموزان باوجود آنكه از لحاظ نمره شرایط لازم را برای ثبت نام در رشته علوم تجربی ندارند ولی گمان می كنند با ثبت نام در این رشته موفق خواهند بود.
این كارشناس تاكید كرد: كاهش علاقه دانش آموزان به انتخاب رشته ریاضی نیز در مقایسه با دو رشته علوم تجربی و علوم انسانی باید به صورت كارشناسی مورد بررسی قرار گیرد.
رحمانی معتقد است كه در انتخاب رشته باید علاقه دانش آموز مورد توجه قرار گیرد و براساس علاقه واقعی، استعداد و عملكرد تحصیلی و مجموعه مولفه های دخیل در هدایت تحصیلی تصمیم گیری شود و صرف اینكه ظرفیت رشته ای تكمیل شده نمی توان دانش آموز را به رشته ای كه مورد علاقه او نیست، سوق داد.

**حل مشكلات هدایت تحصیلی
فرجی دیگر كارشناس مشاوره تحصیلی نیز درباره كاهش تقاضای دانش آموزان برای رشته ریاضی اظهارداشت: گویا دانش آموزان به دلیل شرایط جامعه و آینده اشتغال از تحصیل در رشته ریاضی واهمه دارند.
وی گفت: این در حالی است كه پنج سال گذشته آموزش و پرورش طرح كاهش و محدودكردن رشته علوم انسانی را به علت كاربردنداشتن این رشته در سطح جامعه در دستور كار قرار داد كه این طرح به مجلس شورای اسلامی رفت و اعتراضاتی را در پی داشت و در نهایت با آن مخالفت شد.
این كارشناس مشاوره افزود: با سیاست های آموزش و پرورش رشته علوم انسانی بشدت متورم می شود و این نشان می دهد تا چند سال آینده در كنكور سراسری بسیاری از دانش آموزان می خواهند وارد رشته هایی شوند كه عملا مصرفی در جامعه ندارد.
فرجی درباره اقدامات آموزش و پرورش برای حل مشكلات هدایت تحصیلی و ایجاد توازن میان رشته های مختلف نیز اظهارداشت: این نهاد باید ضمن ایجاد جذابیت در شاخه فنی و حرفه ای آن را توسعه دهد.
وی اضافه كرد: متاسفانه در فنی و حرفه ای جذابیتی نداریم و امكانات متناسب با این شاخه نیست و همچنین بومی سازی در این رشته هم باید مورد توجه قرار گیرد.
این كارشناس مشاوره با اشاره به پنج ساله شدن شاخه فنی و حرفه ای از سال 98 و راهیابی به كاردانی گفت: این نوع طرح ها نمایشی و احساسی است و یك شوكی را به دانش آموزان می دهد كه آنان شاخه فنی و حرفه ای را انتخاب كنند.
وی پیشنهاد داد: مشاوران می توانند ضمن آگاه سازی والدین و دانش آموزان علاقه مندی برای انتخاب شاخه فنی و حرفه ای را فراهم كنند اما با توجه به كمبود امكانات و نبود شرایط لازم دانش آموزان در انتخاب این شاخه دلسرد می شوند.
این كارشناس مشاوره اظهار داشت: آموزش و پرورش می خواهد با همه نوع روش از جمله اعمال فشار و زور، توازن را در رشته های تحصیلی ایجاد و تورم علوم تجربی را مهار كند، ما این تنش را سه سال متوالی داریم و شیوه جدید هدایت تحصیلی كه قرار بود توازن رشته ای ایجاد كند نتوانست عملی شود.
فرجی یكی دیگر از مشكلات هدایت تحصیلی را سهمیه بندی مناطق و مدارس برای رشته های مختلف پیش از اطلاع از تعداد متقاضیان دانست و گفت: این سهمیه بندی در دفترچه راهنمای هدایت تحصیلی مطرح شده و بعد روند هدایت تحصیلی انجام می شود.
وی با اشاره به تحصیل اجباری دانش آموزان در مدارس غیردولتی به دلیل تكمیل ظرفیت رشته ای خاص در مدارس دولتی افزود: این موضوع هزینه های بسیاری را برای خانواده ها در پی دارد.
فرجی ادامه داد: حتی مدارس غیردولتی در بعضی از مناطق و مدارس دولتی، بنرهای تبلیغاتی نصب و نمایندگان و مشاوران آنان برای جذب دانش آموز در مدارس دولتی حضور پیدا می كنند و مدعی می شوند دانش آموزانی را كه برای هیچ رشته ای امتیاز كسب نكردند یا برای تحصیل در رشته موردعلاقه خود منع می شوند در مدارس غیردولتی خود ثبت نام می كنند كه این مدارس در این زمینه سود می برند.
به گزارش ایرنا درحالی فرآیند انتخاب رشته در كشورمان به این شكل است و میل به علوم تجربی بسیار وجود دارد كه برخی رشته های علوم انسانی در كشورهای توسعه یافته از نظر بازار كار از شانیت و درآمد بسیاری برخوردار است.
آنچه در این زمینه اهمیت دارد ایجاد شرایط مناسب برای انتخاب رشته براساس انگیزه و استعداد جوانان این مرزوبوم و ایجاد شرایط مناسبی در بازار كار است تا دانش آموزان تنها براساس انگیزه و استعداد خود نسبت به انتخاب رشته اقدام كنند.
گزارش از معصومه جوان معبودی
تهرام/7245/ 1008