فرصت‌دانستن اجتماعات نظام‌مند؛هشداردرباره سوریه‌ای شدن ایران

به گزارش خبرنگار ایرناپلاس، نشست 'اعتصاب‌ها و اعتراض‌های نظام‌مند و غیرنظام مند و جایگاه آن در نظام سیاسی، اجتماعی و اقتصادی جمهوری اسلامی ایران' در موسسه رحمان برگزار شد. در این نشست كه با همكاری موسسه رحمان و گروه صلح انجمن جامعه شناسی ایران برگزار شد، سعید مدنی، مصطفی تاجزاده، آذر منصوری، احمد بخارایی و فرشاد مومنی در خصوص حق اعتراض سخنرانی كردند.

**نقد نظام در سطح گفت‌وگو هیچ محدودیتی ندارد
سعید مدنی جامعه‌شناس در سخنرانی خود به تعارض بین حق اعتصاب و اعتراض با قدرت اشاره كرد و در طول بحث خود تلاش نمود راه هایی برای كاهش این تعارض ارایه دهد.
وی در ابتدای بحث خود طبقه بندی اعتراضات از ابعاد مختلف مانند فردی یا جمعی بودن، حیطه، خطاب اعتراض و ... را برشمرد و ضمنا اشاره كرد «اعتراض متضمن نارضایتی از وضع موجود و مستلزم قدرت اجتماعی است».
این جامعه شناس عامل گسترش اعتراضات را برهم خوردن هژمونی حاكم دانست.
مدنی در ادامه برای كاهش تعارض میان حق اعتراض و اصحاب قدرت، راه های توجیه حق اعتراض را برشمرد و تاكید كرد كه گفتگو با حكومت ها اگر آنها 'زبان فهم' باشند می تواند موجب به رسمیت شناختن حق اعتراض شود.
وی ابزارهای توجیه حق اعتراض برای حاكمیت را این گونه برشمرد: نخست استفاده از زبان دینی و ایدیولوژیك، چرا كه در دل دین حق اعتراض به رسمیت شناخته شده، اما به دلیل اختلاف رویكرد ایدیولوژیك استفاده از این زبان می تواند موثر نباشد. چرا كه در دین انسان محور حق اعتراض به رسمیت شناخته شده و در دین فقه محور كه اراده انسان را لحاظ نمی‌كند این حق تایید نمی شود.
«راه دوم استفاده از زبان بین المللی است، وقتی ایران به كشورهای عضو اعلامیه جهانی حقوق بشر پیوسته، وظیفه بین المللی آن به رسمیت شناختن حق اعتراض در اشكال گوناگون آن یعنی زبانی، تظاهرات، اعتصاب و ... است.»
زبان سوم از نظر سعید مدنی، همان قوانین جاری است. او قانون اساسی و از جمله اصل 27 این قانون را گواه مدعای خود دانست و به نسخه نهایی این بند اشاره كرد كه تنها قیود تشكیل تجمعات در فضای سرباز را عدم حمل سلاح و مخل نبودن در مبانی اسلام لحاظ كرده است.
وی تاكید كرد: طبق قانون اساسی اگر نقد نظام مستقر و حتی اسلام هم صورت گیرد، تا زمانی كه در سطح گفت وگو باشد هیچ محدودیتی ندارد.

**سیاستمداران از اعتراضات نترسند
احمد بخارایی با تاكید بر مفهوم بی‌تفاوتی اجتماعی به سراغ مسئله صلح اجتماعی و حق اعتصاب و اعتراض رفت.
وی با اشاره به این كه امید به آینده در مردم بالا نیست، یادآور شد در یك سال گذشته برخی اقلام مصرفی روزانه تا 80 درصد افزایش قیمت داشته‌اند، بودجه تخصیص یافته به آموزش و پرورش در سال 97، نیم درصد تولید ناخالص ملی است در حالی كه این رقم در سال 56، شش درصد بود.
وی با توصیفی كوتاه از موقعیت جامعه به بحث 'بی تفاوتی اجتماعی' بازگشت و شاخص های آن را برشمرد كه عبارتند از: احساس بی قدرتی، نومیدی به آینده، هزینه فایده به نفع زندگی شخصی، درگیر نشدن در نهادهای اجتماعی مثل احزاب و روزنامه ها و كاهش حساسیت نسبت به نهاد اصلی در جامعه.
این جامعه شناس گفت: این شاخص‌ها كه در جملاتی مثل 'دنبال زندگی خودت باش' یا واكنش‌های عصبی بروز می كند، نشانگر بی تفاوتی اجتماعی هستند و جامعه را به سمت 'حقیقت حیوانی' سوق می دهند كه آمار بالای قانون گریزی بخوبی آن را نشان می دهد.
وی این موقعیت را در تضاد با صلح درونی در جامعه دانست و بیان كرد كه در این وضعیت جامعه می تواند به درماندگی آموخته دچار شود كه مرگ تدریجی نتیجه آن است.
بخارایی راه خروج از این موقعیت را آگاهی دادن برای اعتراضات اصلاحی نظام مند دانست و گفت: سیاستمداران از اعتراضات نترسند.

**اعتراضات نظام مند را به رسمیت بشناسیم
آذر منصوری سخنران بعدی این نشست بحث خود را با تاكید بر موقعیت زنان در جامعه كنونی آغاز و اشاره كرد كه ما با یك چند دولتی در ایران امروز مواجهیم.
وی با طرح نام كاوه مدنی ذكر كرد كه چگونه وقتی یكی از نخبگان را دعوت می‌كنیم، آنچنان برایش مشكل ایجاد می‌كنند كه می‌گذارد می رود.
این فعال حوزه زنان همچنین بیان كرد كه ما تجمعات متعدد مسالمت آمیز داشتیم، اما افرادی دستگیر شده و تاوان می دهند.
از نظر منصوری اینكه بسیاری از اصول قانون اساسی تحقق نیافته بدین خاطر است كه ضمانت اجرایی ندارد.
او با بیان اینكه در قانون اساسی و بیانات امام خمینی بر جایگاه زن تاكید شده و گفته شده زنان باید در مقدرات اساسی مملكت دخالت كنند، نرخ اشتغال 13 درصدی زنان و رتبه بسیار نامناسب ایران در مشاركت سیاسی زنان را متذكر شد.
این فعال حوزه زنان گفت: در این شرایط وقتی به زنان می‌گوییم زنان در موضوع حجاب به حرف ما گوش كنید، می پرسند دستاورد شما برای زنان چیست؟ زنانی كه می‌گویند حجاب نمی‌خواهیم، اعتراض غیرنظام‌مند می‌كنند و به دنبال آن دشمنان از این حركات سوءاستفاده می كنند. با این زنان معترض آنگونه برخورد می شود اما از آن سو برخی تجمع می گذارند و رییس دولت را تهدید می كنند كه استخر فرح در انتظارت.
منصوری با تاكید بر این كه اعتراض نماد امید و پویایی جامعه است گفت: یكی از مشكلات ما این است كه زنان، قومیت‌ها و اقلیت‌ها یا نماینده ندارند یا حاكمیت، نمایندگان آنان را به رسمیت نمی شناسد.
او بار دیگر بر نیاز به گفت وگو و كنار گذاشتن دید تهدید آمیز به اعتراضات تاكید و اشاره كرد: ما امروز نیاز داریم پیوند اجتماعی را تقویت كنیم و باید اعتراضات نظام‌مند را بپذیریم.
بحث او با یك نقل قول به پایان رسید: «اگر مردم سهمی در جامعه نداشته باشند ناخودآگاه می خواهند آن را نابود كنند».

**سازماندهی و اجتماع تهدید نیست، پیش برنده است
فرشاد مومنی، اقتصاددان و استاد دانشگاه دیگر سخنران این نشست بود كه بحث خود را با مسئله خشونت آغاز كرد و با بیان اینكه خشونت مانع توسعه است، 'متقن دانستن نظر خود' را عامل خشونت دانست.
وی گفت: اگر در ساحت دین عده‌ای برداشت‌های خود را حكم الله بدانند، منجر به خشونت می‌شود و اگر در ساحت علم نیز عده‌ای نظر خود را متقن بدانند به خشونت گرایش خواهند یافت.
وی نابرابری‌های غیرموجه را از دیگر عوامل خشونت دانست و ضمن انتقاد از كم پرداخته شدن به مسئله نابرابری‌های ناموجه در پژوهش‌ها عنوان كرد: 90 درصد آنچه در رخ دادن انقلاب 57 موثر بوده، نشان می دهد ریشه فروپاشی حكومت پهلوی نابرابری‌های ناموجه بوده است.
او به عواقب نابرابری ناموجه اشاره كرد و گفت: در این شرایط، الگوی ستیز و حذف حاكم می شود. در ایران نظام توزیع منافع، شما را به جای افزایش همكاری برای حداكثرسازی منافع به سمت ستیز و حذف می برد، چرا كه رانت پیش برنده منافع است و رانت نه مبتنی بر تولید كه براساس جابجایی منابع عمل می كند كه حذف و ستیز می طلبد.
مومنی در ساحت سیاسی نیز با انتقاد از رویكرد حذفی گفت: اجتماع بیش از دو نفر یا سازمان یابی، تهدید تلقی می شود، در حالی كه همكاری پیش برنده توسعه است.
وی در ادامه به بحث اعتصابات پرداخت و گفت: طبق مقاوله نامه‌ای كه وزارت كار پذیرفته، اعتصابات كارگری باید به‌رسمیت شناخته شوند و با 4 پیش شرط حتی موجبات توسعه را نیز فراهم می‌آورند. این پیش شرط‌ها به امكان سازمان‌یابی و ایجاد اتحادیه مستقل و دارای قدرت مالی بر می‌گردد.
مومنی در ادامه از نبود تشكل های مستقل و نبود اراده‌ای مبنی بر كاهش تضاد بین كارگر و كارفرما انتقاد كرد و یادآور شد: اگر كارگر و كارفرما همكاری‌ای دارند درجهت جلوگیری از مرگ و تعطیلی كارگاه است.
وی در نهایت به بحران آب به عنوان خطرناك ترین عامل كنونی نابرابری اشاره كرد.

**هشدار درباره سوریه‌ای شدن ایران
در ادامه مصطفی تاجزاده، فعال سیاسی صحبت خود را با طرح سوالاتی آغاز كرد: تظاهرات حق است و قانونی است اما در چه شرایطی؟ مبارزه با ظلم، حق است اما تحت چه شرایط و چه شكلی؟ نفی ظلم مطلق است اما قیام علیه آن چه؟
وی برای پاسخ به این سوالات دو پیش فرض كلان را مطرح كرد، اول آنكه احتمال تاثیر بدهیم، و دوم آنكه احتمال مفسده‌ای بزرگتر از آنچه نفی‌اش می كند وجود نداشته باشد.
تاج زاده مسئله خطر سوریه‌ای شدن ایران را مطرح كرد و گفت: عقل سیاسی حكم می كند حتی اگر یكی از این احتمالات وجود داشته باشد، آن را لحاظ كنیم.
وی افزود: در اعتراضات اخیر ایران، معترضان مردم‌اند، نوع اعتراضات درست است و در رأس آن اعتراض به نابرابری است و من نیز با بسیاری از شعارهای اعتراضات همدل هستم. اما اگر بپرسند در این تظاهرات شركت می كنم یا نه ، می گویم شركت نمی‌كنم.
این فعال سیاسی دلیل مخالفت‌اش را این دانست كه نخست احتمال اثرگذاری نمی دهد و دوم احتمال مفسده‌ای بزرگتر می‌رود.
وی با بیان اینكه سرنگونی حكومت از طریق تظاهرات را مردود می دانم چرا كه حاكمیت پایگاه مردمی و اراده به بقا دارد افزود: به اعتقاد من در سوریه فقط حاكمان در بروز وضعیت موجود موثر نبودند، بلكه اپوزیسیون كوته نظر كه فكر می كردند با كمك خارجی می توانند آزادی بیاورند نیز اثر داشت.
تاجزاده تاكید كرد: هنگامی كه اصل كشور و یكپارچگی‌اش در خطر قرار می گیرد، آرایش نیروهای سیاسی بین موافقان و مخالفان كشور خواهد بود. در این شرایط ولو اینكه مطالبات به تعویق افتد، باید پشت یكپارچگی كشور ایستاد.
وی در نهایت گفت كه خطر سوریه‌ای شدن می تواند به معنای انفعال نباشد. بلكه می توان مقاومت مدنی كم هزینه‌ای را شكل داد كه نتیجه‌اش برد-برد باشد. مثلا در مورد حجاب، ماهواره و تلگرام می‌بینیم كه دولت قانون گذاشته اما مردم كار خود را می‌كنند.

*اداره كل اخبار چندرسانه ای*ایرناپلاس*