به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، هنر خوشنویسی یا هنر نگارش زیبا و آراسته حروف فارسی در ایران، تاریخچه‌ای بسیار دیرینه دارد و به هزاران سال پیش بازمی‌گردد. در دوره معاصر هم خوشنویسی همچنان به عنوان یک هنر مهم در ایران ادامه دارد.
خوشنویسان معاصر ایرانی متأثر از سنت‌های قدیمی خوشنویسی، سبک‌های مختلفی را توسعه داده‌اند و آثار زیبا و خلاقانه‌ای را خلق می‌کنند. علاوه بر استفاده از قلم‌ها و جوهرهای سنتی، امروزه از ابزارهای مدرن مانند قلم‌های خوشنویسی برقی و استنسیل استفاده می‌شود.
تاریخچه هنر خوشنویسی در ایران بسیار پرافتخار و پرتاریخ است و هنرمندان خوشنویس با حفظ این سنت‌های قدیمی، هنر خوشنویسی را به جایگاه ارزشمندی رسانده‌اند. این هنر به عنوان یکی از عوامل مهم در فرهنگ و هویت ایرانی شناخته می‌شود و همچنان در آثار هنری، کتب، نسخ خطی قرآن و سایر اشیاء زیبایی شناسانه به کار می‌رود.
هنر سنتی خوشنویسی در ایران آذرماه سال ۱۴۰۰، در پرونده‌ای با عنوان «برنامه ملی پاسداری از هنر سنتی خوشنویسی در ایران» در شانزدهمین جلسه کمیته بین دولتی حفاظت از میراث فرهنگی ناملموس، در فهرست آثار جهانی یونسکو ثبت شد.
با توجه به قدمت قابل توجه خوشنویسی در ایران، هنرمندان بسیاری در سمت درست تاریخ ایستادند و آثار آنان موجب شده است تا زنده بمانند و با گذر زمان آثار فاخر آنان بیشتر خودنمایی می‌کند. این هنرمندان عمر گرانبهای خود را صرف خلق آثار ماندگار کردند اما شناخته شده نیستند.
هنرمندان شناخته شده سایر هنرها به دلیل اینکه در قاب تلویزیون و سینما قرار می‌گیرند تصوریشان در اذهان مردم حک می‌شود و در خط مقدم معروفیت قرار می‌گیرند، با پوشش رسانه‌ای و با حمایت تهیه‌کننده و کارگردان یک شبه تبدیل به ستاره‌ای نه چندان درخشان می‌شوند اما یک خوشنویس و هنرمند صنایع دستی سال‌ها با شاگردی، تمرین و ممارست به سطحی از مقبولیت می‌رسد تا بتواند از دسترنج خود روزگار خود را بگذراند و به عبارتی لقمه نانی بر سر سفره خود بیاورند.
این افراد به علت نداشتن روابط و ارتباطاتی در مجموعه حاکمیت یا سرمایه‌گذار همیشه در نقطه‌ای ناشناخته قرار گرفته‌اند، رضا جمالی مدرس و خوشنویس یکی از این هنرمندان است، با این هنرمند درباره چگونگی فعالیت در حوزه خوشنویسی، چالش‌ها و ناملایماتی که طی سال‌ها فعالیت با آنها مواجه بوده است، گفت و گو کرده‌ایم که در ادامه می‌آید.
چگونگی فعالیت در حوزه خوشنویسی
رضا جمالی در گفت وگو با خبرنگار ایرنا درباره پیشینه هنری خود اظهارداشت: از ۱۹ سالگی به صورت آماتور و با بهره‌مندی از آثار اساتید خوشنویسی به صورت الفبا و با ممارست، به هنر خوشنویسی روی آوردم، در ۲۱ سالگی سعی کردم بیشتر در حوزه خوشنویسی فعالیت کنم و به تدریج این هنر را آموختم و سال ۱۳۶۱ در دوران خدمت سربازی، خوشنویس لشکر ۹۲ زرهی اهواز بودم، سال ۱۳۶۳ در انجمن خوشنویسان، خط نستعلیق را نزد علی اکبر ساعتچی و خط شکسته را نزد رضا مشعشعی آموختم و سال ۱۳۷۳ مدرک ممتاز خوشنویسی را از انجمن خوشنویسان دریافت کردم.
وی گفت: همچنین پس از پایان دوره سربازی، در سازمان آب و سپس در وزارت بازرگانی مشغول به کار شدم، هفت سال کالا برگ‌های وزارت بازرگانی و نوشته‌های چاپی را برای ارزاق طراحی کردم و همچنان هنر خوشنویسی را ادامه دادم. در این زمان، در حوزه نقاشی و سیاه قلم فعالیت کردم اما اکنون ۲۸ سالی است که در حوزه خوشنویسی فعالیت می‌کنم و سعی کردم برای خودم صاحب سبک باشم، منظور از این سبک این است که خودم مقلد خودم باشم. خط اصلی من نستعلیق است غیر از آن، کتابت و در حد امکان شکسته نستعلیق، ثلث، نسخ و غبار هم می‌نویسم.
این هنرمند خوشنویس بیان کرد: در شهرداری تهران ۲۳ سال مشغول خوشنویسی، کارهای هنری، پارچه‌نویسی و تابلوهای تبلیغاتی بودم که سال ۱۳۹۵ بازنشسته شدم. اکنون در خانه تابلو و آثار خوشنویسی در سبک‌های کلاسیک، ترکیبی و مدرن انجام می‌دهم و در صورت امکان به هنرجویان علاقه‌مند هنر خوشنویسی آموزش می‌دهم.
هزینه بالای برپایی نمایشگاه
جمالی درباره برپایی نمایشگاه از آثار خوشنویسی خود اظهارداشت: هزینه برپایی نمایشگاه بسیار بالاست و برپایی آن نیازمند حمایت مالی مسئولان است، آثار بسیاری را خوشنویسی کردم اما متاسفانه مبلغ کافی برای قاب گرفتن این آثار و نمایش آنها ندارم و هزینه‌هایش برایم قابل پرداخت نیست. متاسفانه ارتباط مناسبی هم با انجمن خوشنویسان ندارم و حمایتی هم از من نمی‌کنند.
وی درباره ارتباط با انجمن خوشنویسان بیان کرد: در هر فعالیتی میان رئیس و مرئوس، تفاوت‌ها و استثناهایی وجود دارد و ما در انجمن خوشنویسان جزو این جرگه بودیم که به ما میدان نمی‌دادند، نه به خاطر کیفیت کار بلکه به خاطر اینکه من رویه استاد خودم را در پیش داشتم، انجمن خوشنویسان معتقد بود که باید رویه اساتید انجمن را در پیش می‌گرفتیم و انجمن در پاسخ از ما حمایت می‌کرد، در غیراینصورت انجمن خوشنویسان با من و افرادی همچون من ارتباط خوبی نداشت.
این هنرمند خوشنویس گفت: سعی می‌کنم به اساتید و انجمن خوشنویسان احترام بگذارم اما متاسفانه حمایت مادی و معنوی از انجمن خوشنویسان و اساتید انجمن ندیدم، با این وجود وقتی در نهادهای خصوصی مشغول به کار هنر خوشنویسی و آموزش هستم، به بنده احترام می‌گذارند، به همین دلایل ارتباطم را با انجمن خوشنویسان تقویت نکردم و سعی کردم به صورت مستقل در حوزه هنر خوشنویسی فعالیت کنم و آموزش‌هایی که در این انجمن به من آموخته نشد را به صورت خودآموز بیاموزم و آموخته‌هایم را ترمیم کنم.
کمبودهای تدریس اساتیدم را جبران کردم
جمالی درباره تفاوت آموزش به نسل جدید در مقایسه با گذشته اظهارداشت: با توجه به اینکه در حوزه آموزش در انجمن خوشنویسان کم و کسری‌هایی داشتم، بعضی مفاهیم را که اساتید می‌توانستند طی دو جلسه به من آموزش بدهند، طی ۱۰ جلسه هم آموزش نمی‌دادند و خودم سعی کردم کم و کسری و کمبودهای تدریس اساتیدم را جبران کنم و موارد تکمیلی را بیاموزم، براین اساس، طی این سال‌ها هنگام تدریس به هنرجویانم، سعی کردم تمامی موارد و مفاهیم هنر خوشنویسی را در مدت کوتاهی به آنان بیاموزم تا کم و کسری در این حوزه نداشته باشند.
وی افزود: زمانی هنرجو ارتباطش با هنر قطع نمی‌شود که استادش از لحاظ هنری و اخلاقی به گونه‌ای با او برخورد کند که هنرجو را به سمت این هنر سوق بدهد، اگر هنگام تدریس هنر خوشنویسی به هنرجو، یکی از این دو ویژگی را نداشته باشد، کارش ناقص است، اگر من اخلاق خوب نداشته باشم، فقط به تکنیک بسنده کنم، هنرجو از من رضایت نخواهد داشت، سعی کردم هنگام تدریس هر دوی این ویژگی‌ها را رعایت کنم، اگر تنها می‌خواستم به پول فکر کنم، وضع مالیم خیلی بهتر از این موقعیتی بود که اکنون دارم.
این هنرمند خوشنویس بیان کرد: کیفیت آموزش به هنرجویان و نحوه برخوردم با آنان را فدای پول نکردم، می‌توانستم موارد آموزشی را طی ۲۰ تا ۳۰ جلسه به هنرجو آموزش بدهم و هزینه بیشتری بابت شهریه از او دریافت کنم اما چنین کاری را نکردم و مفاهیم خوشنویسی را طی سه جلسه با روش مناسب به هنرجو آموزش دادم.
وضعیت نامناسب هنر خوشنویسی
جمالی، وضعیت هنر خوشنویسی را نامناسب ارزیابی کرد و گفت: براساس تجربه ۴۲ ساله، متاسفانه برخی از آثار خوشنویسی با صاحب اثر، هماهنگی و ارتباط مناسبی ندارند و شایستگی لازم را ندارند که بتوان از آنان تکریم کرد و نمایشگاهی از آثارشان برپا کرد، بسیار نقصان دارند اما برای آنان ارزش بیشتری قایل می‌شوند. برخی از اساتید برخلاف من، درآمدهای خوبی دارند، چون شناخته شده هستند و برخی دیگر از اساتید شایستگی‌های لازم را دارند و در برابرشان سخنی برای گفتن ندارم.
وی افزود: وضعیت این هنر برای افرادی که ارتباطشان نسبت به ضوابط قوی‌تر است، خیلی خوب است اما افرادی که ارتباط آنچنانی با این حوزه و انجمن خوشنویسان ندارند، شرایط خوبی ندارند اما برخی دیگر وضع معاششان خوب است و خوب می‌توانند از این هنر سود ببرند اما متاسفانه من نتوانستم شرایط خوبی از لحاظ مالی داشته باشم.
این هنرمند خوشنویس بیان کرد: انتظار ما از مسئولان این است که ما را از لحاظ مادی و معنوی حمایت کنند، متاسفانه بعضی از جریانات و روابط اجازه نمی‌دهند که ما در کشور خودمان فعالیت کنیم، آثارمان را به نمایش بگذاریم و تدریس کنیم، ما هنرمندان خوشنویس خودمان، خودمان را تشویق می‌کنیم، هیچ تشویق کننده‌ای همراه ما نیست و در این شرایط برخی از هنرمندان خوشنویس این هنر را رها کردند و در مشاغل دیگر همچون مشاور املاک فعالیت می‌کنند.
کلیپی به مناسبت ایام فاطمیه با خوشنویسی رضا جمالی ساخته شده است، برای دیدن کلیپ اینجا مراجعه کنید.
نظر شما