«عَلَم‌ بَران»؛ ادای دینی به حضرت عباس (ع)، علمدار كربلا

به گزارش روز یكشنبه خبرنگار فرهنگی ایرنا، پیشینه و سابقه برپایی آیین «عَلَم بَران» به عهد قاجار و برپایی آیین عزاداری به همراه عَلَم و كُتَل باز می‌گردد. در تاریخ ثبت شده است مهم‌ترین بزنگاه رشد رفتارهای آیینی و نمایشی با محوریت مبانی و اصول دین اسلام به دوران صفویه و ارادت شاهان صفوی به دین مبین و هدایت‌گر اسلام بر می‌گردد.
اما ایرانیان مسلمان هیچگاه برای عرض ارادت به ساحت مقدس امام حسین علیه السلام و واقعه كربلا و حادثه عاشورا درگیر رسم و توجه پادشاهان نبودند؛ به همین سبب با افول صفویه و آغاز عهد قاجاریه و البته مخالفت شاهان قاجار نسبت به برگزاری مراسم عزاداری امام سوم شیعیان حضرت امام حسین علیه‌السلام، ایرانیان وفادار به آرمان‌های قدسی و آیین‌های مذهبی‌شان، نه تنها در اجرای شعائر و رسم سوگواری آقا اباعبدالله حسین علیه‌السلام كوتاهی نكردند كه آیین‌های متفاوتی را برای بیان مخالفت‌شان با پادشاهان قاجار به منصه ظهور رساندند.
آیین سنتی و مذهبی «عَلَم بَران» یكی از آیین‌هایی است كه نخستین بار در شهرستان تفرش استان مركزی و خاصه روستای هزاوه به اجرا رسید؛ اما در برخی دیگر از نقاط كشورمان نیز تا به امروز شاهد اجرای این آیین با شیوه‌ها و نگرش‌های مختلف هستیم.
آنچه در آیین «عَلَم بَران» در راستای برگزاری عزای امام حسین علیه‌السلام در سرزمین ایران صورت می‌گیرد بدین گونه است كه به هنگام فرا رسیدن دهه نخست ماه محرم كه هم‌زمان عزاداری مردم سوگوار حضرت امام حسین علیه‌السلام آغاز می‌شود، افراد یك محل به همراه معتمدِ ریش‌سفید و یا سادات آن محل عَلَمی را كه در تكیه و یا امامزاده روستا و شهر خود وجود دارد را بیرون می‌آورند و هم‌زمان با اجرای مراسم «چاووش‌خوانی»، «نوحه‌خوانی» و «روضه‌خوانی» همراه با افراد حاضر در این دسته‌های عزاداری، محله به محله و كوی به كوی می‌گردند.
در طول این مسیر عزاداری افراد هر محله اگر نذری دارند پارچه‌ای را به عَلَم می‌‌بندند و نذورات خود را به سردسته آن تكیه و یا آن دسته عزاداری تقدیم می‌كنند. در ادامه مسیر افرادی كه در پی گرفتن حاجتی از امام سوم شیعیان هستند، آن پارچه‌هایی كه افراد صاحب نذر به عَلَم بسته‌اند را باز می‌كنند و نزد خود به عنوان یك شیی مقدس نگه می‌دارند.
برپایی این مراسم تا روز عاشورا ادامه می‌‌یابد و در حقیقت عَلَم، هر روز از این دهه در یك محله و در یك منطقه توسط دسته‌های عزاداری گردانده می‌‌شود و در نهایت در روز عاشورا عَلَم بر بالای بلندترین تپه روستای هزاوه شهرستان تفرش برده می‌‌شود و تمامی اهل روستا برای اجرای مراسم عزاداری و سینه‌‌زنی دور علم جمع می‌شوند.
در شكل دیگر از اجرای آیین «عَلَم بَران» شاهد آن هستیم كه عده‌ای از سادات و معتمدان محل در كنار افراد عزادار و شركت كننده در دسته‌های عزاداری، به در خانه صاحبان اصلی عَلَم در روستاها و شهرهایی كه این مراسم در آن برگزار می‌شود می‌روند و در برابر آن خانه شروع به نوحه‌خوانی و روضه‌خوانی می‌كنند و از صاحب عَلَم می‌خواهند كه عَلَم خود را به بیرون از خانه بیاورد.
این كار در حقیقت منزل به منزل و منطقه به منطقه ادامه پیدا می‌كند تا اینكه تمامی عَلَم‌های موجود در آن روستا و شهر در یك مكان ثابت عمومی مانند مسجد اعظم، حسینیه اعظم و یا امامزاده اصلی آن شهر جمع می‌‌شود. عَلَم‌‌ها تا پایان ماه محرم در آن محل باقی می‌مانند و در انتهای ماه محرم، بار دیگر به صاحبان عَلَم بازگردانده می‌شوند تا دوباره در سال دیگر شاهد برگزاری این مراسم باشیم.
فراهنگ** ا.خ** 1055