به گزارش ایرنا، در هر یك از كشورهای منطقه آسیای مركزی با توجه به ویژگی های قومی، مذهبی، میزان جمعیت و پراكندگی جمعیتی، سوگواری عاشورا و پاسداشت قیام امام حسین (ع) دارای ویژگی های منحصر به فردی است.
* تاجیكستان
جمهوری تاجیكستان یكی از پنج جمهوری آسیای مركزی، دارای جمعیت هشت و نیم میلیون نفری است و حدود 90درصد از مردم این كشور مسلمان هستند. اكثریت مسلمانان تاجیكستان سنی حنفی بوده و تنها 5 درصد شیعه هستند كه به دو دسته شیعیان اسماعیلی و شیعیان امامی تقسیم می‌شوند. مسیحیان، یهودیان، زرتشتیان و بوداییان نیز از جمله اقلیت‌های دینی ساكن در تاجیكستان هستند.
مردم تاجیكستان از نظر فرهنگی، وابستگی عمیقی به ایران دارند و آداب و سنن مذهبی آنان نیز در اغلب موارد منطبق با آداب فرهنگی و سنن مذهبی در ایران است. به همین دلیل در ایام سوگواری محرم، شیعیان این كشور توجه ویژه ای به این امر دارند و به خصوص در روزهای تاسوعا و عاشورا به گرامیداشت قیام امام حسین(ع) می پردازند. همچنین اهل سنت تاجیكستان نیز نسبت به اهل بیت و ائمه شیعه، به ویژه برای امام حسین (ع) احترام خاصی قائلند.
شیعیان اسماعیلی تاجیكستان، احترام و ارادت ویژه‌ای نسبت به اهل بیت علیهم‌السلام، امام علی علیه السلام، حضرت زهرا سلام الله علیها و اولاد ایشان دارند و حضرت فاطمه زهرا (س) را مادر خویش می‌دانند. اسماعیلیان بدخشان، ماه محرم و صفر را «شدّه» یا «عشورا» می‌نامند و در این مدت سوگواری و عزاداری می‌كنند، لباس سیاه به تن می‌كنند، و همه مناطق شهر غرق در ماتم است. مردان در این دو ماه محاسن خود را نمی‌تراشند و در خانه‌ها عزاداری برپا می‌كنند.
مردم بدخشان تاجیكستان همچنین در عزاداری‌های خود مشت بر سینه می‌كوبند و «یا حسن، وای حسین» می‌گویند و قاتلان امام حسین علیه‌السلام و خاندان او را پلیدترین و بی‌رحم‌ترین موجود عالم می‌دانند. یزید در این شهر مصداق روشن انسان منافق و رذل است و هر گاه بخواهند كسی را با این صفات یاد كنند، او را یزید می‌خوانند. بسیاری از تاجیك‌های اهل تسنن در ایام محرم با آئین قدیمی «كربلاخوانی» و روزه داری در نقاط مختلف این كشور حضور داشته و به ساحت شهدای كربلا ادای احترام می‌كنند و بر مصیبت سیدالشهدا می‌گریند.
در برخی از مناطق این كشور از جمله ناحیه درواز در جنوب و بدخشان در شرق تاجیكستان در ایام محرم آیین‌های ویژه‌ای از جمله كربلاخوانی برگزار می‌شود. روحانیون از جمله ائمه جماعات و خطبای مساجد تاجیكستان در خطبه‌های جمعه منتهی به عاشورای حسینی به ذكر مناقب اهل بیت پرداخته و برای شهادت آن حضرت مرثیه‌خوانی كرده و دعا می‌كنند و برخی از علما و تاجیك‌های متدین، دهه اول محرم را به یاد تشنگی و گرسنگی یاران امام حسین(ع) در صحرای كربلا روزه می‌گیرند. مرثیه سرایی حادثه كربلا و شهادت امام حسین (ع) همواره مورد توجه خوانندگان كلاسیك تاجیك بوده و مردم با مشاهده این مرثیه خوانی‌ها سوگواری می‌كنند.
* ازبكستان
ازبكستان از كشورهای آسیای مركزی با حدود 31میلیون و 500 هزار نفر جمعیت است. بیش از 85 درصد جمعیت ازبكستان مسلمان هستند و اكثریت جمعیت این كشور را مسلمانان سنی مذهب حنفی تشكیل می‌دهند. تعداد شیعیان در ازبكستان به درستی معلوم نیست ولی آمار آنها را یك و نیم میلـیون نفر ذكر می كنند. شهرهای سمرقند، بخارا، زیرآباد از توابع بخارا، تاشكند، جیزخ، نوایی، خوارزم، قشقوریا و شهر سیردریا از شهرهای مهم شیعه نشین هستند.
در دهه اول ماه محرم و بویژه روز عاشورا، شیعیان و برخی از پیروان اهل سنت در شهرهای سمرقند، بخارا، خوارزم و فرغانه و جیزخ به سوگواری برای حضرت امام حسین(ع) می‌پردازند و بر مصائب وی وخانواده اش می‌گریند. علاوه بر شیعیان كه مقیدند در مجالس عزاداری شركت كنند و اطعام بدهند، زنان و مردان اهل سنت نیز در این‌گونه مجالس شركت می‌كنند و حتی مبالغی را نیز برای برپایی مجالس عزاداری می‌پردازند. مراسم سوگواری سید الشهدا در بخارا، در مساجد و حسینیه‌ها و نیز در سمرقند در مساجد اهل بیت، و نیز در حومه تاشكند با شكوه خاصی برگزار می‌شود.
در این ماه مساجد و حسینه ها در برخی از شهرهای ازبكستان با پارچه‌های مشكی ومتفاوت تزیین می شوند. مردان وزنان درحسینیه‌ها ومساجد گردآمده و به سخنرانی‌های مذهبی، اشعار محزون، نوحه گوش داده و به عزاداری می‌پردازند. دسته‌های عزاداری كه در آن مردان به سینه زنی و زنجیرزنی می‌پردازند نیز از مراسم ماه محرم است.
* قزاقستان
قزاقستان نیز از كشورهای آسیای مركزی با جمعیت حدود 17میلیون نفر است. دین 70 درصد از مردم اسلام و مذهب بقیه ساكنان مسیحیت است. بر اساس آمارهای اعلام شده حدود دو و نیم درصد جمعیت مسلمانان این كشور شیعه هستند.
در قزاقستان، تعداد شیعیان بومی بسیار اندك است و اكثر پیروان تشیع در این كشور را ایرانی‌ها، افغان‌ها و اتباع جمهوری آذربایجان تشكیل می‌دهند كه مقیم قزاقستان هستند. چون اكثریت مطلق شیعیان، مهاجران و تبعیدیان دوره استالین محسوب می شوند، لذا در سطح سرزمین وسیع قزاقستان پراكنده شده‌اند. با این حال به دلیل اینكه اكثر آنها آذری تبار می‌باشند، مشابهت كاملی در آداب و رسوم، اعتقادات و فرهنگ آنها وجود دارد. چنانكه مراسم ایام ماه محرم كه از بارزترین و گسترده ترین مراسم شیعیان است، نزد آنها به یك شكل و سبك برگزار می‌شود.
شیعیان قزاقستان تاهفدهم ماه محرم درمساجد و حسینیه ها عزاداری می كنند. بعد از آن تا اربعین فقط شب های جمعه مجلس برپا می شود. رسم است كه مجلس پس از نماز مغرب و عشا با قرائت سوره یس شروع می شود. حضار در سكوت كامل گوش می دهند آنگاه با عزاداری و سینه زنی مراسم ادامه می یابد. پس از عزاداری روحانی به موعظه می پردازد. اگر روحانی نباشد با خواندن نوحه و ذكر صلوات مراسم را ادامه می دهند. ده روز اول مراسم با پذیرایی شام همراه است. هرشب یك نفر و یا چند نفر داوطلبانه عهده دار تامین احسان و شام می شوند. در روزهای تاسوعا و عاشورا مردم قبل از ظهر در مساجد جمع می شوند. روز تاسوعا به نام حضرت ابوالفضل (ع) عزاداری برپا می شود. روز عاشورا پیش از ظهر مراسم عزاداری آغاز می گردد و بعد از ظهر پایان می یابد ولی بعد از نماز عشا برای چند دقیقه به یاد شب عاشورا چراغها را خاموش كرده و عزاداری می كنند.
تشت گذاری همانند آذری های ایران بخش دیگر آداب عزاداری است. با گذاشتن تشتی كه آب در آن قرار دارد و با پرچم سبز و سرخ و سیاه تمثالهای مربوط به سیدالشهدا (ع) آراسته شده و شمع در اطراف آن روشن كرده اند بصورت سمبلیك فاجعه كشته شدگان تشنه لب كربلا را یاد می كنند. معمولاً كنار تشت جامی برای نوشیدن آب وجود دارد وهمینطور كمك كنندگان به برپایی مراسم مبلغی را درظرفی كه كنار تشت پیش بینی شده است می گذارند.
* تركمنستان
تركمنستان نیز از كشورهای آسیای مركزی با جمعیت حدود پنج میلیون نفر است كه بیش از 90درصد مردم، مسلمان‌اند و جز معدودی شیعه امامی، تقریباً جملگی حنفی مذهب‌اند و 10درصد باقیمانده عمدتاً مسیحی ارتدوكس‌اند. تصوف، به‌ویژه طریقت نقشبندیه، در میان اهل سنّت تركمنستان نفوذ بسیار دارد.
مساجد شیعیان تركمنستان بویژه مسجد امام رضا(ع) واقع در شهر عشق آباد در ایام محرم به ویژه شب های تاسوعا و عاشورا، سومین و هفتمین شب شهادت امام حسین(ع) پر از جمعیت دوستدار اهل بیت از گویش‌های مختلف آذری، كردی، تركمنی و فارسی است.
اگرچه مراسم عزاداری محرم در تركمنستان بیش از 70 سال بود كه به صورت علنی برگزار نمی شد اما با استقلال این كشور، زنان، مردان، كودكان و نوجوانان آذری، افغان، ایرانی و تركمن مقیم تركمنستان در كنار هم در مساجد مربوط به شیعیان به عزاداری می پردازند.
آساق**ع.ه**1337
تهران-ایرنا- برگزاری مراسم عزاداری ایام محرم برای سالار شهیدان امام حسین (ع) هر ساله با توجه به ساختارهای قومی، مذهبی و جمعیتی منطقه آسیای مركزی بخصوص شیعیان با ویژگی های خاصی همراه می شود.
