دعای عرفه؛ فرصت تفكر یا ذكر مصیبت

**مقام شناخت یا آشنایی آدم و حوا؟
چند نقل‌قول مشهور در باب وجه تسمیه روز عرفه دیده می‌شود: یكی از آن‌ها این است كه در این روز، انسان، به مقام معرفت و شناخت واقعی خالق خود نائل گشته است و وجه دیگر نامگذاری این روز این است كه نقل است حضرت آدم(ع) و حضرت حوا(ع)، در این روز یكدیگر را شناختند.

**دعا اصل است یا ذكر مصیبت؟
البته گاه مفاهیم والای عرفانی و اخلاقی این دعا مورد توجه قرار نمی‌گیرد و صرفاً قرائت این دعای دلنشین انجام می‌شود. برخی معتقدند نباید قرائت دعای شریف عرفه، تحت‌الشعاع ذكر مصائب و نوحه‌سرایی برای حضرت سیدالشهدا(ع) قرار گیرد و در این صورت مضامین عرفانی بلند این دعا كه از حضرت سیدالشهدا(ع) روایت شده است، به خوبی مورد توجه قرار نمی‌گیرد.
علت این كار از سوی مداحان مشهور، ایجاد حال و فضای شور و احساسات است؛ چرا كه معتقدند مردم با اهل بیت(ع) بیشتر ارتباط برقرار می‌كنند. به ویژه كه این دعا از سیدالشهدا(ع) نقل شده و در روز شهادت مسلم بن عقیل خوانده می‌شود؛ موضوعی كه خود جای واكاوی بیشتر دارد.


** نشانه روحیه‌ شیدایی و عشق و شور
از اساتید به نام حوزه دین و عرفان، باید از مرحوم علامه جعفری(ره) نام برد كه در تألیفی، شرحی بر این دعای عظیم نگاشته‌اند. آیت‌الله سید علی خامنه‌ای نیز از اشخاصی هستند كه بر توجه به این دعای شریف، اهتمام و سفارش دارند. ایشان در آبان‌ماه سال 90 در این باره گفته‌اند: «روز عرفه، روز دعا و استغفار و توجه است. دعای سراسر عشق و شور و سوز در روز عرفه، كه سیدالشهدا امام حسین (علیه‌السلام) در مراسم عرفات انشا فرموده است، نشان دهنده آن روحیه‌ شیدایی و عشق و شوری است كه پیروان اهل‌بیت در یك چنین ایامی باید داشته باشند. این ایام را قدر بدانید. فرصت مال شماست. همچنان كه امروز فرصت پیشرفت، فرصت شكوفایی، فرصت حركت‌های بزرگ سیاسی و انقلابی و اجتماعی مال شما جوان‌هاست، فرصت توجه به خدای متعال و ذكر الهی و مستحكم كردن رابطه‌ قلبی با خدا هم متعلق به شماست.»

**در عرفه با یك چشم گریان باشیم و با چشم دیگر خندان
آیت‌الله مكارم شیرازی از مراجع تقلید شیعیان در تبیین چیستی منزلت روز عرفه می‌گوید: روز پربركت عرفه در برخی روایات كه از آن به‌عنوان عید نام برده شده است، اگر چه این روز مبارك با شهادت مسلم بن عقیل آمیخته است، لیكن روز عرفه روزی است كه باید با یك چشم گریان و یك چشم دیگر خندان باشیم. زیرا در این روز خداوند تبارك و تعالی بندگان خود را به عبادت و اطاعت خداوند فرا خوانده و سفره‌ جود و احسان خود را برای بندگان خود گسترانده است. شیطان در این روز خوار و حقیر و خشمناك است. از روایات و احادیث و دعای این روز برمی‌آید كه خداوند متعال در روز عرفه به بندگان خود عنایات ویژه‌ای منظور كرده است.
ایشان دعای عرفه را به‌عنوان یكی از مهم‌ترین نمادها و نشانه‌های حقانیت اهل‌بیت(ع) مورد توجه قرار داده و می‌گوید: «یكی از نشانه‌های حقانیت ائمه اهل‌بیت (علیهم السلام) همین‌گونه دعاها (همچون دعاي صباح، كمیل، عرفه‏ امام حسین علیه‌السلام و دعاهاي صحیفه سجادیه) ازجمله دعای عرفه است كه سایر مذاهب چنین دعاهایی را مطلقاً ندارند، زیرا راز و نیاز امام حسین علیه‌السلام در روز عرفه‏ در بیابان عرفات ازجمله آثار گرانبهایي است از این عشق مقدّس. بی‌شك دعا انسان را به قرب خدا نزدیك و از شیطان و وسوسه‏هایش دور مي‏كند و روح را لطافت خاصي مي‏بخشد، اثر عمیقي در تقویت پایه‏هاي ایمان و تهذیب نفوس و پرورش اخلاق فاضله دارد. از آنجا كه این‌گونه دعاها از روح بلند معصوم سرچشمه گرفته همه آن‌ها در یك سطح عالي است و با قرائت آگاهانه آن، انسان به اوج معرفت و كرامت انساني نزدیك مي‏شود.»

**اولویت توجه به مفاهیم
حجت‌الاسلام و المسلمین قادر فاضلی، استاد حوزه و دانشگاه و مؤلف كتاب «عرفان عرفه» در این كتاب آورده است: این دعای عظیم، نهایت عرفان و توجه به ذات اقدس الهی است. حجاج و زائران گرانقدر خانه خدا و متولیان امور می‌بایست بی‌نهایت در تفهیم معانی والای این دعای شریفه، همت گمارند و فقط صرف قرائت دعا موردتوجه قرا نگیرد.
فاضلی در بخش دیگری از این كتاب با بیان اینكه این دعا، مملو از مضامین والای ارزشی و الهی است می‌نویسد: این دعا می‌بایست مورد تفسیر و پردازش قرار گیرد و حجاج و مردم می‌بایست از خداوند حوائجی را بطلبند كه در هیچ مكان و موقعیتی دیگر نمی‌توان به آن حوائج دست یابند مگر در هنگام حضور در صحرای عرفات و هنگام قرائت دعای شریف عرفه؛ یكی از خواسته‌های سیدالشهدا(ع) در این دعا از خداوند این است كه«بارالها؛ از آن علم و دانشی كه فقط نزد تو است و هیچ‌كسی غیر از تو از آن آگاه نیست، به من عطا فرما».


**اداره كل اخبار چندرسانه‌ای**ایرنا پلاس**